De i-samenleving

Maandag bezocht ik een bijeenkomst van BZK over de i-samenleving. Het idee was om te kijken naar de verbinding tussen overheid en burger en wat dit betekent voor de informatiearchitectuur. “Het doel van deze avond is te doordenken welke opgaven de i-Samenleving met zich mee brengt voor de vormgeving van de i-Overheid en op welke wijze de minister van BZK hier een bijdrage aan kan leveren”. Maar het ging niet over de i-samenleving.

Eigenlijk is de term i-Samenleving al een probleem. Het gaat om i-samenlevingen.

Tune in op je eigen kanaal

In de jaren tachtig was ik in discotheek Mazzo op een avond waar je de muziek per koptelefoon kon horen. Iedereen kreeg een koptelefoon en op die koptelefoon kon je meerdere kanalen kiezen. De een danste op disco, de volgende op reggae, op pop, en zo waren er diverse smaken. Je kon kijken en zag iemand dansen en kon zien bij welke groep die hoorde. Zo waren er diverse groepen met elk hun eigen voorkeur en ritme. Turn on, tune in, drop out!

Ze waren wel allemaal in een ruimte, maar eigenlijk waren er verschillende feestjes. Zie daar de i-Samenleving. Allemaal turned on, tunend in, maar elk op een ander kanaal.

Tune in op de i-samenleving

De een (Arie) leest geenstijl, haalt filmpjes van Dumpert en kijkt een enkele keer naar WNL. De ander (Bea) leest De Volkskrant, surft naar Joop.nl en kijkt Pauw en Witteman. De volgende (Chris) haalt het nieuws uitsluitend van nu.nl en kijkt naar RTL, maar zit vooral te minecraften. Dat is nog niet zo erg, maar de vrienden van Arie halen hun nieuws ook uitsluitend van Geenstijl, de vrienden van Bea lezen uitsluitend de Volkskrant en de vrienden van Arie kijken allemaal RTL.

Nu terug naar BZK en de i-samenleving. Het kenmerk van de i-samenleving is dat je je eigen vrienden gemakkelijk kunt opzoeken en zo je met elkaar verbinden. Maar het is geen i-samenleving, maar het zijn i-samenlevingen. Je kunt je namelijk niet alleen makkelijk met je vrienden verbinden, je kunt heel gemakkelijk andersdenkenden uit de weg gaan.

Van i-overheid naar i-samenleving

Natuurlijk heeft de overheid dan een rol om rond persoonsidentificatie dingen te regelen, transparantie te bieden om burgers tips te laten geven en goede dienstverlening te organiseren, ook digitaal. Maar dat is de i-overheid. Nu de i-samenleving.

1. Hoe zorgen we ervoor dat Arie, Bea en Chris met elk hun eigen separate vriendenkring, de overheid nog zien als onze overheid?
2. Hoe geven Arie, Bea en Chris met elkaar de samenleving vorm? En kan de overheid hen helpen bij elkaar te komen?

Die gezamenlijkheid ontbrak geheel in het debat dat toch moest gaan over de i-samenleving. Natuurlijk was er aandacht voor de doe-democratie, en de verbinding tussen individuele burger en overheid, maar daarbij was geen aandacht voor die verbinding tussen Arie, Bea en Chris. 

De vriendinnen van Bea hebben allang een initiatief genomen (doedemocratie) om les te geven aan asielzoekers. De vrienden van Arie hebben een initiatief genomen (doedemocratie) om een burgerwacht in te stellen en zo die rotjochies uit het asielzoekerscentrum uit de buurt te houden. En in de buurt van Chris gebeurt misschien wel niets, hoogstens zijn ze boos dat de gemeente heeft aangekondigd minder te doen aan het onderhoud van het groen, als ze al buiten komen. Want ze hebben een prachtig kasteel gebouwd op minecraft. (Dorothé is inmiddels met vrienden het buurthuis gaan runnen, daar komen vooral de vrienden van Dorothé)

Hulde voor de initiatieven, ik zie graag meer van die initiatieven, maar: Veel doe, weinig democratie.

Om het nog moeilijker te maken, is de overheid in de i-samenleving niet vooral landelijk georganiseerd. De open standaarden die nodig zijn voor transparantie en goede persoonsidentificatie worden op Europees niveau uiteindelijk vastgesteld, terwijl de gemeente het eerste loket is voor Arie, Bea en Chris.Dat vraagt tegenwoordig van gemeenten bestuurskracht (en dat zou vragen om een grotere schaal (organiseer je werk groot, maar wees lokaal aanwezig).

Alledaagse democratie

Vooral de gemeente maakt zich druk over de alledaagse democratie. Die gemeente merkt dat Arie, Bea en Chris in dezelfde buurt wonen, maar niet gezamenlijk kunnen beslissen. De leefwereld van die drie is totaal gescheiden. En in een democratie probeer je juist belangen te overstijgen, rekening te houden met individuen, niet alleen de meerderheid der stemmen binnen te halen en te doen, maar naar elkaar te luisteren en betere oplossingen te zoeken die met nog meer belangen rekening houden. De essentie is dat de participanten in de alledaagse democratie elkaar kennen, elkaars belangen, sterktes en zwaktes. 

Zonder terug te willen gaan naar kleine gemeenten was het toch wel tekenend dat in mijn workshop iemand van de gemeente Utrecht verzuchtte: die kleine gemeenten hebben het toch wel gemakkelijker om hun burgers te bereiken en met elkaar te laten samenwerken. Daar leven Arie, Bea en Chris minder langs elkaar. Mijn vraag over de plannen van Plasterk voor grotere gemeenten was uiteraard buiten de orde. 

Maar de vraag van de i-samenleving is er wel: hoe houdt de politieke besluitvorming legitimiteit in een wereld waarin Arie, Bea en Chris niet met elkaar praten, een verschillend beeld hebben van de werkelijkheid en  zo samen geen compromissen kunnen sluiten en politieke besluiten kunnen nemen? 

Wat kan de i-overheid betekenen voor de i-samenleving?


P.S. Natuurlijk betekent de i-overheid wel iets voor de compleetheid van informatie bij besluiten (Arie en Bea leveren hun kennis aan), de toegang tot informatie en het meekijken naar foutjes of overdreven uitgaven in begrotingen.