In de NRC staat naar aanleiding van de bom in Manchester dat Islamistische extremisten en criminelen op een manier op elkaar lijken. Hun sociale netwerken, gemeenschappen en milieus lijken op elkaar. Wat beide groepen gemeenschappelijk hebben is dat ze zich afsluiten van de buitenwereld en tegelijk de groepsgenoten insluiten. Dan kun je een mooi verhaal maken over mensen die uitgekotst worden en dat extremisme komt van die uitsluiting, maar ik denk dat het iets anders is. Het is het misbruiken van de wens om bij een gemeenschap te horen.
Het zit hem in de onderbuik. "De buitenwereld accepteert je niet" is namelijk een fantastisch onderbuik-aansprekend verhaal. Het doet me denken aan de communist die afvallig raakte en schreef dat achteraf de tijd als communist de gelukkigste tijd van zijn leven was. Duidelijkheid, geen twijfel, een hechte band met je kameraden, helaas kwam dat niet meer terug.
Natuurlijk worden die criminelen gewoon gebruikt als instrumenten door de extremisten. De terreuraanvallen worden gepland, de reacties van woede zijn de bedoeling. De terreur helpt het strakke wij-zij denken en zorgt dat extremisten zich meer met elkaar verbinden.
De terreur krijgt een kans, niet door arme omstandigheden, maar door een war on terror. Slachtoffers die in de war on terror vallen zijn een veel belangrijker voedingsbodem. Opnieuw geldt dat die slachtoffers bijdragen aan een enorme verbondenheid onderling.
Insluiting gaat gepaard met uitsluiting. En dat is precies wat de bedoeling is van de extremisten. Niets is mooier voor hen dan Westerlingen die alle moslims nu boos ter verantwoording roepen.
Voordat dit gezien wordt als een oproep tot knuffelen, moet ik melden dat ik vooral zoek naar een effectieve strategie tegen de terreur waar onze samenleving zo kwetsbaar voor is geworden. In zijn algemeen is onze samenleving kwetsbaarder voor extremisme. Mensen kunnen zich makkelijker terugtrekken in hun eigen groep. Elkaar bevestigend gelukkig zijn. Er is een enorme wens om bij een gemeenschap te horen. Mijn eigen neiging me er juist buiten te plaatsen is de luxe van de kansrijke behorend tot de etnische meerderheid. Daar maken deze terroristen rationeel gebruik van. Daar zetten ze hun pionnen voor in, Dat betekent dat we juist gematigde moslims moeten insluiten.
En de extremisten? Oppakken, isoleren, indammen, geld afpakken, lijkt mij de strategie. Daarvoor zijn inlichtingen veel belangrijker dan 2% voor defensie of meer politie op straat. Isoleren door het aanpakken van extremistische websites en het stimuleren van de ontwikkeling van tegengeluiden past daarbij. Net als moslims die aangeven dat hun geloof strijdig is met de werkwijze van de Jihadisten. Dat zijn er veel, maar de sfeer is nu dat iedereen die zich zo wil uitspreken eerst excuses moet maken.
Bij deze mijn excuses voor de situatie in Noord-Ierland, de Troubles, en de shootings van die Noorse idioot. Om de een of andere reden ben ik nooit gevraagd daar afstand van te nemen.
zaterdag 27 mei 2017
maandag 22 mei 2017
Begrijpelijke taal om vertrouwen te krijgen
Gemeenten en andere overheden weten het
niet, maar ze hebben een belangrijke bijeenkomst gemist. Ze waren
overigens niet uitgenodigd, maar wat was het goed geweest! Een
bijeenkomst over vertrouwen, elkaar begrijpen, begrijpelijk en
persoonlijk antwoord geven en wel communiceren als het moet en niet
communiceren als het niet moet.
Ik was donderdag op een bijeenkomst van
de Keurmerkverzekeraars naar aanleiding van een onderzoek naar de
overlijdensrisicoverzekering. Nu staat het woord
overlijdensrisicoverzekering voor “je mag gerust in slaap vallen”
en een mooi scrabblewoord. Maar dat was niet waarom overheden er veel
te leren hadden. De bijeenkomst ging over heldere taal, goed
communiceren en begrijpelijke brochures en formulieren.
Passie om goed en begrijpelijk te informeren
Mensen afkomstig van 24 verschillende
verzekeraars bespraken met elkaar hoe ze er voor zorgen
dat de klanten goed en begrijpelijk geïnformeerd worden. Dat gaat dan
over telefoon, mail, whatsapp, website en brieven. Concurrentie
speelde nauwelijks, want er waren velen die eerlijk verzuchtten dat ze het
nog niet genoeg in de vingers hadden en dat het nog steeds voorkwam
dat medewerkers een brief bij elkaar knippen en plakken zodat het
resultaat een vreemde brief was met alinea's in verschillende stijl.
Ik zag een enorme passie om klanten goed te informeren en tegelijk
begrip voor hoe moeilijk dat in de organisatie is te regelen.
Wat waren bevindingen die voor de
overheid interessant waren?
- Centraal aangestuurde verzekeraars slagen er beter in om gezamenlijk en met alle onderdelen de begrijpelijkheid te verbeteren
- Centrale aansturing gaat niet zonder persoonlijke aandacht, persoonlijke trainingen en uitwisseling op de werkvloer. De basis kan niet zonder centraal en centraal kan niet zonder de basis
- Naast training is er coaching nodig om snel te helpen en de weg naar verbetering in te zetten
- Er is blijvende aandacht voor heldere communicatie nodig, anders zakt het weg.
Werkvormen
Wat was een leuke werkvorm? Delta Lloyd
/ NN vertelde hoe ze daar in een week enorme aandacht en directe
verbetering hadden georganiseerd door middel van “Het Glazen Huis”.
Een week werden diverse standaardbrieven doorgenomen en verbeterd.
Vanuit alle onderdelen zaten mensen in het Glazen Huis om als
taaldokter brieven te herschrijven. Er waren klanten uitgenodigd om
direct feedback te geven. Er was een taalaward voor de beste
suggestie. Tijdens de Week van de Taal is er ook geld ingezameld voor
de Stichting Lezen en Schrijven: directies deden een donatie per
herschreven tekst. Echt een aanrader!
Verder hoorde ik suggesties om degene
die in een team het meest gevoel heeft voor heldere taal de anderen
te laten coachen, prijzen in te stellen voor de beste brief en alles
maximaal in 240 woorden te doen. Kopjes in brieven als stijlvorm is
goed, maar om het iedereen te laten doen is daar ook aandacht voor
nodig. Dat alles getest wordt bij klanten spreekt voor zich.
Medewerkers moeten hulpinstrumenten krijgen, maar de organisatie moet ze ook durven los te laten en zelfstandig hun werk laten doen. Organisaties die hoog scoren op klanttevredenheid doen dit namelijk ook en met resultaat.
Medewerkers moeten hulpinstrumenten krijgen, maar de organisatie moet ze ook durven los te laten en zelfstandig hun werk laten doen. Organisaties die hoog scoren op klanttevredenheid doen dit namelijk ook en met resultaat.
Een laatste tip: het helpt als de
organisatie weet dat eens in de zoveel tijd getoetst wordt of de
brieven, telefoongesprekken en mails nog steeds goed leesbaar zijn.
Mijn handen jeuken om dat ook te doen bij Belastingdienst, UWV en
CAK, maar ook bij de redelijk werkende gemeenten.
Vergeet niet: als mensen je niet
begrijpen, gaan ze je niet vertrouwen.
Gebruik onze kennis!
Opnieuw constateerde de rekenkamer
vorige week bij verantwoordingsdag dat er te weinig bekend is over resultaten van beleid.
Hoewel de Rekenkamer vervolgens naar de Tweede Kamer wijst om het
allemaal in de gaten te houden, begrippen te standaardiseren en meer
te meten, moet niet ondersneeuwen waar het om gaat: Wij,
burgers, willen weten of ons geld goed besteed wordt. Daar
kunnen we heel goed zelf aan bijdragen
Is meer meten en controleren de oplossing?
De rijksoverheid werkt samen met scholen, corporaties, gemeenten, provincies, ondernemers en bewoners. De overheid kan niet in zijn eentje resultaten behalen. Als eigen handelen van de rijksoverheid
alleen niet meer voldoende is om resultaten te bereiken, is het dan
nog verstandig de zwarte piet steeds bij de Kamer te leggen? Binnen
de samenleving beschikken veel burgers over specifieke, bruikbare
kennis die kan helpen bij het controleren en evalueren van beleid.
Die wordt niet gebruikt. En dan heb ik het niet over omwonenden die
de vliegwaardigheid van een Boeing gaan controleren, maar juist over
wat er bijvoorbeeld gebeurt met de overlast als er maatregelen tegen
vlieglawaai genomen zijn. Of gewoon praktisch wat er op de school en
in de wijk of op het werk bereikt wordt nadat de overheid maatregelen
heeft genomen. Precies daar waar de Rekenkamer zegt dat het moeilijk
te controleren is, kunnen wij, burgers, veel meer doen. Dat is niet per se controle, meer sturen op feedback.
Het gebeurt al
In Oude IJsselstreek wist de gemeente
een groep burgers met bijzondere kennis op het gebied van management,
verandering, en organisatiekunde aan zich te binden door hen de
gemeente te laten visiteren voor een fles wijn en een gebakje bij de
vergaderingen. Ik mocht die visitatie begeleiden. Ik was onder de
indruk van de kwaliteit die in de groep die de gemeente visiteerde te
vinden was: allemaal mensen met bijzondere kennis die bereid waren
zich belangeloos in te zetten voor de publieke zaak. In Langedijk
verenigde een groep burgers zich in de Burgerrekenkamer Langedijk.
Zij bestoken de gemeente met kritische beschouwingen over de
financiële positie van de gemeente. Zo zijn er in allerlei soorten
en maten mensen die meekijken en kennis kunnen en willen delen.
Scheid advies van bevindingen
Natuurlijk moet je bij zulke
burgeraudits de beleidsadviezen scheiden van de constatering over de
gevolgen van beleid die burgers constateren. Uiteindelijk blijft de
politiek verantwoordelijk voor te nemen financiële beslissingen en
besluit de politiek of er wethouders of ministers ontslagen moeten
worden. Maar die constateringen over wat werkt en wat niet, wat de
gevolgen zijn, moeten vaker gebruikt worden.
Zet ons in!
Ik pleit ervoor om ons, gewone burgers,
vaker in te zetten. Natuurlijk is een accountant heel goed in staat
om rekeningen te doorgronden net zoals bewoners geen reparatie aan
een vliegtuig moeten controleren. Bewoners zijn beter in staat te
schetsen wat de gevolgen van beleid op straat zijn. Of er dan gekozen
moet worden om meer politie in te zetten of meer opbouwwerkers is
niet echt de kwaliteit waar de burgeraudit op uitgezocht wordt. Advies is mooi, maar dat besluit blijft aan de politiek.
Die
vraag mag dan weer terug komen in de Tweede Kamer.
maandag 8 mei 2017
Eerste gedachten over herontwerp van de lokale democratie
Op het moment probeer ik een essay
te schrijven over het herontwerpen van de lokale democratie. “Overal
ontpoppen burgerinitiatieven, maar tegelijk werken allerlei
beleidsregels en vastgeroeste structuren belemmerend voor burgerlijke
initiatiefkracht. Hoe sluiten we onze democratie aan op deze
veranderende context?” (jullie kunnen nog meedoen via Democratic challenge.nl ). Wie denkt daar
in mee?
Hoe mijn familie zich door zelforganisatie ontwikkelde
Zoekend naar een goede invalshoek ging
ik terug naar mijn eigen geschiedenis. Het geslacht Albeda was een
geslacht van boerenknechten. Ze betaalden rond 1848 niet genoeg
belasting om stemrecht te hebben. En veel mensen zullen gedacht
hebben dat het misschien wel zo verstandig was om hen geen kiesrecht
te geven. Dat was toen de democratie: mensen uitsluiten omdat die
toch maar verkeerde dingen willen.
Zo was mijn overgrootvader Willem
Albeda landarbeider die in conflict kwam met de boer waar hij werkte.
Het ging om mijn opa en zijn broer die in de schuur speelden om aan
de kou thuis te ontsnappen. De boer gooide hen de schuur uit, waarop
Willem zei: “Ik werk voor jou, mijn vrouw werkt voor de boerin,
mogen mijn kinderen dan niet in de schuur spelen?” en hij nam boos
ontslag. Dat was nogal wat, want werkloosheid midden in de winter
betekende geen geld en de kerk wilde zo'n revolutionair niet steunen.
Troelstra's Sociaal democratische arbeiderspartij heeft hem toen een
half jaar gesteund.
De zoon van Willem Albeda, mijn opa,
was op weg om ook boerenknecht te worden. Een boer zag echter meer in
hem en moedigde hem aan om te kiezen voor avondstudie en op te
klimmen. Dat was een succes. Hij schopte het niet alleen tot
ambtenaar bij de dienst Invoerrechten en Accijnzen, maar ook tot
voorzitter van de Bond van Belastingambtenaren en lid van de
Verbondsraad van het CNV.
In de samenleving van toen en in die van nu helpen drie verschillende krachten om een goed evenwicht te behouden: dreigingsmacht, uitwisselingsmacht en integrerende macht. De dreigingsmacht is de macht die zaken afdwingt en al dan niet geoorloofd geweld gebruikt. Afdwingen dat mensen belasting betalen of dat mensen niet harder rijden dan 100 (pardon, 130). De uitwisselingsmacht gunt een groep of een individu wat om iets anders terug te krijgen. Door uitwisseling van voorkeuren, wensen en kennis wordt macht uitgeoefend. Denk aan de markt die V&D failliet doet gaan. Integratiemacht zorgt ervoor dat mensen bij de samenleving horen, welkom zijn en erbij willen horen. (Hier) De integratiemacht is die macht die uiteindelijk mijn familie stemrecht gaf. Mijn opa in 1917 en mijn oma in 1919. Iedereen hoorde er bij. De samenleving is van ons allemaal en we bepalen dus met zijn allen waar we heen gaan. Mijn opa deed daar aan mee via de kerk en het CNV.
En ja, de NCRV-gids was bij ons thuis vaste prik en mijn ouders lazen Trouw. Hoewel mijn vader er niet studeerde stond er thuis een busje met geld voor de Vrije Universiteit. Dat was de wereld van de kleyne luyden van Abraham Kuyper. Zelforganisatie zag je ook bij de omroepen en kranten.
Democratie is meer dan stemmen
Vernieuwing start niet met de formele
democratie. In de zelforganisaties zoals het CNV maakten mensen
kennis met elkaar. Men ging in debat met elkaar en ontwikkelde
gedachten over solidariteit en “welbegrepen eigenbelang”. Er moet
dus ruimte zijn voor die zelforganisatie.
Mijn vader kon studeren dankzij een studiebeurs, niet dankzij de overheid. Hij ging uiteindelijk aan de slag bij het CNV en vond dat mensen meer konden bijdragen dan eens in de vier jaar stemmen. Mensen organiseren zichzelf en kunnen de verantwoordelijkheid ook goed aan. Inmiddels nog beter dan toen mijn vader zich in 1953 in een artikel zorgen maakte dat "de kleine man" verantwoordelijkheid werd ontnomen en hem niet meer zou resten dan eens in de vier jaar stemmen. Als minister vernieuwde hij de Wet op de ondernemingsraden en zocht hij naar manieren op de economie met werkgevers en werknemers uit het slop te halen met een akkoord, zoals uiteindelijk lukte met het Akkoord van Wassenaar. Een akkoord sluiten uit welbegrepen eigen belang van werkgevers, werknemers en overheid. Het akkoord omvatte integratiemacht, dreigingsmacht en uitwisselingsmacht.
Maar de essaywedstrijd gaat niet over deze (vertegenwoordigende) zelforganisatie. Is er nog wel een goed
onderscheid tussen persoonlijk belang en welbegrepen eigenbelang? Is de zelforganisatie wel in staat om te integreren?
Welbegrepen eigenbelang
Welbegrepen eigenbelang gaat niet om je
korte termijn eigen belang, maar je belang en dat van anderen in
dezelfde situatie. Het gaat om je inleven in anderen en wat het
betekent als de samenleving iedereen op de gelijke manier aan dat
belang tegemoet komt. Het gaat een rationele en morele aanspraak op
rechtvaardigheid en gelijkheid. Democratie is een cultuur van omgaan
met elkaar, niet een formele gemeenteraad.. Een systeem met verschillende prikkels dat uiteindelijk
een kant op gaat die voorspoed en vrede brengt.
Zelforganisatie is nog steeds van
groot belang, niet in het minst om met mensen onderling te praten
over democratie, het helpen van elkaar, wat je zelf kunt doen aan de
democratie en wanneer je terecht opkomt voor je belangen. De essentie
van herontwerp van de lokale democratie is niet het inbrengen van
meer stemmingen, andere vertegenwoordiging, betere inspraak of
afschaffen van politieke partijen. De essentie is het terugbrengen
van eigenaarschap naar ons als samenlevende bewoners en ervoor zorgen dat er een
systeem blijft met tegenstrevende machten.
Toen de politieke partijen nog volop
vertrouwen genoten, werd de naar voren geschoven bestuurder gezien
als “onze man”. Als hij een compromis sloot (en dat in de
partijbladen en -kranten uitlegde), konden we er op vertrouwen dat
het compromis voldeed aan "onze" wensen. Inmiddels zien we niemand meer
als “onze man”, want we zijn beter opgeleid en weten vaak meer
van de kwesties waar de gemeenteraad over praat dan onze
vertegenwoordigers. We kunnen het zelf organiseren. Maar als we ons richten op zelforganisatie moet
dat wel ergens toe leiden. Als de stad weer van ons moet worden,
moeten we ook verantwoordelijkheid nemen.
Veranderde zelforganisatie
De zelforganisatie is ondertussen
veranderd en vindt steeds meer virtueel plaats. Op Facebook en
Twitter vinden we gelijkgestemden, andere meningen en gedachten kunnen we negeren. Politieke partijen zijn dood. De
vakbond is nog steeds betekenisvol, maar is vooral sterk als ze zich
ergens tegen verzet. Zelf ben ik geen lid van een kerk, een politieke
partij of een vakbond. Woningcorporaties zijn niet meer van de
huurders. Verzekeraars zijn geen herkenbare onderlinge
waarborgmaatschappijen van de verzekerden.
Er is zijn nieuwe vormen van
zelforganisatie opgekomen. Bewoners richten energiecorporaties op en
richten hun eigen energievoorziening in met windmolens en
zonnepanelen. Er zijn meer corporaties dan ooit. Misschien ben ik
zelf een mooi voorbeeld, want ik woon in een wijkje waar we zelf een
buurthuis hebben, zelf het groen beheren en zelf glasvezel aanlegden, allemaal zonder de overheid.
En inderdaad zitten beleid en structuur de zelforganisatie nogal eens
in de weg.
Uitsluiting en eigenrichting
Maar er zijn ook andere vormen van
zelforganisatie. De facebookpagina Nederland Ons Vaderland schopte
het met weinig middelen tot ruim 250.000 likes en was uitsluitend
gericht op het uitsluiten van anderen. Typisch een groep
gelijkgestemden die zich met nieuwe middelen organiseert. Er zijn
veel besloten groepen op Facebook die organiseren dat er nepnieuws
verspreid wordt. Een facebook-vriend van mij grijpt elke dag berichten over Marokkanen of Turken aan om de geesten te
beinvloeden en te doen alsof we van Marokkaanse en Turkse
Nederlanders niet anders mogen verwachten dan dat ze opgroeien tot
kleine of grote criminelen. Hij gelooft er in en zet zich op zijn manier zelf in voor de samenleving. Feiten en suggesties worden verknipt en het spotlicht komt zo op de minderheid die de fout in gaat waardoor de meerderheid zich uitgekotst voelt (en ook wordt).
Het gaat nog verder. Meer mensen denken met eigenrichting de
samenleving een bepaalde kant op te mogen duwen. Al Qaida en de
Islamitische Staat zijn organisaties van mensen die andersdenkenden
uitsluiten en eigenrichting stimuleren. Individuen worden klaargestoomd om wapens te zijn om de
Westerse Verlichte samenleving te verstoren en angst te zaaien.
Een
dierenactivist denkt de wereld te kunnen verbeteren door Pim Fortuyn
te vermoorden. Een Islamextremist meent het recht te hebben iemand
die de Islam beledigt te mogen vermoorden. De lijsttrekker van de op
een na grootste partij kan al twaalf jaar niet zonder beveiliging
over straat. Je kunt zijn ideologie verafschuwen, maar mensen kennen
zich het recht toe met wapens zelf te besluiten. Dat is toch het einde van de beschaving, nog meer dan de afbraak van de verzorgingsstaat?
De overeenkomst van de kwade vormen van
zelforganisatie? Ze gaan niet meer in gesprek met anderen. Ze zenden
alleen om mensen te beïnvloeden. Er is weinig eerbied voor feiten,
want die zitten de veel belangrijkere meningen alleen maar in de weg. Een kleine groep gebruikt geweld om anderen de mond te snoeren en heeft grote invloed.
Wie kijkt naar
herontwerp van de lokale democratie moet niet alleen kijken naar de
goede initiatieven van mensen die zichzelf organiseren, maar ook naar
de kwade. Die goede en kwade groepen zijn er altijd geweest. Het was
het systeem van representatieve democratie in combinatie met
inclusieve instituties en zelforganisatie dat bijstelde en
corrigeerde. Maar kun je met recht zeggen dat dat nog steeds goed
gaat? Kijk om je heen en je ziet dat de integratiekracht is ondermijnd en dat dwang en de uitwisselingsmarkt wel volop aanwezig is. De democratie is uit balans.
Hoe ontwerp je een nieuw democratisch systeem met
tegenstrevende krachten, dat machtsmisbruik afstraft en uitsluiting
tegengaat?
Het antwoord
ligt niet bij referenda, of buurtstemmingen. Ik ga er aan verder. Kijken hoe we eerbied voor feiten kunnen heroveren. Kijken hoe we weer leren te luisteren. Hoe we niet onszelf organiseren voor ons pure eigen belang, maar hoe we anderen vanzelfsprekend meenemen? Het antwoord ligt bij verantwoordelijkheid. Je mede-eigenaar voelen en
verantwoordelijkheid willen nemen en opnieuw uitvinden van welbegrepen eigenbelang.
Abonneren op:
Posts (Atom)