zondag 30 december 2018

Democratie, soevereiniteit en economische voorspoed


We leven in een tijd waarin iedereen mee wil doen aan “publiek debat” en gehoord wil worden. Voor de mensen die passen in de bestaande orde is het normaal om gehoord te worden. Zij denken binnen een kader waarin bijvoorbeeld zwarte piet aanpassing behoeft omdat iedereen in de samenleving even belangrijk is en het niet kan dat een groep zich geschoffeerd voelt. Het kader is individuele ontplooiing, luisteren en rekening houden met elkaar. Inclusiviteit is daar onlosmakelijk mee verbonden.

Er is ook een grote groep mensen die niet passen binnen dat kader. Voor hen is luisteren en rekening houden met elkaar evengoed belangrijk. Maar zij laten zich meer leiden door de behoefte aan soevereiniteit in de eigen kring, bij een gemeenschap horen. Dus niet luisteren naar mensen die niet bij de eigen gemeenschap horen. Zij hebben behoefte aan bevestigende rituelen, zoals Sinterklaas. Daarmee voelen ze zich verbonden met elkaar en met de samenleving, waar ze zich anders steeds minder in thuis voelen. De rituelen van hun soevereiniteit waren verankerd in de kerk. Maar de rol van de kerk binnen het publieke debat is verzwakt en zelf zijn ze ook niet meer verbonden met de kerk. Hoe inclusief is het debat als zij zich daar niet in thuis voelen? 

Joods-christelijke waarden? Eigen volk!
Wilders zegt dan de joods-christelijke waarden te willen beschermen, dat geeft een verantwoorde klank. Maar wat hij daarmee bedoelt is het beschermen van de eigen cultuur en soevereiniteit. Overigens hoeft dat niet per se fout te zijn. Hij weet dat de kerk daar een belangrijkerol in had. Hij kan namelijk niet precies vastpinnen wat die waarden zijn, want hebt uw naaste lief als u zelf zal het niet zijn. Zo is het ook met de blokkeerfriezen. Zien die een vreemdeling zeker, die verdwaald is zeker, dan zullen ze niet vriendelijk vragen naar zijn naam. Het gaat hen helemaal niet om een joods-christelijke cultuur, maar om de eigen cultuur. Terwijl de bestaande orde meer heeft met individuele ontplooiing van iedereen en meegaan met de wereldeconomie.

Het debat gaat dus helemaal niet over joods-christelijke waarden, maar over het beschermen van het eigen volk (of liever het merken dat je erbij hoort en belangrijk bent voor de samenleving) versus democratie versus globaliserende economie. Omdat eigen volk eerst vervelend klinkt kunnen we het hier beter soevereiniteit noemen. 

Dat is precies die behoefte aan soevereiniteit en verbondenheid die op het moment weinig aandacht krijgt versus de globalisering die nauwelijks ter discussie staat. En dat die weinig aandacht krijgt heeft te maken met democratie en diezelfde globalisering. Door de globaliserende economie zijn we rijker dan ooit, maar met de globalisering vermindert de ruimte voor de natiestaat en soevereiniteit. Wil je meegaan met de globaliserende economie, dan vraagt dat meer Europese democratie en inbedding van migratie in je samenleving. Verder weg en met minder gevoel van verbondenheid.

Trilemma van de wereldeconomie
De econoom en sociale wetenschapper Dani Rodrik noemt de opgave van deze tijd het trilemma van de wereldeconomie. Economische globalisering, politieke democratie en de natiestaat zijn uiteindelijk niet met elkaar te verzoenen. Wil je met Nederland de globaliserende economie en democratie behouden, dan vraagt dat meer Europa en meer VN om de democratie nog te redden tegenover de wereldeconomie. Soevereiniteit lever je dan in.

Er is dan behoefte aan een verbondenheid met de eigen groep, maar je kunt daar moeilijk aan tegemoet komen, want je hebt in de democratie rekening te houden met de behoefte aan verbondenheid van andere groepen die strijdig zijn en ook Nederlander zijn. Wil je soevereiniteit combineren met globaliserende economie, dan lever je je democratie in. Dan moet je eerder kijken naar Turkije, China en Rusland. De combinatie soevereiniteit en democratie kan alleen als je je onttrekt aan de wereldeconomie. Dat gaat dan ook ten koste van je welvaart. Dit trilemma deed mij denken aan de drie machten waar ik eerder over schreef: hier. Niet precies het zelfde, maar ook hier zie je verschillende machten die elkaar beïnvloeden. 

Dus je moet een balans vinden.

Dat trilemma is lastig voor het publieke debat. In deze tijd van twitter en korte uitspraken is voor dilemma's al weinig ruimte, laat staan trilemma's. Toch kunnen we er niet onderuit de balans te blijven zoeken. Dat zal in een inclusief debat moeten zijn.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten