dinsdag 16 februari 2021

Let op je woorden

In de verkiezingstijd moeten politici op hun woorden letten. Gebruik vooral die woorden die de kiezer aanspreken! Rechts lijkt dat wat beter te doen dan links. Luister naar D66 en het geld: meer geld naar onderwijs, meer geld naar de politie. Of tijd voor nieuw leiderschap. Dat zijn dus net de verkeerde woorden. Die spreken niet aan op diepere gevoelens van kiezers. De PvdA doet dat slimmer: Goed werk en een eerlijke economie, liefdevolle zorg. Of vergelijk Groen Links met de PvdA. Groen Links zegt: Hoe maken we wonen betaalbaar. De PvdA zegt Een woning is meer dan een stapel stenen, het is een thuis. Let op de woorden!

Toch kan de PvdA ook nog wat leren van rechts. De VVD zegt "Dankzij onze politie en inlichtingendiensten is Nederland een van de veiligste landen ter wereld. Onze geweldige agenten en andere hulpverleners verdienen onze volledige steun.". Dat is pas echt slim!

Zorgzaamheid, eerlijkheid, vrijheid, maar ook: loyaliteit, autoriteit en heiligheid
Het heeft te maken met wat Jonathan Haidt noemt de fundamenten van moreel oordeelsvorming: zorgzaamheid, eerlijkheid, vrijheid, loyaliteit, autoriteit en heiligheid. Wat we zien is dat klassieke liberalen altijd aandacht hadden voor zorgzaamheid, eerlijkheid en vrijheid. Dit is lang de dominante gedachte geweest en is het onder links (eigenlijk wat de Amerikanen liberals noemen) nog steeds. Maar de VVD spreekt over veiligheid, suggereert trots op Nederland en gaat in op loyaliteit aan agenten en andere hulpverleners. Dat is geen klassiek liberale praat.

Waarden als trots, veiligheid, loyaliteit, autoriteit en heiligheid spelen (soms onbewust) ook een grote rol in de oordeelsvorming. Rechtse partijen spreken die gevoelens ook aan. Trots speelt in op loyaliteit en autoriteit. Wil je overtuigen, dan gaat het niet om de ratio, maar om intuïtieve steun die je verwerft. 

Links noemt die waarden niet, maar ook bij linkse mensen speelt dit een rol. Als Klaver neergezet wordt als snotneus schieten de Groenlinksers trouw overeind dat dat toch the limit was. Waar voor de een Sinterklaas heilig is als traditie (inclusief zwarte piet), is voor de ander de natuur heilig. In de partij voor de Dieren kom je veel elementen tegen die te maken hebben met de heiligheid en onschendbaarheid van mensen, dieren en de natuur. In hun beginselverklaring spreken ze over de heilige taak. 

Ook autoriteit speelt een rol. Als de minister-president met een fluitconcert het geven van toespraak tot Nederland lastig wordt gemaakt is links net zo verontwaardigd als rechts. Of als wetenschap afgedaan wordt als ook maar een mening. Dan blijkt er toch wel wat heilig te zijn en zijn veel linkse mensen gevoelig voor een beroep op autoriteit... 

Waarom lees ik bij GroenLinks over een klimaatakkoord, maar niets over de veiligheid vanwege de klimaatverandering? "Wat we nodig hebben is systeemverandering. Beleid waarmee we definitief van onze fossiele verslaving afkomen". Spreekt dat intuïtief aan? Ligt het niet voor de hand ook te spreken over veiligheid? We wonen onder de zeespiegel! 

Haidt zegt dat je vooral bij conservatieven meer in hun uitingen de aandacht voor de drie andere waarden ziet. Zeker bij Trump zie je dat loyaliteit, autoriteit en heiligheid een rol speelt. En ze doen dat - belangrijk voor de verkiezingswinst - uitgesproken. De meest extreme vorm van loyaliteit is natuurlijk Eigen Volk Eerst. Maar je maakt mij niet wijs dat onder linkse mensen loyaliteit onbelangrijk is.

Vergis je niet in kiezers: ook zij zoeken naar waarden als loyaliteit en autoriteit. Zelfs tradities en duidelijke hiërarchie speelt bij kiezers van alle richtingen.

Van teveel aandacht voor handelaren naar teveel aandacht voor wachters
Waar Haidt het ziet als een totale set van waarden, ziet Jane Jacobs eerder een verschil in morele systemen. Zij ziet mensen met het morele systeem van “wachters”, waarbij trouw, loyaliteit, duidelijke hiërarchie en behoud van tradities belangrijk is. Zij ziet ook een andere groep (handelaren), waarbij betrouwbaarheid, eerlijkheid, gezag op basis van merites en rechtsvaardigheid belangrijk zijn. Interessant is dat Jane Jacobs niet specifiek steun geeft aan een andere groep maar dat ze aangeeft dat een samenleving uit balans raakt als een van de twee groepen de andere waarden verdrukt. Het lijkt alsof het een links of rechts waardensysteem is. Dat is niet zo. Binnen elke partij zijn mensen met de verschillende waardensystemen te vinden.

Er is teveel aandacht geweest voor de handelaren van het (neo-) liberalisme, nu zie je dat het doorslaat naar meer aandacht voor het systeem van de wachters. Daar horen autoriteit, loyaliteit en heiligheid bij.

De VVD zie je slim meebewegen met de veranderde aandacht en houdt de balans. Daar is niets mis mee: hoort een volkspartij dat ook niet te doen? De bakens verzetten als de kiezers een andere kant op neigen, lijkt mij keurig. Links doet dat niet. Links zou meer op zijn woorden moeten letten en wat vaker de waarden van trots, veiligheid, loyaliteit en autoriteit aanroepen.



woensdag 10 februari 2021

Heeft het kabinet gefaald?

We kunnen de TV niet aanzetten of er is wel een programma te vinden met een gedupeerde van de coronamaatregelen. Het is nog ingrijpender als je mensen die getroffen zijn zelf spreekt. Zet daar tegenover de verhalen over mogelijke gevaren van een coronauitbraak en je bedenkt al snel dat het zo niet kan. Er zijn weinig extra doden gevallen door corona. Ondertussen gaan ondernemers failliet, raken leerlingen op achterstand op school, kunnen mensen in verpleeghuizen niet bezocht worden. Het kabinet heeft gefaald?

We zijn niet zo goed in het denken over andere scenario's. Want als je de maatregelen niet zou nemen, krijg je natuurlijk andere beelden in de media. Ook dan is het smullen omdat de uitzonderingen zo mediageniek zijn. Op het oog gezonde mensen vervallen tot wrak. Ambulances kunnen hun zieken niet kwijt. Spoedoperaties kunnen niet doorgaan. Dokters besluiten alle 70+-ers te weigeren in ziekenhuizen. 

Ondertussen worden mensen zo bang voor elkaar dat winkels evengoed lagere omzetten hebben. En wie gaat er nog uit eten als het zo gevaarlijk is? En ja, er gaan ook oude mensen dood die anders door de griep geveld zouden zijn, maar dat is niet wat de chaos zou veroorzaken. Opstanden bij ziekenhuizen zouden meer doen.

Ook de EU heeft gefaald?
De EU heeft gefaald met de inkoop van de vaccins heet het. Het Verenigd Koninkrijk deed het veel beter. Maar ook daar was een ander scenario mogelijk. Zo heeft de EU langer gewacht om de resultaten van de onderzoeken extra te laten toetsen door de EMA. Wat als daar iets aan het licht was gekomen? Dan had Het VK te horen gekregen dat het faalde. Ik zie de krantenkoppen en beelden van gedupeerden al voor mij. Ook heeft het VK de aansprakelijkheid overgenomen, terwijl de EU vasthield aan aansprakelijkheid voor de fabrikant bij onverwachte bijwerkingen. Wat als er toch een onverwachte bijwerking was (of komt)?

Het gaat er niet om dat er fouten gemaakt zijn, die zijn er altijd, maar of het goed is aangepakt
Ik weet niet of de overheid de juiste strategie heeft gekozen. De strategie is ook beïnvloed door het ontstaan van nieuwe varianten die vooraf niet verwacht waren. Want ik hier maar wil zeggen is dat we moeten accepteren dat bij een externe ramp als corona altijd risico's zijn en altijd fouten gemaakt worden. Het ministerie van VWS kan niet regisseren, weet weinig van de uitvoering: ligt dat aan Hugo de Jonge? Of is dit al jarenlang het geval, maar was het toen niet erg? 

Het is lastig te beoordelen of de overheden het goed hebben aangepakt. 

De echte fouten zouden zijn: ontkennen van de feiten, achterhouden van informatie, risico's niet kennen of verdoezelen, adviseren op basis van verkiezingspeilingen, misorganisatie, misinformatie, ik zou het allemaal graag onderzocht zien. Het RIVM heeft in het begin te gemakkelijk gedaan over het virus. Ja, maar was dat bewust en verwijtbaar? 

Ik vermoed dat er met beschermingsmiddelen in de ouderenzorg inderdaad fouten zijn gemaakt. Ik vermoed dat politiek en OMT een tijd door elkaar zijn gaan lopen (“Deskundigen als Jaap van Dissel en zijn collega’s binnen en buiten het RIVM. Virologen, intensivecare-artsen en andere specialisten. Hun advies is vanaf het begin leidend geweest voor alle maatregelen”. Ik ben bang dat de politiek hier wel degelijk meer heeft gedaan dan de virologen volgen). Ook heeft de beschikbaarheid van beschermingsmiddelen de stelling beïnvloed dat deze niet zo nodig waren. 

Maar het is te vroeg om te beoordelen. 

Tot zo lang heb ik geen oordeel over de vraag of het beleid echt zo verschrikkelijk slecht is. 

Ik heb wel één idee: De overheid was niet voorbereid op een pandemie, het risicobeheer deugde niet, maar dat is dan weer niet aan De Jonge te wijten. Hugo de Jonge is geneigd teveel te roepen, maar is niet zo machtig dat het allemaal aan hem ligt.