vrijdag 14 oktober 2016

De burger als toeschouwer in de democratie

Er zijn in Nederland veel bruisende initiatieven  om beleid samen met betrokken bewoners te maken, beter te besluiten en beter te luisteren. De boodschap is dat zeggenschap wordt verdeeld over gemeentebestuur en gemeenschap. Ik hoorde laatst een wethouder zeggen dat hij inmiddels geen bestuurder meer is, maar coach. Het ging er in als koek bij de participerende burgers die graag meepraten en gehoord willen worden. En daar begon mijn twijfel …. Want is er ook ruimte voor de mensen die gewoon stemmen en het bestuur overlaten aan de gemeenteraad en het college?

De democratie verandert. Mensen zijn beter opgeleid dan ooit, mondiger dan ooit en omdat ze individueel zo verschillend zijn vragen ze meer dan ooit om rekening te houden met verschillen. Daar kan een gemeenteraad moeilijk mee omgaan. De gemeenteraad is immers de legitieme vertegenwoordiger van de gemeenschap. In de gemeenteraad zitten vertegenwoordigers van politieke partijen die zich gesteund weten door 1 à 2 procent van de kiezers die lid wordt van een politieke partij. Eigenlijk ben je als gemeenteraad geschift als je niet profiteert van de kennis, ervaringsexpertise en bereidheid om mee te denken van al die bewoners die mee willen doen, maar niet lid zijn van een politieke partij.

Gaat het om die interactie?
Maar Dè Burger bestaat niet. Je zal dus ook rekening moeten houden met de mensen die niet willen meepraten. Mensen die geen behoefte hebben aan interactie met de gemeente of de gemeenteraad voordat over een plan besloten wordt. Er zijn daaronder mensen die vertrouwen dat de gemeente het eigenlijk best goed doet. Er zijn ook mensen die juist geen vertrouwen hebben. Ze willen geen interactie, ze hebben al genoeg aan hun hoofd. Zij komen in beweging als ze het zat zijn.

Het zijn meer toeschouwers in de democratie en ze zijn in de meerderheid. 

Wat houdt de vernieuwing in voor deze mensen, deze toeschouwers? Is de behoefte aan extra interactie - hoe mooi ook - wel een oplossing voor het gevoelde probleem van de democratie?

Wegstemmen
Democratie is zo mooi omdat het een kans geeft om op geweldloze wijze een bestuurder weg te sturen. In gemeenten waar de houding van het bestuur tegenover bewoners verandert, is vaak de dreiging dat mensen het bestuur niet meer herkiezen levensgroot aanwezig. In die gevallen is het níet zo dat de wethouders niet bereid waren in gesprek te gaan over plannen. Het ging niet om te weinig participatie.
  1. Kiezers vonden dat de verkeerde prioriteiten op de agenda stonden en voelden niet dat zij hun problemen konden agenderen
  2. De uitvoering en controle was slecht en geld werd over de balk gesmeten.  Mooie plannen leidden niet tot de beloofde veranderingen. In elk geval in de ogen van de kiezers.
  3. Er was geen vertrouwen  in de eerder gekozen bestuurders
Dan kun je veel interactie hebben en ruimte bieden voor eigen initiatieven, maar dan zal je burgers ook ruimte moeten geven om niet te kiezen voor interactie over plannen en gewoon plannen en bestuurders weg te stemmen. De gedachte dat toeschouwende burgers de gemeenteraadsleden kunnen wegstemmen geeft druk op de machthebbers om te luisteren naar de burgers die wel participeren.

Participerende burgers en toeschouwende burgers
Er zijn participerende burgers en toeschouwende burgers. De een wil meedoen, meedenken en meepraten. Dat moeten we omarmen en daar ruimte voor bieden. Maar de ander wil zich er niet mee bemoeien en gewoon zijn stem laten horen. Die gelooft dat het bestuur pas echt luistert naar de participerende burgers als de toeschouwers dreigen anders te gaan stemmen.

Toeschouwende burgers zijn mensen die wel opletten wat er gebeurt, maar pas in beweging komen als de maat vol is. Hen heb je met interactie weinig te bieden. Zij willen kunnen wegstemmen. Het correctief referendum en betere en onafhankelijke controle op de uitvoering is veel belangrijker voor deze mensen.

Laten we eerlijk zijn... het gaat om checks and balances
Wat Alex Brenninkmeijer doet in de Europese Rekenkamer en hoe open hij er over is, is voor de toeschouwende burger veel en veel belangrijker dan in dialoog gaan met Juncker. Natuurlijk, deel de zeggenschap, haal de rijkdom aan ideeën op, durf te experimenteren. Maar maak ook meer openbaar, laat onafhankelijken controleren.

Participerende burgers willen invloeden meepraten. Zij willen gehoord worden.

Toeschouwende burgers kijken wie de macht hebben en willen weten of de mooie praatjes waar gemaakt worden en kunnen wegstemmen. 

Zij hebben behoefte aan checks and balances.



Geen opmerkingen:

Een reactie posten