Nationbuilding: zo heette het werk in Afghanistan: het bouwen van een land. Met als achtergrond de democratie brengen. Wij zijn daar immers tevreden over, dus zij zullen dat ook wel zijn. Zo krijgen we het idee dat de Afghanen dankbaar hadden moeten zijn, maar nu door eigen schuld veroverd zijn door de Taliban.
Daar zitten nogal wat foute aannames tussen. De Taliban bestaat niet. Er is geen democratie gebracht. Er was geen reden voor dankbaarheid. Er werd geen natie gebouwd. Er is geen eigen schuld. Er was nauwelijks een leger.
De Taliban bestaat niet
Neem de verovering door de Taliban. De
Taliban bestaat eigenlijk niet. Net zoals “de Theologiestudent”
niet bestaat. De Taliban bestaan uit verschillende clans. Het zijn
soennitische moslims, gestart met de Pathanen. Maar ook de Pathanen
bestaan uit verschillende groepen. Het is dus een samengeraapt
zooitje verenigd onder soennitische Islam, met in diverse regio's
andere clanleiders. Soms strenger in de leer, soms niet. De religie
en de woede over buitenlandse inmenging, maar ook de corruptie onder
het oude regime verenigt mensen onder de naam "Taliban". De groepen die de boel overnemen beginnen
ook niet met democratische besluiten maar met rechtsspraak. Volgens
de Islam, dat wel, maar het biedt wel duidelijkheid. Je weet wanneer
je beschermd wordt en wanneer niet. Dat is voor sommigen uiteraard
reden te vluchten, maar voor velen ook een opluchting. Als ze maar
soenniet zijn en zich koest houden weten ze waar ze aan toe zijn.
Lokale groepen sloten zich daarom maar aan. Ze zeggen nu gematigder
te zijn, maar lokaal kan er natuurlijk van alles gebeuren en gebeurt
er ook van alles. De lokale krijgsheren zijn niet veel veranderd. We
weten van extremistische Islamieten en hoe makkelijk ze terreur
gebruiken.
Het is geen eigen schuld
Eigen schuld is ook nogal een woord. De
Taliban is een beweging die terreur inzet om de macht te houden.
Lijfstraffen, executies, amputaties: in de periode dat de Taliban
groepen aan de macht waren moesten mensen deze bijwonen om de angst
te voeden. De Amerikanen keken daar wel voor uit. Dus wie gehoorzaam je dan? De meest woeste groep. Want geliefd waren
de Amerikanen natuurlijk niet. Niet alleen omdat het een buitenlandse macht was,
waar Afghanen al eeuwen last van hebben. Er was meer om niet van de VS (als heidense natie) te houden.
Er is geen natie gebouwd
Want de natie die gebouwd werd? Het
bewind onder Ghani gaf weinig hoop. Er was geen heldere
conflictoplossing. Onzekerheid dus. Er was ook corruptie. Te beginnen
bij het leger: voedsel, soldij, brandstof en munitie bereikten de
troepen vaak niet. (De Talibanclans betaalden wel netjes en goed
soldij). Er waren op papier ook veel meer soldaten dan in het echt.
Natuurlijk is er gebouwd en opgeleid en scholing ingesteld. Maar
vertrouwen in de overheid win je niet door soms wel en soms niet iets
te doen. Had maar buurtrechters opgeleid en ingezet. Vertrouwen winnen door voorspelbaarheid, nabijheid en prestaties.
Van bovenaf geen democratie op te leggen
Bovendien kan je lastig van bovenaf een
land tot democratie maken. Neem het brengen van goed onderwijs. We
vergeten wel eens dat niet het ministerie van onderwijs de scholen op
orde houdt, zelfs de onderwijsinspectie niet. Het zijn de mensen
zelf, de bestuurders, kritische ouders, onderwijzers: die maken dat
het onderwijs op orde is, die met elkaar in gesprek en debat gaan. Het ministerie is voor de financiering, de
inspectie voor als het uit de bocht vliegt, maar de mensen maken zelf
de instituties.
Maar ook geen staat te bouwen
Dan zie je dat naties bouwen lastiger
is dan een leger sturen en geld uitgeven. Je moet eigendomsrechten
goed regelen, conflicten met vertrouwen kunnen beslechten, corruptie
bestrijden, onderwijs door mensen laten checken. Je moet niet met
kranen en werktekeningen komen om van alles te bouwen, je moet de
bewoners motiveren om hun eigen vuilnisophaal te organiseren,
fabrieken te bouwen, scholen te besturen, conflicten te beslechten. Dat vraagt nabijheid, niet alleen in Kabul.
En dat terwijl Afghanistan nooit een moderne staat heeft gehad. Het weinige dat er wel was hadden de Russen al kapotgemaakt.
Biden had misschien wat minder drastisch moeten vertrekken, maar beter hadden de Amerikanen na 10 jaar het land kunnen verlaten en dat een paar jaar vantevoren kunnen aankondigen. Had Obama maar beter naar Biden geluisterd
