Als alle partijen zich voorbereiden op hun partijprogramma en iedereen spreekt over de sterke overheid die nodig is, dan moet je je eens stevig achter de oren krabben. Wat gaat er mis? Ik herinner mij de vorige periode dat alle partijen het eens waren. Toen was het liberalisatie. Daar zaten goede elementen in van analyse over wat er gebeurt als er geen goed mechanisme is om te kijken naar wat klanten willen en te kijken of een bepaalde dienst goedkoper kon. Maar al snel werd het een instrumentenkoffer voor beleid die slechts één instrument bevatte: liberalisatie!
Vergeten zijn argumenten voor en tegen
Voor goed gereguleerde concurrentie was
veel te zeggen. Bij de telecommunicatie kwam er veel innovatie los en
werd er meer op de kosten gelet. Bij de post werd er ook meer op de
kosten gelet, maar toen ik voor de Consumentenbond aandacht vroeg
voor het monopolie op post tot 20 gram, was dat vloeken in de toen liberale kerk. Het is veel efficienter om
één postbode met een volle tas de ronde te laten doen, in plaats
van twee postbodes met elk een half lege tas. Ook vroeg ik aandacht
voor de positie van de NS die feitelijk een monopolie moet hebben op
de grote lijnen rond de randstad. Argumenten bleken echter niet meer
te helpen. De hele politiek was in de ban van de markt. Natuurlijk
was er een partij als de SP, maar die was dan weer principieel tegen
de markt en voelde weinig bij termen als inefficient werken en gebrek
aan mechanismen om te reguleren.
Waar is de rol van de samenleving en burgers?
Nu is iedereen dus voor de sterke
overheid. Wat valt op:
het eerste wat opvalt is dat het gaat om markt of overheid. Er is weinig aandacht voor succesvolle organisaties die je eerder maatschappelijk kunt noemen. Denk aan bijzonder onderwijs met prima resultaten en denk aan de woningcorporaties. Ja, er gaan dingen mis in het bijzonder onderwijs en in de wereld van corporaties, maar globaal gesproken hebben we beter onderwijs en betere huurwoningen voor minder geld.
Het tweede wat opvalt is dat er geen analyse meer is wanneer welk mechanisme het beste werkt. Je kunt het hebben over concurrentie om de klant, maar hoe gaat dat als je een huis moet huren: je gaat niet als bij de supermarkt rondkijken, dan eens hier huren en dan eens daar. Je hebt weinig keuze en je weet weinig over de werkelijke kwaliteit. Dat zelfde gaat overigens op de voor zorg. Zo was ik vanochtend bij de tandarts en ik heb opnieuw geen flauw idee of die duur is, kwalitatief onder de maat is, onnodige behandelingen doet of juist prima werkt levert tegen een redelijke prijs. Toen ik eens contact hierover opnam met mijn verzekeraar werd mij niet duidelijk of ik beter naar een andere tandarts kon (als daar al plek was). Dan is een actievere rol van de overheid of de verzekeraar meer voor de hand liggend dan voor de klant. Is de overheid dan automatisch beter dan de verzekeraar? Ik denk het niet. En bij die supermarkt moet de overheid het toch ook niet overnemen? Moeten we weer terug naar één PTT?
Het derde wat onduidelijk is: in hoeverre kan de samenleving een rol in het toezicht krijgen en kan de samenleving die rol spelen. Ouders weten best veel over de school en kunnen in samenspel met de Onderwijsinspectie goede invloed uitoefenen. In welke sectoren is toezicht van klanten goed mogelijk en in welke niet? Waar moeten experts kijken? Waar kunnen burgers dat veel beter? Waar ligt collegiaal toezicht meer voor de hand en waar de overheid? (zie schema)
Is de overheid het wondermiddel?
Nu iedereen pleit voor een sterke overheid, is het denken stil blijven staan in de afkeer van uitwassen van het liberalisme. Die afkeer deel ik: Hoge verdiensten zonder veel meerwaarde, uitbuiting van machtsposities, niet kijken naar wat de samenleving nodig heeft, maar waar het meeste geld mee te verdienen is.
Maar is dan de overheid de oplossing? Wat is de rol van de samenleving, wat is de rol van maatschappelijke organisaties? Op welke manier houden we de kosten in de hand? Wanneer besluiten we dat het aanbod veranderd moet worden? Doet de Belastingdienst het zoveel beter als de oekazes van de politiek komen om strenger te zijn of juist meer maatwerk te bieden? Moeten verzekeraars ook door de overheid gerund worden?
Ja een sterke overheid! Maar dat is slechts een beginnetje. Waar willen we dat? Waar niet? Welke vorm van toezicht? Voor welke prijs? Welk mechanisme zorgt voor aanpassing van de werkwijzen?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten