dinsdag 22 december 2020

Polderblindheid

 

Het verhaal over de toeslagen doet denken aan de weg waarop de automobilist nooit een verandering tegen komt. Dit leidt tot polderblindheid. Hoe rustiger het verkeersbeeld, hoe saaier het beeld van de weg of de omgeving, des te groter de afleiding. Bestuurders gaan op zoek naar alternatieve afleiding, ze dromen weg, ze kijken op de telefoons, ze zien in de verte vogels vliegen. Het gaat immers allemaal goed op de weg? 



Realitycheck

De toeslagenaffaire is eigenlijk een voorbeeld van ongeluk door in slaap gesukkelde bestuurders. Want wat minder aandacht krijgt is dat begin van deze eeuw de belastingdienst gold als een voorbeeld voor overheidsorganisaties. De Belastingdienst verhoogde de efficiëntie door belastingplichtigen te vertrouwen waarvan het klantbeeld goed was; het klantbeeld baseert de Belastingdienst op de fiscale strategie, de interne en fiscale beheersing en de fiscale transparantie van de onderneming. Heeft een belastingplichtige een goede track record, dan kun je je aandacht beter steken in een belastingplichtige met een slechte track record. Het ging er prima! Leuker kunnen we het niet maken, wel makkelijker! Het was zelfs zo goed, dat er allerlei taken naar de Belastingdienst toegeschoven werden. Ze konden geld innen, maar ook geld uitkeren. Ze kregen teveel taken en niemand luisterde naar protest. 

Aandacht voor fraude

Politiek kreeg plotseling fraude alle aandacht. In de jaren na de invoering van de kinderopvangtoeslag ontstonden er gastouderbureaus die fraude pleegden, door in de praktijk geen eigen bijdrage te vragen aan de ouders. Veelal wisten de ouders niet dat een eigen bijdrage vereist was en vertrouwden op de informatie die een gastouderbureau gaf. Het was een kleine stap van het vertrouwen op het klantbeeld van bedrijven met een goede trackrecord, naar het wantrouwen van bedrijfssectoren met een slechte track record. En mensen met een lagere opleiding vullen natuurlijk vaker aanvragen net even niet helemaal goed in.

In 2013 bleken Bulgaren misbruik te maken van het Nederlands toeslagensysteem. Ze kwamen kort naar Nederland, schreven zich dan in op een adres, en vroegen met terugwerkende kracht 6000 tot 8000 euro zorg- en huurtoeslag aan per persoon. Doordat de Belastingdienst toentertijd direct uitbetaalde, en pas achteraf controleerde, waren de Bulgaren al weg op het moment dat de Belastingdienst erachter kwam dat het onterecht was.


Polderblindheid

Het geheel was een mooi voorbeeld van polderblindheid. Er was dus een idee dat de Belastingdienst heel klantvriendelijk kon werken en dat de Belastingdienst te gemakkelijk geld gaf. Het idee dat de Belastingdienst te gemakkelijk terugvorderde kwam niet op. Ondertussen werd de wet strenger gemaakt. Een klein foutje betekende dat je alles moest terugbetalen. Maar bestuurders hadden vooral aandacht voor fraude. Alle berichten werden gecheckt en geframed als optreden tegen fraude. Als er werd opgetreden tegen fraude zat de politiek goed. Zo werd het tot de weg waar veel ongelukken kunnen gebeuren: bestuurders keken weg van onterecht gevorderde bedragen. Omdat de wet te streng was geworden verdwenen de signalen van kritische mensen zelfs bij de rechter. Het interessantste van de hele affaire is dat het totale systeem niet opmerkte dat er iets fout was, of eigenlijk wel wist dat er iets niet klopte maar toch doordenderde.

De winst

Een weg waar nooit lastige prikkels zijn, leidt tot ongelukken. Iedereen keek naar de verkeerde dingen en waar signalen boven kwamen werden die verkeerd geïnterpreteerd. 

Dat is het voordeel van de hele affaire. Iedereen is weer bij de les. De overheid als moloch maakt fouten en omdat het gaat om grote getallen zijn heel veel mensen er de dupe van.


Oude waarheden opnieuw tot leven gewekt

Oude waarheden worden weer opnieuw ontdekt. Als iedereen buikpijn krijgt, maar toch doorgaat moet dat te denken geven. Waarom wordt dat niet besproken? Waarom moet een wet proportioneel zijn in de sancties? Waarom was het zo belangrijk dat je onschuldig bent tot het tegendeel bewezen is? Waarom is het zo belangrijk dat ambtenaren niet alleen naar de wet kijken, maar ook naar de rechtvaardigheid? Waarom is het belangrijk dat Kamerleden zich niet neerleggen bij de gefilterde informatie van het kabinet?


Een crisis is een kans! Terug naar rechtvaardigheid!

vrijdag 27 november 2020

Internet, gezag en conflict

 

De uitvinding van de boekdrukkunst zien we als een enorme vooruitgang. Mensen konden hun ideeën makkelijker verspreiden. Een beetje zoals het internet nu. Mensen konden makkelijker kennis nemen van ideeën. De ideeën van theologen als Luther, Zwingli en Calvijn vinden zo gemakkelijk hun weg ook in Nederland. In veel delen van West-Europa maken steden een culturele en wetenschappelijke bloei door. De klassieke oudheid, de cultuur van de Grieken en Romeinen, wordt herontdekt en is een bron van inspiratie. Mensen gaan anders kijken naar zichzelf. De boekdrukkunst versnelt de verspreiding van ideeën. Wat we meestal niet doen is dat we de boekdrukkunst associëren met conflicten. Toch hebben de uitvinding van de boekdrukkunst en conflicten met elkaar te maken. Het was een tijd waarin automatisch gezag onder druk kon komen. De geschiedenis herhaalt zich.

Democratisering van kennis


De ontwikkeling van de boekdrukkunst zou een van de belangrijkste uitvindingen in de wereldgeschiedenis blijken te zijn. Het merendeel van de gedrukte teksten waren in eerste instantie Bijbels, devote literatuur en heiligenlevens, maar er volgde een “democratisering van kennis”. Dit maakte na de middeleeuwen ook de wetenschappelijke revolutie mogelijk en versnelde onder meer de Reformatie en de Verlichting.

Zo konden er tussen 1517 en 1520 300.000 exemplaren van het werk van Luther verspreid worden door Europa. De Woerdense priester Jan de Bakker (1499-1525) komt zo in aanraking met protestants gedachtegoed. Hij verandert van inzichten en verkondigt een nieuwe leer. Dat komt hem duur te staan omdat de gevestigde Kerk deze heidense leer niet kan tolereren. Hij sterft op de brandstapel in Den Haag en wordt de eerste Noord-Nederlandse martelaar die op grond van zijn overtuiging wordt gedood.  

Of neem (heksen)vervolgingen. De Spaanse Inquisitie werd in 1478 opgericht. Jacht op ketters was fel. In 1492 werd in Spanje de akte van verdrijving uitgevaardigd en in dat verband zijn toen ongeveer 160.000 joodse families Spanje ontvlucht. Maar brak ook een hevige hekensenvervolging uit in bijna heel Europa. Het beroemdste boek over hekserij, hoe die te herkennen en aan te pakken, zou het boek Malleus maleficarum (‘De heksenhamer’, 1487) worden van de inquisiteur Henricus Institoris. Dit boek was het standaardwerk voor heksenvervolgingen en werd- slechts enkele decennia na de uitvinding van de boekdrukkunst – meer dan 30.000 gedrukt.


Snelle verspreiding zorgt voor afbraak vanzelfsprekend gezag

De snelle verspreiding van ideeën zorgt voor afbreuk van automatisch gezag. Dat zien we nu weer. Er wordt meer gedemonstreerd door wat vroeger kleine afwijkende clubjes waren. De wetenschap met dubbelblinde testen staat onder druk. Wat we als vanzelfsprekend gezag van de wetenschap zagen wordt ter discussie gesteld. Wetenschappelijke artikelen zijn gemakkelijk in te zien, maar vervolgens kan iedereen daar in knippen, plakken en deze weer verspreiden. Er blijken schandalen te zijn geweest in de wetenschap met gerommel met data. Dat wordt gebruikt om alle vooruit gang van de wetenschap in dat daglicht te zetten van fraude. Volg de pseudopublicaties van vaccinvrij. Er staan dingen bij die waar zijn: dingen die ooit verkeerd gingen. Dat wordt uitvergroot en verspreid. Bijkomstigheidje: boosheid is besmettelijker dan andere emoties: berichten waar mensen boos zijn over schandalen worden sneller gedeeld.


Wat is dan echt, wat niet?

Wat is nu pseudo-wetenschap en wat niet? Van Janet Ossebaard en Lange Frans is dat makkelijk te herkennen. Toch trappen velen daar in. Als je op Facebook gebombardeerd wordt met dit soort pseudonieuws, je deelt dit en je krijgt steeds meer mensen om je heen die er ook intrappen, is het moeilijk weerstand te bieden. Het is heerlijk om door de gelijkgestemden bevestigd te worden. Tijdens een etentje van de top van Forum voor Democratie (FvD) zou Thierry Baudet gezegd hebben dat 'corona de wereld in gebracht was door George Soros en anderen [...] om ons onze vrijheid af te nemen en een nieuwe wereldheerschappij te starten'. Voor ons vreemd, voor mensen in de juiste bubbel vallen ineens allerlei puzzelstukjes in elkaar:  dus daarom zit ik nu zonder werk, met een mondkapje in afzondering!!


Herken de complotgoeroe

Maar niemand is vrij van vooroordelen en zelfbevestigende bubbels. Het enige wat je kan doen is zoeken waar je zelf verleid bent, het gesprek aan gaan, jezelf niet overschatten. Dwarsdenkers hebben echt niet altijd gelijk. Er circuleren fascinerende filmpjes vol pseudowetenschap. Zet daar een wetenschapper tegenover: die komt met misten en maren, voorbehouden en 'er is nog niet bewezen dat'  Kijk dus of iemand zijn gezag verdiend heeft of niet. Ik schreef daarom ook al eens hoe word ik een complotgoeroe. Ook te gebruiken om de complotgoeroe te herkennen.








zaterdag 14 november 2020

Terug in de middeleeuwen, op naar de renaissance

Het eerste hoofdstuk van Herfsttij der middeleeuwen heet 's Levens felheid. De grote verschillen tussen arm en rijk, het enthousiasme als iemand onthoofd zou worden, de schandpaal en hoe mensen woedend konden worden ook al was er mager bewijs. Huizinga noemt het de ontvankelijkheid van het gemoed, vatbaarheid voor tranen en geestelijkheid en prikkelbaarheid. Was een koning dood, dan waren mensen uitzinnig van verdriet, ook al hadden ze de koning nooit ontmoet of uit de verte gezien. 

Een blik  op de sociale media en je ziet die behoefte aan verheerlijking of demonisering weer terug van nooit weggeweest

Ik waan mij dus wel eens terug in de middeleeuwen. 

Als ik de beelden uit de VS zie met mensen die naar het stembureau optrekken vanwege woede over een nooit bewezen fraude, de woede als mensen hun koning beledigen, de beelden van het leven extreem rijken dat zo ver van de gewone wereld afstaat, 

Dan hoop ik op de Renaissance in de VS


Oeps, was de overgang van Middeleeuwen naar Renaissance niet ook vol van conflicten? Lees hier

vrijdag 6 november 2020

Nu leren van de VS en Trump

Als we iets van huidige situatie de VS willen leren, dan wordt het hoog tijd het advies van de Raad voor maatschappelijke ontwikkeling uit 2007 opnieuw aandacht te geven. Het heette "Vormen van democratie" en ging in op het moeilijk grijpbare bevorderen van de houding van burgers ten opzichte van democratie. Het ging dus eens niet over de gekozen burgemeester, de verkiezing van de Eerste Kamer of referenda. Democratische gezindheid moeten burgers niet alleen leren, ze moeten ook de kans krijgen om deze democratische gezindheid te praktiseren. 

In 2007 beval de RMO aan om meer mogelijkheden te creëren om democratische gezindheid te oefenen en tot uitdrukking te brengen – op de school van de kinderen, in de buurt of op het werk. Er is best wel wat gebeurd. Maar zijn alle burgers bereikt?? Ik geloof het niet. 

De kwetsbare democratie
In de VS zien we opnieuw hoe kwetsbaar de democratie is. Ons gedrag is namelijk niet automatisch democratisch. We kunnen dan kijken naar Texas waar Trumpgezinde demonstranten een campagnebus van de Democraten stopten. Een incident? In Friesland deden de blokkeerfriezen net zo iets. Alleen in de VS tweette de president ook nog “I Love Texas” bij een bericht over de blokkade. 

Democratie vergt onderhoud, want democratie is kwetsbaar. Ja, het was erg Amerikaans dat gewapende burgers naar een stembureau gingen om te intimideren. Op sommige plaatsen eisen Trump-aanhangers dat het tellen van de stemmen gestopt wordt, elders eisen ze juist dat het doorgaat. In meerdere plaatsen was de sfeer grimmig. Demonstranten probeerden er op verschillende manieren de vrijwilligers en ambtenaren te intimideren. Je verwacht het niet in Nederland. Maar vaak springen er ideeën over van “The most democratic country in the world”, zoals ik jaren gelden een Amerikaan zijn land hoorde noemen. Je verwacht wel meer niet, wat vreemd genoeg gebeurt.  

Toch gingen de meest recente adviezen altijd weer over de verkiezingen, de burgemeester, de rol van de Koning, de formatie en het correctief referendum. Peanuts vergeleken bij de moeilijke opdracht waar we voor staan. In mijn reactie op de commissie die adviseerde over het democratisch stelsel refereerde ik er al aan: we kunnen praten over de verkiezingen voor de Tweeede Kamer maar het is erg lastig om met je buren afspraken te maken over het onderhoud van je woning en bijvoorbeeld te besluiten een gezamenlijke entree op te fleuren. Dat is democratie: samen afspraken kunnen maken over het collectief, accepteren dat meningen verschillen. Samen controleren of het goed uitgevoerd is, en samen bespreken wat er anders had gekund en had gemoeten. Luisteren, serieus nemen, overleggen en er samen uit komen. 

Ik zie de experimenten in gemeenten, helaas vooral met wat oudere gemotiveerde insprekers, maar soms lukt het beter iedereen te bereiken. Ik was bijvoorbeeld zelf blij  met discussies over bezuinigingen in Culemborg: online met een nieuw ander publiek. Er zijn meer voorbeelden. Ook op scholen. Houd dat vol! Werk aan democratische gezindheid! 


https://www.raadrvs.nl/binaries/raadrvs/documenten/publicaties/2007/09/01/vormen-van-democratie/Vormen_van_democratie.pdf

zaterdag 24 oktober 2020

Slechte discussie verdrijft goede discussie op internet

 

Gisteren in de Vooravond zag ik opnieuw de video van Angela Markel.  Taal is de voorloper van handelen zegt Merkel. "Let op taalgebruik. Want taal is voorloper van het handelen. Eens de taal de verkeerde kant is opgegaan, gaat ook het handelen zeer snel de verkeerde kant op. En dan is ook het geweld niet meer veraf. Zorgzaam omgaan met taal is door de digitalisering en de sociale media niet bepaald eenvoudiger geworden. Toch moet men net daarom ook zeer voorzichtig omgaan met woorden." (Het is al wat ouder, uit september)

Op TV was iedereen natuurlijk vol bewondering voor Merkel en Frits Spits voegde er aan toe dat mooie woorden een goede tegenhanger zijn van de lelijke scheldpartijen die je kunt krijgen na een post op social media die mensen niet zint. 

Spits zit er volledig naast. 

Hij negeert de Wet van Albeda over discussie "Slechte internetdiscussie verdrijft goede discussie". 

Ga maar na. Je probeert op internet een goede discussie te voeren. Dat lukt in eerste instantie ook. Maar iemand gaat schelden, negeert feiten, beledigt iedereen. Wat doe je? Je vertrekt omdat je wel wat beters te doen hebt. In de werkelijke wereld zou een voorzitter allang een microfoon hebben uitgezet of de aanwezigen bij de discussie herkennen de persoon en kijken hem met de nek aan daarna. Andere start: je komt in een discussie terecht met scheldpartijen en feiten doen er niet toe. Wat doe je? Je hebt wel wat beters te doen. Degene die beledigt en scheld heeft juist altijd succes! Het eind is altijd de stijl van beledigingen. 

Overigens kun je daar aan toe voegen: woede overvleugelt alle emotie. Kijk naar wat geretweet of opnieuw gedeeld wordt op Facebook. Het is onderzocht: woede wordt vaker gedeeld. Om het in corona-termen te beschrijven: woede is besmettelijker dan vreugde. De kans dat woede (rood) gedeeld wordt is groter dan vreugde (groen), verdriet (blauw) of afschuw (zwart). Dat zal ook wel evolutionair bepaald zijn. Bij discussies in de werkelijke wereld zou je bij woede eerder proberen om iemand even te laten kalmeren.  


Droevig nieuws: slechte discussie verdrijft goede discussie. Woede is besmettelijk. En dit alles gaat hard op Facebook. 

Vroeger moesten mensen leren vergaderen. Daarom moet je bij vergaderingen eerst allemaal je wapens inleveren. Later leerden we ons te beheersen. Wie dat niet kon werd uitgesloten. Misschien moeten we nog leren om ons te beheersen. YouTube en Facebook hebben wat te doen. 


Hier de woorden van Angela Merkel


maandag 14 september 2020

De nieuwe verhalen brengen geen balans

Het is niet te geloven wat je soms tegen komt op Facebook. Neem QAnon. In een notendop komt het erop neer dat de Democratische Partij een deep state (staat binnen een staat) vormt, die als doel heeft om president Donald Trump omver te werpen. Dit wordt verbonden met verhalen over Bill Gates die chips gaat injecteren met zijn vaccins, met corona waar allang een vaccin voor klaarligt. Met pizzeria's waar in de kelder pedofielen feesten houden en kinderen misbruiken. Met buitenaardse wezens die ons besturen. De krachtige boodschap is dat je de elite en de staat niet meer moet vertrouwen en zelf (liefst op basis van Facebook-berichtjes) tot een oordeel moet komen.

Verhalen zijn niet nieuw en waren altijd krachtig

Vroeger hadden we ideologieën met krachtige boodschappen. Het is de schuld van het kapitaal, de sigarenrokende kapitalist was de grote uitbuiter, internationale solidariteit de oplossing voor de toekomst. De rijkaard leeft zelfzuchtig voort, tot ‘t merg wordt d‘arme uitgezogen. en zijn recht is een ijdel woord. Maar de internationale zal morgen heersen op aard. Er is een plicht tot internationale solidariteit. Of de mens is onbekwaam tot enig goed en geneigd tot alle kwaad uit de Heidelbergse Catechismus. Bij het christelijke verhaal is ook een toekomstige beloning, in het hiernamaals. En er is een plicht om goed te doen en je naaste te helpen. 

Bij de liberalen was het verhaal vager: de onzichtbare hand zou er voor zorgen dat alles goed zou komen. Maar kijken we met meer aandacht naar Adam Smith die de onzicdhtbare hand als principe introduceerde, dan zien we ook bij hem meer. In de Theory of Moral Sentiments beschrijft Smith dat mensen, door zich in de ander te verplaatsen, waarnemer worden van hun eigen gedrag. Wij stellen ons voor hoe de ander aankijkt tegen ons eigen gedrag. Dit sentiment is door god gegeven en juist de balans tussen sympathie voor de ander en de onzichtbare hand leidt tot welvaart. Wie Adam Smith vertaalt naar “Greed is good”, doet hem dus geen recht. Dat doet wel wat afbreuk aan zijn verhaal en wordt daarom maar al te graag vergeten.

Ideologieën hadden wel een consistent verhaal

Het opvallende aan de ideologieën is dat het ook verhalen waren die vroegen om oplossingen en waarbij zelfdiscipline en het je houden aan regels ook hoorde. In de internationale wordt gepleit voor gelijkheid, plichten bestaan (- als ook recht gegeven wordt). In het christelijke verhaal staan de tien geboden. De verhalen van Jezus en wraak overlaten aan God. In de verhalen van het liberalisme staat de vrijheid van de een die beperkt wordt door de vrijheid van de ander en de plicht je in te leven in de ander. Eigenlijk zijn de ideologieën met al hun beperkingen gericht op een betere ordening in de samenleving. 

Ze bieden naast verhalen die mensen in beweging brengen ook oplossingen. 

In de loop der tijd kregen verhalen en ideologieën een kwade reuk. Want was er wel een gedegen onderzoek? Klopte de aannames wel? Het geloof in verhalen werd meer een geloof in wetenschap. 

Geloof in wetenschap was ook niet houdbaar

Ook de wetenschap heeft niet op alles antwoorden en de verhalen zijn veel minder aantrekkelijk. Er is geen heldere schurk, geen duidelijke held die puur en goed is. Bovendien waren ook de wetenschappers geneigd tot alle kwaad getuige gesjoemel om een mooie theorie te kunnen “bewijzen” en banden met industrie die zorgden wel eens dat onderzoeken gunstig uitkwamen voor de industrie. Zo ontstond een nieuw verhaal: als een wetenschapper pleit voor een medicijn, dan zegt hij dat omdat hij aan dat pleidooi geld verdient. 

Balans is verdwenen

Het opvallende aan de nieuwe verhalen is dat de balans weg is. De staat verdrukt, de wet is logen, dat kom je net zo goed tegen bij teksten van complotbeweging Qanon als bij de oude socialisten. Nu heet het the deep state. De ideeën over de elite komen overeen met de ideeën over vroegkapitalisten. Zij het dat er aan toegevoegd wordt dat het satanaanbidders zijn die pedofielennetwerken beheren. Alle fouten en pijnlijke ervaringen worden uitvergroot, want dat zijn aansprekende verhalen. Maar een pleidooi voor gelijkheid en recht voor iedereen kom je bij QAnon niet tegen. Hoogstens dat Trump de oplossing is, meer in het algemeen de sterke man. 

Daarmee lijken deze nieuwe verhalen een behoefte om terug te keren naar een oertijd waarin groepen geleid worden door de alfa-man en dromen over vrijheid, gelijkheid en broederschap niet aan de orde zijn. 

Aan de linkerzijde zie je dat minder, maar ook daar kan het persoonlijke verhaal krachtig gebruikt worden om inleving in de ander tegen te gaan. Ik zocht eens op hoeveel geweld er tegen agenten gebruikt wordt en of dat is toegenomen. Dat is gewoon niet te vinden. Want dat verstoort het verhaal van de foute politie. Het gaat om goede mensen tegenover ultieme slechteriken. 

Persoonlijke verhalen om aandacht te vragen

Het zijn ook vaak de persoonlijke verhalen die ons doen opletten. Dat betekent dat de nieuwe verhalen zonder balans of toekomstgedachte ons alle kanten op kunnen sturen. Een verhaal van een homo die in elkaar geslagen wordt door iemand met een kleurtje leidt zo tot woede op alle mensen met een kleurtje. Maar een verhaal van een homo die in elkaar geslagen is door een gewone witte jongeman leidt niet tot dezelfde woede, want dat past niet in het simpele concept van good guys en bad guys. Daarom worden verhalen verfraaid of zelfs gewoon uit de duim gezogen. 

Verhalen met een toekomstrichting

Waarom blijven de krachtige verhalen wel, maar is de disciplinering en het pleidooi voor eerlijkheid en gelijkheid weg? Een verklaring ligt in het uit de weg gaan van het gesprek met anderen. Als je met anderen in gesprek gaat, merk je de nuance en merk je dat het nodig is helder te maken wat je wilt in de toekomst. Op sociale media kun je dat gesprek uit de weg gaan. Je kunt anoniem schelden en het gesprek verstoren met scheldpartijen, dat gebeurt dan ook geregeld. In de werkelijke wereld kan dat minder gemakkelijk. Het is ook waarom ik ondanks de lastige gesprekken erg ben voor meer lokale democratie en gezamenlijk praten over problemen en toekomstwensen. Je ontdekt gezamenlijke zorgen en gezamenlijke wensen. Je leeft je vanzelf in in de ander en krijgt begrip. 

Daar hoop ik dan op. Je inleven in de ander zorgt voor meer balans. 


maandag 31 augustus 2020

Hoed u voor een eensgezinde roep om een sterke overheid

Als alle partijen zich voorbereiden op hun partijprogramma en iedereen spreekt over de sterke overheid die nodig is, dan moet je je eens stevig achter de oren krabben. Wat gaat er mis? Ik herinner mij de vorige periode dat alle partijen het eens waren. Toen was het liberalisatie. Daar zaten goede elementen in van analyse over wat er gebeurt als er geen goed mechanisme is om te kijken naar wat klanten willen en te kijken of een bepaalde dienst goedkoper kon. Maar al snel werd het een instrumentenkoffer voor beleid die slechts één instrument bevatte: liberalisatie!

Vergeten zijn argumenten voor en tegen
Voor goed gereguleerde concurrentie was veel te zeggen. Bij de telecommunicatie kwam er veel innovatie los en werd er meer op de kosten gelet. Bij de post werd er ook meer op de kosten gelet, maar toen ik voor de Consumentenbond aandacht vroeg voor het monopolie op post tot 20 gram, was dat vloeken in de toen liberale kerk. Het is veel efficienter om één postbode met een volle tas de ronde te laten doen, in plaats van twee postbodes met elk een half lege tas. Ook vroeg ik aandacht voor de positie van de NS die feitelijk een monopolie moet hebben op de grote lijnen rond de randstad. Argumenten bleken echter niet meer te helpen. De hele politiek was in de ban van de markt. Natuurlijk was er een partij als de SP, maar die was dan weer principieel tegen de markt en voelde weinig bij termen als inefficient werken en gebrek aan mechanismen om te reguleren.

Waar is de rol van de samenleving en burgers?
Nu is iedereen dus voor de sterke overheid. Wat valt op:

  • het eerste wat opvalt is dat het gaat om markt of overheid. Er is weinig aandacht voor succesvolle organisaties die je eerder maatschappelijk kunt noemen. Denk aan bijzonder onderwijs met prima resultaten en denk aan de woningcorporaties. Ja, er gaan dingen mis in het bijzonder onderwijs en in de wereld van corporaties, maar globaal gesproken hebben we beter onderwijs en betere huurwoningen voor minder geld.

  • Het tweede wat opvalt is dat er geen analyse meer is wanneer welk mechanisme het beste werkt. Je kunt het hebben over concurrentie om de klant, maar hoe gaat dat als je een huis moet huren: je gaat niet als bij de supermarkt rondkijken, dan eens hier huren en dan eens daar. Je hebt weinig keuze en je weet weinig over de werkelijke kwaliteit. Dat zelfde gaat overigens op de voor zorg. Zo was ik vanochtend bij de tandarts en ik heb opnieuw geen flauw idee of die duur is, kwalitatief onder de maat is, onnodige behandelingen doet of juist prima werkt levert tegen een redelijke prijs. Toen ik eens contact hierover opnam met mijn verzekeraar werd mij niet duidelijk of ik beter naar een andere tandarts kon (als daar al plek was). Dan is een actievere rol van de overheid of de verzekeraar meer voor de hand liggend dan voor de klant. Is de overheid dan automatisch beter dan de verzekeraar? Ik denk het niet. En bij die supermarkt moet de overheid het toch ook niet overnemen? Moeten we weer terug naar één PTT?

  • Het derde wat onduidelijk is: in hoeverre kan de samenleving een rol in het toezicht krijgen en kan de samenleving die rol spelen. Ouders weten best veel over de school en kunnen in samenspel met de Onderwijsinspectie goede invloed uitoefenen. In welke sectoren is toezicht van klanten goed mogelijk en in welke niet? Waar moeten experts kijken? Waar kunnen burgers dat veel beter? Waar ligt collegiaal toezicht meer voor de hand en waar de overheid? (zie schema)

Is de overheid het wondermiddel?

Nu iedereen pleit voor een sterke overheid, is het denken stil blijven staan in de afkeer van uitwassen van het liberalisme. Die afkeer deel ik: Hoge verdiensten zonder veel meerwaarde, uitbuiting van machtsposities, niet kijken naar wat de samenleving nodig heeft, maar waar het meeste geld mee te verdienen is. 

Maar is dan de overheid de oplossing? Wat is de rol van de samenleving, wat is de rol van maatschappelijke organisaties? Op welke manier houden we de kosten in de hand? Wanneer besluiten we dat het aanbod veranderd moet worden? Doet de Belastingdienst het zoveel beter als de oekazes van de politiek komen om strenger te zijn of juist meer maatwerk te bieden? Moeten verzekeraars ook door de overheid gerund worden?

Ja een sterke overheid! Maar dat is slechts een beginnetje. Waar willen we dat? Waar niet? Welke vorm van toezicht? Voor welke prijs? Welk mechanisme zorgt voor aanpassing van de werkwijzen?





vrijdag 21 augustus 2020

Salarisverhoging voor de zorgsector is neo-liberale shit

Salarisverhoging voor de zorgsector is eigenlijk erg neo-liberaal. Alle waardering moet gevangen worden in geld. Dat gaat er aan voorbij dat mensen het belangrijker vinden iets nuttigs te doen of veel te kunnen leren in hun baan of de zekerheid hebben niet op korte termijn ander werk te moeten zoeken. 

Als er ergens geld nodig is, dan is het voor de mensen in de horeca die niet alleen weinig verdienen, maar ook nog geen enkele zekerheid hebben. Mensen die al jaren op tijdelijk werk zitten en nooit zekerheid hebben. 

Mijn ervaring is ook dat als je je inkomen gaat vergelijken, je altijd mensen vindt die onterecht meer verdienen dan jij. Dat leidt tot onvrede en mogelijk tot salarisverhoging, maar niet tot een gelukkig  leven. Precies dat zoekt de oppositie: onvrede! Dan heb ik het niet eens over onze zorgpremie die al hoog is, want als het salaris te laag is, vind ik het logisch dat ik meer moet betalen. Maar geef de zorg een procent loonsverhoging en de volgende ophef is over het topinkomens van meneer De Vries die met 1% meer binnenhaalt dan Kimberly met haar MBO-verpleging.

Salarisverhoging is niet gekoppeld aan een crisis, maar moet zakelijk bekeken worden. Hoeveel verdient een verpleegkundige en is dat genoeg, te veel of te weinig? En hoe is dit afgewogen tegen de zekerheid die een verpleegkundige heeft? Laten we dan toch maar gaan vergelijken. 

Trend is snellere groei dan bedrijfsleven
Verdienen verpleegkundigen te weinig? Dan is er alle reden om daar direct wat aan te doen. Dat is helemaal niet het geval. De afgelopen tien jaar maakten verpleegkundigen een inhaalslag. Ze kregen er gemiddeld 21 procent bij. Dat is iets meer dan in het bedrijfsleven. 

In vergelijking met andere landen hoog
Maar dat is de groeitrend. Als je weinig had, mag je salaris harder groeien. Verdienen verpleegkundigen in vergelijking met andere landen dan misschien niet veel? Al googelend kwam ik op de top tien van landen waar verpleegkundigen het meest verdienen. Fier staat Nederland op plek 7. Huh? Plek 7?  Jazeker!

Kijk naar de echte problemen!
Natuurlijk zijn er vooral in de ouderenzorg, bijvoorbeeld een MBO-verpleegkundige in een verpleeghuis, die wel wat erbij zouden moeten krijgen. Ook in de thuiszorg kan iets aan de salarissen gedaan worden. Maar misschien moet je het eerder zoeken in de werkdruk en ruimte maken voor een praatje met de oudere die je verzorgt. 

Maar al die aandacht voor het salaris? Armoe! Breng liever het toptarief voor belastingen omhoog om nuttige maatregelen te nemen!

zaterdag 27 juni 2020

Stap van adverteerders bij Veronica geen hysterie, maar hysterese


Plotseling waren de grappen in Veronica inside niet meer acceptabel voor adverteerders. Ik zag op fora mensen roepen dat Derksen en Van der Gijp al jaren foute grappen maken. Wat waren de adverteerders opportunistisch om nu ineens actie te ondernemen? Was de samenleving gek geworden? Nee! De samenleving lijkt plotseling veranderd, terwijl dit er al jaren aan zat te komen.

Discussie over racisme is voorbeeld van hysterese
evenwicht verschuift plotseling
Ik vermoed namelijk dat er rond racisme iets anders aan de hand is. Volgens mij is het een voorbeeld van hysterese. Hysterese is het verschijnsel dat in een systeem een stabiel evenwicht is waar verstoringen in plaatsvinden die niet uitmonden in een ander evenwicht. Als echter de verstoringen doorgaan en te groot worden om een stabiel systeem te behouden, verandert er plotseling iets en ontstaat een nieuw, ander, evenwicht. Het lijkt of het systeem plotseling hysterisch is geworden, maar de verandering is ongemerkt al heel lang bezig.

Vertroebeling Veluwemeer leek ook plotseling, maar was jaren in voorbereiding
Het voorbeeld hiervan is de vermesting van het Veluwemeer. Dat was in de jaren 50 en 60 helder. Ook al nam het fosfaatgehalte meetbaar (sterk) toe, aan het ecosysteem zag je nog weinig. Het water blijft helder, er staan waterplanten, er zwemmen nog steeds watervlooien en je kan prachtig vogels kijken. De reactie van het systeem op de toevoer van voedingsstoffen wordt vertraagd, waardoor je niets ziet. Maar door het steeds hogere fosfaatgehalte neemt de vermesting toe, algen doen het steeds beter, waterplanten krijgen het moeilijker. Dan komt er opeens en met grote vaart een verandering. Het water wordt troebel, de algen en de brasem overleven goed. Vervolgens is het heel moeilijk om de oorspronkelijke stabiele toestand van helder water terug te krijgen.

Aandacht voor racisme is geen hysterie
Zo is het gegaan met de aandacht voor racisme. Zonder dat het veel aandacht krijgt gaat het denken verder. Steeds meer mensen zien dat we in de samenleving moeten zorgen dat mensen niet alleen op papier dezelfde rechten hebben, maar ook in de praktijk. Grappen waar steeds meer mensen zich ongemakkelijk bij voelden leken te kunnen. De adverteerders voelden nog niet aan dat verandering er aan zat te komen. Tot het moment dat het overloopt met de dood van George Floyd. Er is definitief een ander evenwicht en de Van der Gijps en Derksen weten niet wat hen overkomt. 

Het lijkt wel hysterie, het is gewoon hysterese. Dit zat er al jaren aan te komen, de stemming is definitief omgeslagen. 

vrijdag 26 juni 2020

Bestrijding racisme begint in de samenleving

We hebben nogal eens de neiging ons te richten op wetten als er iets niet deugt. Vaak is de werkelijkheid omgekeerd: eerst is er een probleem, er wordt gekeken naar oplossingen, mogelijk zit de wet oplossingen in de weg en zo kom je tot oplossingen en sluitwerk is de wet. Zo gaat dat ook bij racisme. We zien dat ons systeem nogal eens racistisch uitwerkt.  Is dan de aandacht voor institutioneel racisme wel de beste weg? 

Een goed functionerende overheid is gebaat bij goede wetten en een goed juridisch systeem. Het is niet andersom: je krijgt geen goed functionerende overheid met goede wetten. Het vraagt goede ambtenaren, een cultuur van betrouwbaarheid en werken zonder aanzien des persoons. Voorbeelden van goed functionerende overheid vinden we in de Scandinavische landen, Nederland, Zwitserland, Nieuw Zeeland. Wereldmacht de VS staat niet in de top. Laten dat nu net landen zijn waar je ook ziet dat de mensen zelf ook betrouwbaarder zijn! 

Uit onderzoek naar verloren portemonnees zie je dat landen waarvan gezegd wordt dat de overheid goed functioneert, juist de landen zijn waar gewone mensen het snelst de verloren portemonnee met geld retourneren. Op 1 staat Denemarken, daarna komen Zweden, Nieuw Zeeland, Zwitserland en Noorwegen. Daarna komen Tsjechië en Nederland. Het zijn natuurlijk ook rijke landen, maar bijvoorbeeld de VS als rijk land staat niet in de top. (Zie het onderzoek hier)

Alertheid op racisme vraagt wel wat. Toen ik in de Amsterdamse raad lid was van de commissie politiezaken, waren de agenten op bureau Warmoesstraat een probleem. Toen vertelde commissaris Nordholt hoe agenten op dat bureau na een opleiding op de politieacademie eigenlijk weinig zwarten waren tegengekomen. Niet bij de politie, niet in hun omgeving. Eigenlijk waren zwarte drugsdealers rond de wallen hun eerste en enige ervaringen met zwarten. Natuurlijk waren er ook witte dealers, maar ze konden dat veel gemakkelijker zien als uitzonderingen: ze hadden genoeg goede ervaringen met witte mensen: privé, in clubs op feestjes, op school . Hun vooroordelen waren dus systematisch, de agenten leefden in een systeem waarin slechte ervaringen werden bevestigd. Helpt dan een verbod op racisme? 

We moeten daarom bij het aanpakken van racisme in de samenleving en ook racisme als systematisch probleem in de gaten houden dat het ook om (groepen) mensen gaat. Het is niet alleen iets dat individueel is, maar ook iets van groepen in de samenleving. Het vraagt om elkaar bij de les te houden. Het vraagt ook niet alleen iets van witte mensen, maar van iedereen. Ik vermoed dat een goede overheid bij de tijd gehouden wordt door een alerte burgerbetrokkenheid. 

Vrouwenemancipatie kon ook niet zonder zelforganisatie van vrouwen met uithoudingsvermogen en onderlinge steun. Dat vraagt (nog altijd) ook het zetten van vraagtekens bij vrouwen die vanzelfsprekend verantwoordelijk worden gehouden voor de opvoeding en mannen voor de portemonnee. Lastiger dan een facebookactie, maar wel nodig. 

De overheid zelf komt dan achteraan. Het racisme is in de eerste plaats systemisch, niet in de eerste plaats institutioneel. 

Een overheid die alert is op racisme is een overheid gebouwd door mensen in een samenleving die alert zijn op racisme. 


maandag 22 juni 2020

Hoe beoordeel je het handelen van de regering rond de coronacrisis?


Er komt een onderzoek naar het beleid van het kabinet in coronatijd. Veel mensen hebben hun oordeel al klaar: het deugde niet. De regering was te laat, er werd te weinig getest. Het virus werd in januari nog te weinig serieus genomen. De lockdown was veel te duur voor zo'n gewone griep. Het dichthouden van kermissen was een aanslag op de cultuur. Etcetera. Heeft het onderzoek nog zin als we (denken te) weten wat er mis was? 

Van achteren kijk je de koe in de kont. Het is achteraf makkelijk praten. Want je ziet wat er mis is gegaan en welke besluiten te laat kwamen. Maar als ik toen Amazon naar de beurs ging aandelen Amazon had gekocht was ik nu rijk geweest. Betekent dat dat ik gefaald heb als belegger? Begin januari had ik een reis geboekt en een annuleringsverzekering afgesloten. Die annuleringsverzekering dekte niet een corona-epidemie. Heb ik dan een dom besluit genomen?

Een waaier van tegenstrijdige adviezen
Bij het kabinetsbeleid is het nog lastiger. Achteraf is er altijd een advies geweest om sneller in te grijpen, mondkapjes te kopen, het carnaval niet door te laten gaan, maar ook heel veel andere adviezen. Net zoals in de tijd dat Amazon naar de beurs ging: er waren mensen waren die zeiden dat je die aandelen moest kopen. Maar er waren ook mensen die zeiden dat je dat niet moest doen of dat het wel erg riskant was. Daarom is de vraag eerder om te onderzoeken of de besluiten steeds goed onderbouwd waren met de toen aanwezige kennis. Want de geluiden over het virus waren natuurlijk niet eenduidig. Er was heel veel kennis niet aanwezig of onzeker. Er zal een waaier van tegenstrijdige adviezen zijn geweest. Hoe ging het kabinet daar mee om?

Geen spoeddebat
Achteraf gezien was het bijvoorbeeld wel achteloos dat het spoeddebat dat FvD vroeg over corona op 29 januari werd afgewezen door de Tweede Kamer. Overigens een fout van de Tweede Kamer. Daar kun je natuurlijk bij bedenken dat Baudet wel vaker debatten aanvraagt en zich zo heeft opgesteld dat hij niet serieus wordt genomen. Maar dit lijkt mij wel een misser. In februari verkocht een Amerikaanse senator al zijn aandelen omdat hij informatie had gekregen over de impact van het virus. Was dat soort informatie niet bekend bij RIVM? Hoe hard was die informatie?

Ook was een fout dat er eigenlijk nooit serieus geoefend werd met een pandemie. (In sommige ziekenhuizen wel, dat bleek zeer behulpzaam).

Verder wordt het al snel moeilijker. Je moet heel precies weten:
  • hoe het Outbreak management team was samengesteld op welk moment
  • welke adviezen en welke risicobeoordelingen er gegeven werden
  • wanneer welke informatie hard was en hoe dit beoordeeld kon worden
  • welke scenario's er waren op het moment dat nog niet gekozen werd voor de lockdown, welke er waren toen wel gekozen werd voor de lockdown
  • hoe de acceptatie van een lockdown werd ingeschat op welke momenten
  • hoe de informatiestroom tussen veiligheidsregio's en kabinet georganiseerd was
  • hoe de uitwisseling met omringende landen was en wanneer op wiens initiatief
  • wanneer er hoeveel capaciteit was voor testen en voor contact-onderzoeken
  • wanneer er hoeveel mondkapjes beschikbaar waren
  • welke afwegingen er waren rond de mondkapjesadviezen voor niet-zorgpersoneel

Natuurlijk zijn er fouten gemaakt en hadden zaken beter gekund. 

Ik ben vooral benieuwd naar de reden om de lockdown zo laat in te stellen. In de provincie Noord-Brabant werden vanaf 10 maart alle evenementen met meer dan duizend bezoekers per direct verboden. Op 15 maart was er de landelijke lockdown. Dus het lijkt wat laat. Maar op 1 maart waren er 10 bevestigde besmettingen, waarbij steeds aangewezen kon worden dat er een connectie was met Italië. Bovendien werd toen nog gedacht dat besmetting alleen plaatsvond als er zichtbare symptomen waren. Maar op 5 maart ging Italië in lock down. Hoe worden die beslissingen genomen?  Want je weet dat de juridische vormgeving ook correct moet zijn, lag dat klaar en was het getest op uitvoerbaarheid?

De opdracht voor het onderzoek moet zijn te zien wat we kunnen leren van de besluiten, de scenario's en de informatievoorzieningen. Als er alleen gezocht wordt wat er achteraf fout is gegaan, leren we niets.

zondag 14 juni 2020

Black lives matter: verwacht geen oplossing van overheid of individu


Black lives matter en institutioneel racisme

Het valt mij op dat er twee discussies zijn. Een discussie over slavernij en een discussie over (al dan niet) institutioneel racisme. Toch is er iets met de Black lives matter aan de hand dat die twee ten onrechte niet combineren. Mogelijk komt dat door het Amerikaanse individualisme: of ze nu zwart, Aziatisch, Latino of wat dan ook bent, je bent een individu en hebt ook rechten als individu. Dan kijk je naar je eigen situatie en dan zie je dat je als zwarte minder kansen hebt dan witten. Minder kansen, minder goede zorg, minder goede scholen. Een zwarte Amerikaan zou minder kansen hebben op een sollicitatiegesprek dan een witte die in de gevangenis zat. Schandalig, maar waar. Maar is het racisme, ook institutioneel racisme, van individuen die permanent tegenwind ervaren wel een afdoende verklaring?

De kracht van burgerschap, samenwerking en de gemeenschap
De Toqueville die de democratie in Amerika beschreef keek daar net iets anders tegenaan. Hij zag het individualisme in de VS niet alleen als kwaliteit. Hij meende dat juist het netwerk van burgerinitiatieven en verenigingen de slechte kanten van het individualisme tegen ging. Hij keek meer – zouden we nu zeggen – naar sociale samenhang en sociaal vertrouwen.

De VS is ook steeds individualistischer geworden, mogelijk een logisch gevolg van grotere steden, maar ook van het verhaal van de Amerikaanse droom: de eenvoudige jongen die zich opwerkt tot krantenmagnaat. Daarbij vergetend dat de eenvoudige jongen baat heeft gehad bij zijn afkomst, scholen, steun van zijn ouders, vrienden, familie. De kracht van Amerika zit hem niet in de kleine overheid, maar eerder in een combinatie van (individualistische) ondernemerszin èn de gemeenschap

De mensen die opklimmen kunnen dat door de kracht van hun sociale omgeving.

Slavernij gaat verder dan racisme
En hier zien we de combinatie van slavernij terug in de positie van zwarten nu. Want gaat het wel alleen om hedendaags onderscheid maken naar ras? Chinezen werden ook gediscrimineerd, maar aan een yellow lives matter is nu geen behoefte. De positie van Aziaten in de VS is beter dan van de zwarten. Hun positie is in de loop der jaren sterk verbeterd. Ook de latino's die als immigrant naar de VS kwamen zonder geld of baan hebben de zwarten in positie snel voorbij gestreefd. Dat zit hem niet in racisme of discriminatie en niet in intelligentie.

Zwarten wonen vaak in relatief arme staten, vooral in het zuidoosten van de VS. Ze zijn armer, wonen in mindere wijken, hebben minder goed toegang tot goed onderwijs en tot zorg – die ook vaak slechter is dan in rijke wijken. Maar dat gold voor meer groepen. Een verklaring voor de achterstand die niet ingelopen wordt ligt mogelijk in een culturele achtergrond die door de slavernij veroorzaakt wordt.

Vertrouwen als motor voor welvaart en ontwikkeling
Fukuyama schrijft in zijn boek Trust over vertrouwen als belangrijke factor voor welvaart. Onder Chinezen, Koreanen en Japanners zitten veel ondernemers en ZZP-ers, maar dat individueel ondernemerschap is verbonden met de gemeenschap. Dat is hun manier om vooruit te komen tegen racistische tendensen in. Om een bedrijf te kunnen starten moet je geld lenen. Zwarten hebben slechte toegang tot leningen. Je kunt dat zien als racisme, waarschijnlijk is dat ook zo. Maar toen er speciale banken voor zwarten werden opgericht, bleken er ook weinig aanvragen voor leningen om een bedrijf te starten. Chinese en Aziatische ondernemers kregen ook geen leningen in het begin van de twintigste eeuw. Hen lukte het wel tegen de weerstand in een bedrijf te beginnen.

Dit klinkt allemaal wel kapitalistisch, maar het heeft meer met gemeenschapszin te maken dan wij denken. Kleine bedrijven starten vaker met leningen binnen de familie. Het is ook wel vreemd dat in zwarte buurten de winkels vaak worden gerund door Aziaten. Die ondernemerszin die tot bloei komt in een samenleving met veel sociaal vertrouwen zie je minder onder zwarten. De verklaring daarvoor kun je vinden in de slavernij. Fukuyama wijst er in Trust op dat immigranten uit Jamaica en Trinidad meer sociale cohesie hebben en meer onderling vertrouwen dan nazaten uit de Amerikaanse slavernij.

Slavernij heeft de gemeenschapszin negatief beïnvloed
Ik kan mij niet anders voorstellen dat slaveneigenaren niets liever wilden dan een zwakke sociale samenhang en zwak onderling sociaal vertrouwen onder de tot slaaf gemaakten. Vormen van zelforganisatie zijn een bedreiging voor de “eigenaren”, dus die worden met harde hand bestreden.

Zou het hoge percentage eenoudergezinnen onder zwarten ook zijn geschiedenis daar vinden? Mogelijk gaat dat te ver. Het is wel een element dat niet bijdraagt aan je toekomstkansen. Hoe zit dat in de culturele erfenis van zwarten in Nederland? Het woord systemisch racisme zou wel eens beter kunnen passen dan institutioneel racisme, want het gaat verder dan instituties. En moet je elkaar niet ook voortdurend (met compassie) bij de les houden? Racisme en discriminatie zit in ons. 

De oplossing komt niet van individu of overheid
Waar het mij om gaat: achterstand van zwarten zou wel eens ingewikkelder kunnen zijn en dieper liggen dan alleen institutioneel en individueel racisme. Het gaat er niet om dat het racisme minder erg is, maar dat de oplossing wel eens minder makkelijk zou kunnen zijn dan stoppen met racisme. Hier ligt niet alleen een taak voor de overheid, maar ook voor de gemeenschap, de zwarte gemeenschap en nog liever een diverse gemeenschap. Ik hoop dat de jeugd die toekomst ook voor zich ziet.



zaterdag 6 juni 2020

Veerkracht bij grote crisis en de burgemeester

Hoe groot is onze veerkracht? Nu we langzaam uit de coronalockdown komen is het goed om aandacht te geven aan veerkracht. Hoe goed lukt het de samenleving om om te gaan met een grote onverwachte tegenslag? Dat doet de samenleving iets beter dan de instituties. Maar het publieke debat lijkt niet erg doordrongen van de noodzaak bij crisis het hoofd koel te houden en te kijken hoe de samenleving hier beter uit komt. 

De samenleving was best veerkrachtig
Wat we van de samenleving zien is hartverwarmende initiatieven, mensen die alternatieven vinden om elkaar op te zoeken, gedag te zeggen, te helpen. Er zijn boodschappen-services, er werden tompoucen bezorgd bij ouderen. Mensen zagen de noodzaak van afstand houden en hielden zich er aan. De zorg leverde een enorme prestatie. Het geheel was toch een snelle nieuwe omgang met de urgente dreiging. 

De institutionele veerkracht kon beter
De institutionele veerkracht was iets minder. Wel werden er heel snel programma's voor inkomensondersteuning opgetuigd. Een enorme opgave. Ook lukte het onverwacht snel het aantal IC-bedden op te schalen, maar het op orde krijgen van de cijfers (hoeveel doden), het op orde brengen van de testcapaciteit en het op orde krijgen van beschermingsmateriaal was minder. Personeel in verzorgingshuizen bleef te lang onbeschermd. Lokaal bestuur werd gedegradeerd tot uitvoerder van rijksbeleid, het lukte niet om regionale verschillen te benutten. Allemaal zaken om te bekijken en lessen uit te trekken. 

Burgemeesters? 
Een van de voorbeelden van veerkracht was het optreden van de burgemeesters bij de demonstraties tegen racisme. Daar wordt een hoop over gesproken, maar eigenlijk kunnen we dat toch ook zien als een voorbeeld van bestuurlijke veerkracht. 

Een op zo'n korte termijn georganiseerde demonstratie over gebeurtenissen elders (geweld tegen zwarten of wat ook in het buitenland) is nog nooit zo snel zo groot geworden. Iedereen roept nu wel dat dit verwacht kon worden met een anti racisme demonstratie, maar dat is niet juist. Het werd toch echt aangekondigd als herdenken van Floyd, maar het werd een algemene anti racisme uiting. De politie scant vooraf wat te verwachten is en heeft zich grandioos vergist. Maar: de demonstratie werd aangekondigd zondag eind van de dag. Het zou de volgende dag zijn en de organisatie wilde niet naar het museumplein omdat de opkomst anders zo klein zou lijken. En om kwart voor vijf was er nog volop ruimte op de Dam. Het ging wel heel erg snel. 

Vervolgens heeft de volgende burgemeester geleerd van de eerste. De ruimte werd groter en de burgemeester kondigde vooraf aan dat hij zou handhaven als er teveel mensen zouden komen. Er was opnieuw onderschat hoeveel mensen er waren, maar omdat aangekondigd was dat de demonstratie dan beeindigd zou worden, bleef het relatief rustig. Als je bedenkt dat er in Rotterdam toch relletjes waren, terwijl de beeindiging geen verrassing was, moet je je ook realiseren dat het in Amsterdam uit de hand gelopen was. De burgemeesters bleven rustig nadenken. Het weer werkte mee, want er was wind en zon, het publiek was bovendien vooral jong en droeg vaak mondkapjes. De demonstraties daarna gingen nog beter. 

Publieke debat over de gang van zaken
Wat niet erg veerkrachtig lijkt is het publieke debat. De inschatting van het aantal bezoekers bij de demonstratie was een misser. Was dat de politie, de officier van justitie of de burgemeester verwijtbaar? Dan moeten er consequenties volgen. Is dat al duidelijk? 

Maar daarna ging het niet meer over feiten. Het leek wel een lynchpartij. De controleurs van de democratie zetten een enorme actie in tegen de burgemeester van Amsterdam. App-verkeer werd volkomen opgeblazen. Halsema wilde de demonstratie niet met politieoptreden beeindigen. “Daarvoor zijn de emoties te groot en wij willen dat het vriendelijk verloopt en politie niet (behalve als het uit de hand loopt) tegenover demonstranten komt te staan.”. De Telegraaf gaf een beeld van het app-verkeer en liet handig de eerste app van Grapperhaus weg: “Geheel met je eens.” 


Op sociale media was niemand meer geïnteresseerd in feiten. Als een grote toeloop naar de stranden niet beeindigd wordt om de boel goed te laten verlopen is het geen probleem, maar als een demonstratie waarbij de anderhalve meter-regel wordt overtreden niet beëindigd wordt is het land te klein. De mensen die tot voor kort nog riepen dat de anderhalvemeter-regel per direct opgeheven moest worden begonnen plotseling over een klap in het gezicht van de zorg. 

Ondertussen kunnen we eindelijk beter testen. Van de mensen die dachten corona te hebben bleek 1% besmet. Niet alleen was het weer de grote vijand van het virus, Waarschijnlijk liep er maar een enkeling tussen die besmet was. Grote ophef, slechte discussie. 

Het zou van veerkracht getuigen als ook dit debat teruggebracht wordt naar een debat over wat er echt mis ging, hoe dat voorkomen kan worden en wat burgemeesters, de politiek, maar ook de actievoerders kunnen leren. 

Samen weer opkrabbelen
Veerkracht, samen weer opstaan na gevallen te zijn, dat is hard nodig. We hebben enorme inspanning geleverd en moeten voorkomen dat het virus weer opkomt in de herfst. We hebben schulden gemaakt, in de hele wereld zijn schulden gemaakt, en we kunnen nog niet zomaar doen alsof het virus weg is, maar moeten wel de economie weer opbouwen. Ondertussen zaait de wereldleider verdeeldheid, niet alleen in de wereld, maar nu ook in eigen land. Daar gaan ook wij tol voor betalen. 

Verdeeldheid en elkaar “zwart maken”, is het slechtste wat we onder deze omstandigheden kunnen doen. 

dinsdag 2 juni 2020

Hoe word ik een complotgoeroe?


In deze tijd van complotdenkers is het tijd om eens te kijken hoe je een complotgoeroe kunt worden met veel volgers. Veel volgers betekent dat je geld kunt verdienen: met video's maar ook met bijeenkomsten. Het lukt zelfs om zalen vol te krijgen met de theorie dat de aarde plat is. Je zal daarvoor nog even moeten wachten tot na de corona-tijd, want dit complot van de regering om een politiestaat te kunnen worden leidt nog steeds tot boetes. Volg 6 stappen en een geweldig resultaat is gegarandeerd! 

Onderstaande tips haal ik uit video's die ik op facebook zag en teksten op de stillewaarheid, niburu, want to know (prachtige titel voor een complot-site) of die van David Icke. Een mooi inzicht van de werkwijze zag je in de documentaire over Janet Ossebaard.   Kijk zelf en bereid je voor op een hoop ergernis. Maar je krijgt mooi inzicht. 

1.Suggereer verbanden
Je stelt wat vragen over verbanden. Is het niet erg toevallig dat ….? Uiteraard pakken de andere complotdenkers dat op. De toon is gezet, je punt gemaakt, meer hoeft niet. Zo gaat het met complotten. De RIVM ontvangt geld van de overheid, dus ze zeggen alleen wat de overheid wil dat ze zeggen. Op zich helemaal geen slechte kritiek. En dat past: een goede complottheorie is onwaarschijnlijk, maar niet onmogelijk: dan houd je het langer vol. Suggereer vooral verbanden rond ingewikkelde schandalen en rampen: hoe groter, des te meer zijn mensen op zoek naar een simpele verklaring. Denk aan 9/11, corona, MH17, pedofielennetwerken. 

Janet Ossebaard suggereert voortdurend verbanden. Zo stelt ze zelfs dat Italië de lockdown heeft gedaan om geld uit Europa te krijgen. Er komt nu toch geld uit Europa? Met een beetje oefening kun je altijd verbanden vinden om een goede suggestie te wekken. (Even terzijde bedenk je dan dat New York, het VK en China geen geld uit Europa kregen. Maar je kunt natuurlijk ook daar weer verbanden leggen. China wilde toch 5G uitrollen en moest toch verbergen dat het corona veroorzaakt? New York was toch anti-Trump?)

2. Geen bronnen nodig!
Als de interviewer probeert te weten te komen hoe een complotdenker bij corona en 5g complotten komt, neem je daar afstand van. De NOS geeft ook geen bronnen. Je hebt ook niet beweerd dat 5G corona veroorzaakt, je hebt kritische vragen gesteld. Dat dat niet mag is al het eerste bewijs dat er iets verdoezeld is! Je echte beweringen doe je steeds in bijzinnen. In een Trump-achtige manier van praten kom je vooral overtuigend over. Je wil het niet over graancirkels hebben, maar er zijn bergen bewijs (mooi voorbeeld van zo'n terzijde bijzin)! Maar je wil het er niet over hebben! Waarom zou je die vragen moeten beantwoorden? Wat zit daar achter bij de interviewer?.

3. Overdrijf!
Rond vaccinatie zijn er onderzoeken die deugen en die niet deugen. Er zijn ook vragen geweest over controle op de toevoegingen bij vaccinaties. Dan zeg je niet: het bewijs is te dun. Je zegt: er is heel veel bewijs dat er zaken fout gaan. Er is ook bewezen dat de controle niet deugt! Bill Gates heeft ooit overbevolking een probleem genoemd dus hij is bereid miljoenen mensen te doden! Dit is het grootste schandaal uit de geschiedenis! Daarmee nodig je de kijker uit om stelling te nemen. Van het grootste schandaal uit de geschiedenis mag je niet denken dat de waarheid wel in het midden zal liggen (wat op zich al een foute aanname is). Mensen moeten boos worden, want boosheid maakt blind.

4. Roep op om zelf onderzoek te doen!
Wat je ook vaak ziet bij complotdenkers is de oproep aan kijkers om zelf onderzoek te doen. Het mooie van internet is dat je bij je onderzoeksvragen snel een bevestigend antwoord kunt krijgen. De wetenschappelijke kwaliteit van al die argumenten kun je moeilijk controleren. Toen ik ooit zocht op gevaar van het HPV-virus, kreeg ik eerst allemaal linken naar pagina's over het gevaar van HPV vaccinatie. Dus je kunt gemakkelijk oproepen om zelf onderzoek te doen, komt weer zelfbewust en overtuigend over! Je staat niet open voor kritiek van de interviewer, maar neemt je kijkers juist erg serieus.

5. Niet: “je gelooft het niet”, maar: “je hebt het nog niet door!”
Wat ook opvalt is dat mensen zo overtuigd zijn dat ze niet kunnen indenken dat iemand tot een andere conclusie komt. Daarom zeg je eerder “je hebt het nog niet door”, dan iets als je gelooft mij niet. Daarmee leg je bij bij de luisteraar de suggestie dat je dom bent als je het complot niet overneemt. Uitstralen dat je zeker weet en krachtig blijven helpt. 

6. Val de mainstream media aan!
Worden journalisten te kritisch, dan zet je ze weg als overbodig en niet met hun tijd meegaand. Dat is net zo'n debattruc als “we kunnen niet terug naar de middeleeuwen”. Iemand die dat zich verdedigt plaatst zich als een verdediger van teruggaan naar de middeleeuwen. De journalist wordt ook betaald door adverteerders of de overheid, die hebben er baat bij de waarheid te verdoezelen. Neem je het op voor de media, dan ga je niet met je tijd mee. Je houdt je vast aan oud nieuws en bent de slaaf van adverteerders! De hele term mainstream media is al een prachtige vondst waarmee je alle media met een groot bereik op een hoop gooit.

Dat zijn de 6 tips. je kunt er groot mee worden! Maar je hebt het misschien nog niet door. Geloof mij niet zomaar, doe zelf onderzoek! 



maandag 25 mei 2020

Burgeraudit over coronamaatregelen


Sinds 2017 is het in de Tweede Kamer traditie om enkele dagen na Verantwoordingsdag een “V-100” te organiseren. Honderd mensen uit de samenleving onderzoeken op uitnodiging van de vaste commissie voor Financiën de jaarverslagen van enkele ministeries. Zij formuleren vragen bij de jaarverslagen vanuit hun eigen ervaring met een specifiek beleidsthema. Deze vragen worden vervolgens door de commissies voorgelegd aan de bewindspersonen. Het kan gaan om een aselecte steekproef uit de kiesgerechtigden of om een bijzondere groep, bijvoorbeeld honder studenten van het MBO. Dat kan ook rond de maatregelen vanwege de Corona-crisis.

Draagt bij aan begrip en vertrouwen
De deelnemers kijken positief terug op de V-100. Een grote meerderheid ziet de meerwaarde van een dergelijk evenement voor de democratie en voor zichzelf als deelnemer. Bijna iedereen (94%) zou vrienden of familieleden aanraden aan de V100 deel te nemen. Zo kwam uit de evaluatie van de V100. 
Mensen waren iets positiever over de interesse in mening van gewone mensen

Bron: onderzoek RUG en NSOB V-100
De deelnemers waren ook positiever over de Tweede Kamer. Ze hoeven natuurlijk van mij niet ineens alle vertrouwen te krijgen. Maar meer nuance in het oordeel is wel een mooi resultaat. 
Bron: Onderzoek RUG en NSOB V-100

Evaluatie coronamaatregelen
Waarom zou de Kamer niet ook rond de evaluatie van de coronamaatregelen 100 mensen uitnodigen? Hun blik zal anders zijn dan die van Kamerleden en ze hebben geen last van zelf eerder ingenomen standpunten. Als je bijvoorbeeld achteraf gezien de maatregelen te streng vindt, maar zelf juist publiekelijk pleitte voor nog strengere maatregelen kan je met jezelf in de knoop komen.

De V-100 kan zich anders inleven dan Kamerleden. Hun eigen inkomsten vielen misschien wel weg. Ze konden misschien hun huur niet meer betalen. Hun omstandigheden zijn anders, hun invalshoek kan dus ook heel anders zijn.

Deze V-100 zouden een rapportage moeten krijgen van het kabinet en daar vragen voor moeten formuleren. Hun vragen moeten vervolgens net zo goed als die van Kamerleden formeel beantwoord worden. Mogelijk kunnen ze nog een keer bij elkaar komen om te bespreken of de antwoorden voldoende informatie geven. Vrij simpel. 

Een burgeraudit over de zo enorm ingrijpende corona-maatregelen. Ik zie een mooie bijdrage aan de evaluatie in het verschiet, goed voor de transparantie en het vertrouwen. .


maandag 11 mei 2020

Democratie in en na de Coronatijd


In tijden van crisis hebben mensen de neiging om de leider te steunen. In nood blijken mensen in overgrote meerderheid blij met iemand die verantwoordelijkheid neemt omdat ze zelf te geschrokken zijn om te weten wat er moet gebeuren. Ik vind dat Rutte het na de wat trage start goed doet. Na de coronacrisis zal echter gewerkt moeten worden aan de democratie en vooral de democratische controle.

Vergaande bevoegdheden
In Nederland is geen noodtoestand afgekondigd. Want met een beroep op de Wet publieke gezondheid kan een minister van justitie en veiligheid of de commissaris van de koning het je bevinden in de openlucht al beperken tot een bezoek aan de supermarkt of een arts. De bevoegdheden gaan erg ver. Het is zelfs zo dat de centrale overheid burgemeesters kan opdragen van hun bevoegdheden gebruik te maken. In de Volkskrant vertelde de burgemeester van Hoogeveen dat hij een kwartier had om de cafés te sluiten.

Bij weinig mensen macht neergelegd
Het gaat er niet om dat dit alles niet mag. Het recht van vrijheid van vereniging, vergadering en betoging kan worden beperkt in dit soort gevallen, als dat netjes via een wet gebeurt en noodzakelijk is in het belang van de openbare orde en de volksgezondheid. Het lijkt allemaal wettelijk te kloppen. Maar wel komt het bestrijden van corona én de handhaving van de openbare orde bij een zeer beperkt aantal mensen terecht. In deze rampentijd wordt van ons verwacht dat we ons gedragen en vertrouwen hebben. Dat vraagt om controle.

Controle is momenteel onder de maat
Die controle is momenteel lastig. De Tweede Kamer heeft niet geregeld dat er digitaal vergaderd mag worden. Digitaal vergaderen stelt ook andere eisen. Naar de rechter stappen vanwege de beperkende maatregelen kan, maar ook de rechtbanken werken op dit moment niet optimaal. Ondertussen wordt er heel veel geld toegezegd en schiet de schuld omhoog. Als je een “intelligente” lockdown instelt, is het ook nodig om noodsteun te geven. Ik wil niet zeggen dat dat onterecht is, je moet er niet aan denken dat de zorg mensen niet meer kan behandelen en de lijken niet meer op tijd begraven kunnen worden. Maar het vraagt wel erg veel vertrouwen. Het kabinet moet maatregelen nemen, terwijl veel nog niet bekend is en wat wel bekend is nog bediscussieerd wordt. Er gaan dus ook zaken mis en er moet gekozen worden tussen meerdere kwaden. Keuzen maken is nodig om deze crisis door te komen. Nu krijgt Rutte steun, maar met wijsheid achteraf zal die steun onvermijdelijk afbrokkelen.

Wat wil ik dan? Onderzoek met onze betrokkenheid
1. Een parlementaire enquête: een parlementair onderzoek waarbij getuigen verplicht kunnen worden te komen en onder ede moeten verklaren. Maar dat is niet genoeg. In deze tijden waarbij van alle burgers vergaand gevraagd is om in te schikken en thuis te blijven, waarbij ondernemers onmogelijk gemaakt is om hun werk uit te oefenen, waarbij het recht op vereniging en vergadering beperkt is, vraagt meer betrokkenheid van ons. Heeft de regering in aanloop van de crisis en tijdens de crisis rechtmatig, effectief en rechtvaardig gehandeld? 

1 a. Ik denk dat daarom juist nu van belang is dat wij burgers kunnen meecontroleren. Ik zou het mooi vinden daarvoor leentjebuur te spelen bij de Amerikaanse jury's. Iedereen kan opgeroepen worden om lid te zijn van een jury. Vraag bijvoorbeeld 100 aselect aangewezen kiesgerechtigde burgers om mee te kijken naar de opzet en uitvoering van het parlementair onderzoek.

2. Regelen in een wet digitaal vergaderen dat parlement (en gemeenteraad waarvoor nu een tijdelijke wet is) kan vergaderen via videoverbindingen. Het is nu niet goed geregeld waardoor het lijkt of het gewoon mag of gewoon niet mag. Er wordt vergaderd met fractievoorzitters, terwijl in de wet iedere vertegenwoordiger is gekozen zonder last of ruggenspraak. Er mag een mengvorm zijn van fysieke en digitale aanwezigheid, wat ongelijke posities mogelijk maakt. Regel het goed!Wanneer mag het, hoe lang, welke regels voor het quorum gelden, welke openbaarheid is er, kortom onder welke voorwaarden mag er videovergaderd worden?

3. Onderzoek naar het handelen van de veiligheidsregio's. Er zijn per regio verschillende aanpakken gekozen, voor wat betreft het handhaven en het ophalen van meldingen. Hoe is dat gegaan? Op welke manier hebben gemeenteraden kunnen controleren of er rechtmatig, rechtvaardig en effectief werd opgetreden. Ook hierbij is het goed dat burgers van de betreffende veiligheidsregio mee kunnen kijken.

4. Onderzoek naar de rol van media. Vaak wordt er alleen gekeken naar de rol van de vertegenwoordigers, die inderdaad een zelfstandige verantwoordelijkheid hebben. Maar de sociale media, de TV, de kranten hebben ook allemaal bijgedragen in de crisistijd. Niet om daarmee af te rekenen, we komen niet aan de vrijheid van meningsuiting, wel om te kijken wat een ieder kan leren voor de toekomst. Wat ging goed, wat kon beter? Ik denk dat de media dit onderzoek zelf moeten inzetten en zelf moeten kijken hoe ze ons er bij betrekken. Zij zijn onze bewakers van de democratie. Ook zij moeten ons vertrouwen verdienen.


donderdag 7 mei 2020

Coronacrisis: risicobeheer was niet op orde


Het Outbreak Management Team is aan zet als er een uitbraak is. Minder zichtbaar is dat er de rest van de tijd niet aan beheersing van een uitbraak gewerkt moet worden, maar aan het beheersen van de risico's. Het gaat er om dat je beter weet wat je moet doen als een risico zich voordoet, je daar op voorbereidt en daardoor minder kwetsbaar bent. Daar heeft ons land veel te leren. En je kunt er zelf nog steeds iets aan doen.

Hoe stond het met risicobeheer?
Risicobeheer (of risicomanagement) is een manier om structureel te kijken naar mogelijke risico's, deze te beoordelen en vervolgstappen te benoemen. Ik kom als visitator vooral risicomanagement van woningcorporaties tegen. De corporatie kijkt naar financiële risico's, projectrisico's, organisatierisico's en maatschappelijke risico's. Per risico bekijkt de corporatie hoe groot de kans is, hoe je het voorkomt, hoe groot de invloed als er iets gebeurt én wat de corporatie kan doen op het moment dat het risico werkelijkheid wordt. Hoe zorg je bijvoorbeeld dat je het ziekteverzuim beperkt, maar ook: hoe zorg je dat je kunt blijven werken mocht het ziekteverzuim toch toenemen?

Het heeft meer aandacht gekregen na de financiële crisis in 2008. Corporaties moeten weten wat er gebeurt als de rente stijgt (ze hebben grote leningen). Zo kiezen de corporaties ervoor niet alle leningen in het zelfde jaar te moeten vernieuwen: als de rente dan juist hoger is stijgen de kosten heel plotseling. Plotselinge lastenstijging is veel moeilijker te beheren dan trage lastenstijging.

Was het risicobeheer van de rijksoverheid goed op orde? Mijn antwoord is nee. Het is wijsheid achteraf en we zaten er allemaal bij, maar het antwoord blijft: nee, we waren ondanks waarschuwingen niet goed voorbereid. Het gevolg is veel hogere kosten in een zeer korte tijd dan bij goed risicobeheer.

Ik vond in de Volkskrant zaterdag 2 mei een aardig interview met David Zaruk. Zijn interessante stelling is dat er nu teveel gedaan wordt aan voorzorgsmaatregelen, omdat het ontbrak aan risicobeheer. Hij meent dat voorzorg de vervanger is geworden van risicomanagement. Voorzorg (de lockdown om te voorkomen dat mensen elkaar besmetten) was nodig omdat niemand in staat was eerdere en andere maatregelen te treffen. Het is een zware en zeer kostbare maatregel. Ik bestrijd de maatregel niet. Ik zeg alleen dat door matig risicobeheer de crisis minder goed is aangepakt.

Zuid-Korea was beter voorbereid
In Korea deden ze het beter doordat ze te maken hadden gehad met Sars en Mers. Er waren draaiboeken voor als er een epidemie uit zou breken. Zodra de besmettingen in Zuid-Korea zichtbaar waren, zijn alle geschikte laboratoria aan het werk gezet om testen te maken en sindsdien draaien producenten overuren. Dat was heel snel en heel effectief. Overal werd ook de temperatuur opgenomen. Het zegt niet genoeg, maar je bent wel besmettelijker als je koorts hebt.

Snelheid van handelen is essentieel. Zelfs in crisistijd duurt het drie weken vanaf de eerste besmetting tot er actie ondernomen wordt. Er was in China een lockdown vanaf 24 januari (duurde meer dan 3 weken, maar geen enkel ander land had nog ervaring). Wat zien we in Italie: eerste besmetting 30 januari, lockdown stadjes in Noord Italië (24/2) en (heel Italië 9/3). In Nederland? Eerste geverifieerde besmetting op 27/2, lockdown toch pas op 12/3 en 15/3. Nederland was gelukkig sneller en effectiever dan Italië, maar blijkbaar kost het moeite om tot de lockdown te komen.

Maar wat moest er gebeuren?
Er was ook niet duidelijk wat er moest gebeuren, want Veiligheidsregio’s waren niet betrokken bij de intelligente lockdown. Burgemeesters kregen de instructies per tv-uitzending. In de Volkskrant gaf de burgemeester van Hoogeveen aan dat hij op 15 maart binnen een half uur de horeca moest sluiten. Let wel: de cafés in België waren toen al eerder gesloten. Burgemeesters in België, aan de grens, riepen al eerder dat het zo niet kon.

Natuurlijk is het moeilijk om in deze tijd goed te regeren en is dit van mij wijsheid achteraf. Maar duidelijk is wel dat Nederland niet was voorbereid op een pandemie.

Het risico was bekend
Het was niet dat het risico niet bekend was. De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid stelt vanaf 2016 veiligheidsanalyses op. Deskundigen van het RIVM schreven daaraan mee en de gevaren van een pandemie kwamen er steeds uit naar voren. Waarom was dan toch nodig om de burgemeesters op 15 maart te waarschuwen dat ze over een halfuur alle cafés moesten sluiten?

Mijn conclusie: er is niet serieus voorbereid op een pandemie.

Waren de risico's benoemd? Jawel. Je zet dan op een rijtje wat de risico's zijn en hoe groot de kans en de impact zijn. Dat is in Nederland ook gebeurd. Maar dat was niet serieus, juist omdat we slechte ervaringen hadden met de Mexicaanse griep.

De meevallende Mexicaanse griep H1N1 suste ons in slaap
In maart 2009 brak de griep H1N1 uit in Mexico. Op 28 april werden niet essentiële reizen naar Mexico ontraden. De overheid kocht grote hoeveelheden Tamiflu in. Viroloog Ab Osterhaus heette “de regeringsadviseur die in Nederland al maandenlang paniek zaait over de mogelijk verregaande epidemische en dodelijke gevolgen van Mexicaanse griep”. Hij zou dat alleen doen omdat hij banden had met de industrie.

Ik citeer Quote uit 2009 “De Nederlandse overheid heeft 34 miljoen vaccins gekocht afgelopen zomer, vele malen meer dan België, waar deskundigen juist conservatief reageerden en heel andere adviezen verstrekten aan Brussel dan Osterhaus aan Den Haag. In Nederland zwelt de kritiek tegen de paniekzaaierij van Osterhaus dan ook aan.” 

De media betitelden Osterhaus begin dit jaar nog steeds als paniekzaaier. Misschien goed om ons te herinneren dat Osterhaus op 28 februari dit jaar waarschuwt dat we in Nederland moeten stoppen met handen geven vanwege corona in China en Italië. Maar O. stond bij veel mensen in Nederland nog te boek als paniekzaaier.

Er is onderzoek gedaan naar de effectiviteit van risicomanagement. Het blijkt dat vooral het echte doorspreken van de risico's bijdraagt aan risicobewustzijn en aan het beheersen van risico's. Lijstjes bijhouden en rapporteren werkt niet. Het gaat om het echte serieus nemen.

Parlementaire enquête
Een onderzoek, waarschijnlijk een parlementaire enquête, naar het optreden rond de pandemie ligt voor de hand. Daarbij is het van belang vooral te leren èn niet alleen te kijken naar de regering. De politici (die een debat aangevraagd door Baudet afraadden omdat het Baudet was die om een debat vroeg (?)), de media (die buitengewoon kritisch waren toen Nederland teveel voorbereid was), de veiligheidsregio's (die alleen uitvoerder werden).

Persoonlijk risicobeheer
Maar hoe staat het met ons persoonlijk risicobeheer? We wassen onze handen en houden afstand. Dat is goed, maar dat is het treffen van voorzorgen. Daar waren we al niet goed in. Nibud adviseert 10% van je inkomen opzij te zetten en altijd een bedrag achter de hand te hebben, ongeveer drie keer je maandinkomen. Een derde van de mensen heeft dat niet. Geen beste voorzorg dus. Blijf nu die handen wassen! Blijf afstand houden! Dat we uit de lockdown proberen te komen is niet omdat het virus minder besmettelijk is geworden.

Risicobeheer is voorbereid zijn en weten hoe je schade beperkt voordat die zich voordoet. Voor onszelf betekent het dat we moeten kijken hoe we ons voorbereiden op het risico dat we zelf geïnfecteerd raken. Dus niet alleen handen wassen, ook immuniteit versterken is een mogelijke maatregel die wij kunnen nemen. Denk aan: altijd voldoende drinken, goed, niet teveel en gevarieerd eten, 2 stuks fruit, voldoende bewegen, goed slapen, stoppen met roken, weinig of geen alcohol gebruiken.

Misschien had Rutte dat er in de persconferentie bij kunnen zeggen. We doen het immers met zijn allen samen.

Blijf gezond.





vrijdag 1 mei 2020

Lockdown en sociale controle


Er wordt veel geklaagd over onze intelligente lockdown. Dat is begrijpelijk, want we voelen ons allemaal beperkt in wat we kunnen doen. We zoeken bovendien een zondebok: wie kunnen we verantwoordelijk stellen? Mijn vraag is nu: waar zullen we het meeste over klagen? Wat zit ons het meeste dwars? Klagen we misschien toch het meest over de ander?

Er zijn tal van gegadigden. China: de kraamkamer van het virus. Autoritaire leiders die de crisis aangrijpen om meer af te dwingen. Trump die te weinig doet, maar wel veel zegt: tot aan inspuiten met desinfectant toe. Rutte die de kappers het brood uit de mond neemt. Van Dissel die traag reageerde en Rutte adviseert om ondernemers te knevelen. Hoekstra die de KLM veel meer geld toeschuift dan de culturele sector. Jongeren die corona-partys houden en zich niets aantrekken van de lockdown. Mensen die te dichtbij komen en zich niet genoeg houden aan de aanbeveling van anderhalve meterafstand. Mensen die klagen over het te dichtbij komen. Ik denk dat het elkaar onderling aanspreken ons het meeste dwars zit. Dat raakt ons echt. (Totdat je ondernemer bent en failliet gaat, dat raakt je natuurlijk enorm)

Leve de autoritaire leider?
Wat we in Nederland zien is dat een autoritaire leider fijner is om over te klagen dan een leider als Rutte die een beroep doet op de samenleving. De lichte drang is veel disciplinerender dan de herkenbare autoritaire dwang. Je legt je neer bij autoritaire dwang en denkt er over wat je wilt.

Bij de lichte drang is het moeilijker om te blijven denken wat je wilt. Je omgeving heeft immers ook gedachten over de lockdown. Als je je er over beklaagt, staat je omgeving klaar om je te bekritiseren. Het is simpeler als een agent je op de vingers tikt, dat is nu eenmaal zijn werk. Je bent het er niet mee eens, maar je gaat er in mee. Maar de buurvrouw die zegt dat ze verdriet heeft dat jij je niet aan de anderhalve meter afstand houdt werkt op je gemoed. Zo bespiegelt Gerko Tempelman in Trouw, die bang is dat kritiek op overheidsbeleid taboe is en na de crisis de volgzaamheid groter maakt. 

Maar is de autoritaire dwang dan beter? 
Nee!

Vrijheid begrensd door de vrijheid van de ander
Op Facebook wemelt het van kritiek op Rutte en de semi-lockdown (steun is er ook, maar minder zichtbaar). Het is niet alleen toegestaan om kritiek te uiten, je vindt gelijkgestemden. Er is niets dat je denken beperkt. Hoogstens moet je leren om je niet teveel te laten meeslepen. Bovendien weten leiders in democratische landen dat er nu veel steun is, maar dat in het parlement wel verantwoording afgelegd wordt. Politici wijzen je op wat er niet goed ging, op details waar ik mij aan erger, maar ook op daadwerkelijk grote fouten. Nu is de steun voor Rutte groot, maar blijft dat zo?

Het mooie van democratie is nog altijd dat het een middel is om leiders zonder geweld weg te stemmen. Leiders die gefaald hebben, maar ook leiders die hun waarde hebben gehad en waar mensen de prioriteiten niet meer mee delen.

Is die sociale druk en dat werken op je gemoed dan niet erg? We hebben met elkaar te maken en we denken niet allemaal hetzelfde. De vrijheid die je hebt en neemt mag niet leiden tot de onvrijheid van de ander. Maar op dit moment is daar verschil van mening over. De een voelt zich onvrij doordat mensen hem aanspreken op de anderhalve meter. Hij wijst op het geringe aantal doden: mag dat een argument zijn om iedereen te beperken met grote economische schade tot gevolg? De ander voelt zich onvrij omdat hij niet kan winkelen zonder in gevaar gebracht te worden. Hij wijst op overbelaste intensive cares en mogelijk zijn oude vader en moeder die verzorgd wordt. Hoeveel moeite is het om anderhalve meter afstand te houden om je medemensen te beschermen?

Ergerlijk maar niet erg
Het is leerzaam dat we merken dat we niet hetzelfde idee hebben, dat we afhankelijk zijn van de medewerking van anderen. Ja, dat is ergerlijk. Nee dat is niet erg.

Er zijn boeken volgeschreven over de voor- en de nadelen van sociale controle. Een corona-crisis benadrukt de voor- én de nadelen van sociale controle. Ik zou zeggen: prima! We zijn een samenleving en herontdekken waar we elkaar steunen en dwars zitten. 

De uitdaging is respect voor elkaar te houden. Dat wil er helaas nogal eens bij inschieten.

donderdag 30 april 2020

Zes voorspellingen voor na de corona-crisis


Wat gaat er gebeuren als we uit de corona-crisis komen? De vorige bijdrage schreef ik over de gedachten van mensen voor de wereld na corona. Dat houdt dan vaak in dat na de crisis moet gebeuren wat ze voor de crisis al riepen. 

Klimaat, zorg geen markt, meer geld naar de zorg, minder vliegen, het leger weer op volle sterkte brengen, grensbewaking invoeren, tegenhouden van vluchtelingen of juist niet: solidariteit herontdekken en ruimte geven. Wensen zijn de vaders van vele gedachten. Wat zou er wel gebeuren? 

In de wereld is feitelijk een systeem van evenwichten. Dat kunnen hele stevige evenwichten zijn en minder stevige. Als er een schok komt blijft dat kaartenhuis niet staan, terwijl die stevige presse papier gewoon blijft liggen.

  1. Fysieke winkels verzwakken. Hoewel mensen nu snakken naar ontmoeting, geloof ik bijvoorbeeld niet dat fysieke winkels zich volledig herstellen. Die stonden zwak tegenover online bestellen en dat gaat nu nog moeilijker worden.
  2. Geopolitiek wordt belangrijker. Geopolitiek was in opkomst, paste grootmacht China goed en deed het ook bij de Amerikaanse kiezers goed. Dat blijft dan ook gewoon. De globalisering had zijn grenzen behaald en was minder sterk dan in de jaren 10. Die globalisering zal dus een knauw krijgen.
  3. De kloof tussen arm en rijk wordt niet kleiner. Wordt de kloof tussen arm en rijk niet kleiner na alle constateringen dat juist die slecht betaalde baantjes zo van vitaal belang zijn? Ik geloof er niets van. De kracht van de arbeiders in die sectoren neemt hoogstens toe omdat de globalisering vermindert. Maar de verzwakking die was ingezet door slechte zelforganisatie in vakbonden is niet ongedaan gemaakt.
  4. Het klimaat krijgt meer prioriteit. Ik denk het tenminste wel. Om twee redenen. De eerste is net als bij de andere trends: rekening houden met het klimaat was al in opkomst. Bovendien kan het zijn dat we ons meer realiseren dat we voorbereid moeten zijn op risico's. Het gaat ook mooi samen met de opbouw van de economie.
  5. De positie van kranten verzwakt verder. De sociale media geven direct antwoord op vragen ook al zijn dat de verkeerde antwoorden. Iemand die al zijn nieuws van Facebook haalt wordt snel bediend ook al zijn het complottheorieën. Mensen die geïnteresseerd zijn in overvallen door Marokkanen, krijgen geen andere overvallen te zien, die passen niet in het beeld. Dat was al aan het gebeuren en wordt sterker nu mensen thuis zitten. Jammer, ik zou het graag anders zien, maar er is geen reden om aan te nemen dat de krant met gedegener onderzoek het beter zou doen.
  6. Vrouwen dringen verder door tot de top. Dit is al jaren aan de gang. Vrouwen zijn steeds beter opgeleid, de ambitie neemt toe. Bovendien waren er aansprekende leiders tijdens deze corona-crisis. 
  7. De aandacht voor mijn blog gaat niet groeien. Ondanks de afkalving van kranten en de groei naar sociale media. Je moet vechten om aandacht en dan scoort het om vergaande uitspraken te doen. Jort Kelder stelt dat de economische schade het waard niet is om ‘te dikke 80-plussers die gerookt hebben’ te redden tijdens deze crisis'. Ja, daar kijkt iedereen naar en reageert iedereen op. Het is een raadsel waarom Marianne Zwagerman serieus genomen wordt, maar niet waarom ze aandacht krijgt.
We zullen zien. Wie vult mij aan? In de tussentijd hoop ik dat jullie gezond blijven en de nuance blijven zoeken.

P.S. En ja, de aanvullingen komen: