vrijdag 30 december 2022

Iedereen een elektrische auto?

Iedereen een elektrische auto? Het lijkt de oplossing voor de vervuiling en het gebruik van fossiele brandstoffen. Toch heb ik er altijd een ongemakkelijk gevoel bij. Door de nadruk op elektrische voertuigen blijven we hangen in individuele automobiliteit, ook al gaan we van olie naar elektra. De transport- en mobiliteitssector is verantwoordelijk voor ongeveer 17 procent van de wereldwijde uitstoot en is de snelst groeiende bron van uitstoot. De meeste transportemissies zijn afkomstig van personenvervoer over de weg (circa 45 procent in 2018) en vrachtvervoer over de weg (circa 29 procent). Dit kan niet doorgaan.

Productie en opwekking schadelijk
De opwekking van elektriciteit is lang niet altijd schoon (Milieudefensie geeft aan dat uitgaande van de energiebronnen die nu in de EU gebruikt worden om stroom op te wekken, een elektrische auto tot 30 procent minder uitstoot dan een benzineauto). De productie van elektrische auto's is ook vervuilend: Voor het maken van elektrische auto’s zijn veel materialen nodig, ook een aantal zeldzame, zoals kobalt en lithium. En productie van auto's is sowieso al niet erg goed voor het milieu. De accu's zijn in elk geval een probleem. TNO geeft aan dat de uitstoot tijdens het produceren van een accu de milieu-impact van een nieuwe elektrische auto groter is dan die van een brandstofauto. Doordat de elektrische auto per gereden kilometer minder CO2 uitstoot, loopt hij deze achterstand gestaag in en komt er een kantelpunt (op 39.000 km). Elektrificatie is dus wel een vooruitgang, maar minder dan je zou willen.

Mobiliteit blijft groeien
Ondertussen groeit het vervoer immers. De groei van de wereldwijde vraag naar vervoer, zeker in ontwikkelingslanden en opkomende economieën, is met de elektrificatie niet op te vangen. We kunnen niet verwachten dat men in Afrika alles te voet blijft doen. Een enorme groei gaat nog komen.

Ook in Nederland zie je dat de aanleg van wegen niet alleen CO2-uitstoot geeft, maar ook ten koste gaat van natuur. Hoewel er op sommige plaatsen meer weg- en spoorinfrastructuur nodig kan zijn, moet bij de besluitvorming en het projectontwerp beter rekening worden gehouden met de impact ervan op de natuur. Denk bijvoorbeeld aan Amelisweerd. En we moeten zeker niet denken dat we files oplossen door wegen te bouwen. Dan loopt het weer snel vol of verplaatst de congestie zich.

We moeten daarom de vraag naar wegvervoer, inclusief elektrische voertuigen, radicaal terugdringen. Ontwikkelde economieën moeten het voortouw nemen bij het aanpakken van deze uitdagingen.

Wat te doen:

  • maak het makkelijker te voet of met de fiets boodschappen te doen. Dat heeft gevolgen voor het plannen van winkelvoorzieningen en de vormgeving van de straten en stoepen. Ondertussen is geeft het schonere lucht en is het beter voor je conditie

  • breid het openbaar vervoer uit. Er is nu een soort terugtrekking waardoor op het platteland de bereikbaarheid al veel minder is dan vroeger. Je moet vaak wel een auto hebben en als je hem hebt gebruik je hem ook.

  • maak autodelen en carpoolen nog makkelijker. Door de hogere beschikbaarheid van deelauto’s neemt de bekendheid van en interesse in autodelen toe. Oók ten koste van de privéauto. Bedrijven hebben ook een taak. Geen parkeerplaats bij het werk als er niet gecarpoold is bijvoorbeeld. Organiseer een wedstrijd binnen de onderneming of doe mee met bestaande mobiliteitsacties zoals een Week van de Mobiliteit of Car Free Day.

  • investeer in goede infrastructuur. Zeker de fietspaden zijn hard nodig: in grote steden is de belangrijkste groei van vervoer de fiets. Ook infrastructuur voor lightrail en meer in het algemeen stimuleren van openbaar vervoer blijft hard nodig. Ondertussen kunnen autovrije binnensteden de sfeer en de lucht enorm verbeteren

  • breng de maximumsnelheid omlaag. Bij 100 km per uur verbruik je namelijk zo’n 14% minder brandstof dan bij 130 km per uur.

Als we nu investeren in beter, gezonder en veilige vervoermogelijkheden in combinatie met betere ruimtelijke ordening wordt ons leven ook gezonder en aangenamer. Minder verkeersagressie, minder vervuilde lucht, betere conditie! 

Het is geen verdienmodel voor de Tesla's, de Volkswagens en de Toyota's, maar wel een prettiger samenleving.

woensdag 28 december 2022

Als emotie het gesprek onmogelijk maakt

Het lijkt wel alsof er steeds vaker door debatten heen emoties een grote rol spelen. Dat maakt debatteren lastig. Natuurlijk spelen emoties altijd een grote rol. Het is ook normaal dat mensen boos of verdrietig worden als ze persoonlijk betrokken zijn of als ze zich zorgen maken over de uitkomsten van een discussie. Daarom zie je ook vaker boze burgers dan boze ambtenaren: de uitkomsten hebben voor hen grote gevolgen in hun persoonlijke leven, terwijl de ambtenaren of bestuurders door kunnen naar de volgende discussie. Maar het lijkt door te slaan.

Emoties horen erbij, en de ratio ook
Emoties horen erbij en tegelijk kunnen ze het nadenken verstoren. Geld speelt plotseling geen rol meer. Voor het redden van een leven is het niet geaccepteerd om te wijzen op hoge kosten en geringe werkzaamheid van experimentele medicijnen bijvoorbeeld. Aan het leven mag geen prijskaartje hangen! Maar als je miljarden uitgeeft aan een zeldzame ziekte terwijl er ondertussen andere mensen zijn gestorven omdat we die miljarden niet aan hún ziekte hebben gespendeerd blijkt dat je de vraag toch moet stellen. 

Of kleiner: toen ik vond dat een glazen overkapping niet elk jaar met een hoogwerker professioneel gereinigd hoefde te worden, zei iemand dat er kwetsbare oude mensen woonden: die wilde ik de reiniging ontzeggen! Mensen horen dan "kwetsbare ouderen" en geld mag dan geen rol spelen. Gevolg is dat de VvE in 7 jaar voor het reinigen bijna evenveel betaalt als voor de zevenjaarlijkse verfbeurt van de woningen. Wat hadden we wel niet kunnen doen aan verduurzaming met dat geld? De vraag: "is zo vaak wel nodig?" en "kunnen we dat niet beter besteden?" was niet meer te stellen. 

En juist ik probeer in die afweging te zoeken naar ratio. Gevolg was dat ik laatst al “ambtenaar!” naar mijn hoofd geslingerd kreeg toen ik er op wees dat geld voor generatoren in Oekraïne betaald werd uit een post die daar echt niet voor bedoeld was. Het was niet als compliment bedoeld.

In de politiek is dat echter anders
Maar het lijkt erger te worden. Vaker dan vroeger gaan discussies gepaard met ophef, uitlokken van emoties en persoonlijke aanvallen. Soms worden emoties bewust opgewekt om emotionele reacties uit te lokken. Sociale media kunnen goed gebruikt daarvoor. Met als doel: boosheid, want als mensen boos zijn zijn ze niet meer gevoelig voor rationele argumenten. Filmpjes zijn daar geschikt voor, veel beter dan teksten in de krant. Denk aan een filmpje van een man die op straat in elkaar zakt, met de tekst daarbij dat hij pas gevaccineerd is. Denk aan het filmpje van Ongehoord Nederland dat ze toonden bij hun stelling dat er ook zwarte racisten zijn die witte Nederlanders aanvallen vanwege hun huidskleur. Het gebruikte filmpje toonde vechtpartijen zonder dat het ging om een racistische achtergrond. Doel is boosheid stimuleren en ratio uitschakelen.

Het is belangrijk om te onthouden dat emoties een normaal en natuurlijk onderdeel zijn van het leven en dat het oké is om emoties te voelen tijdens debatten. Maar het is wel nodig om te proberen de emoties te beheersen en op een productieve manier om te gaan met emoties tijdens debatten. Alleen helpt het niet alleen daartoe op te roepen. We moeten allemaal bestand zijn tegen ophitsers die onze ratio willen uitschakelen. 

Rutte kan redelijk goed met emoties omgaan. Daar valt veel van te leren. Hij luistert aandachtig, geeft de andere de kans om zijn of haar standpunt te verklaren en luistert aandachtig naar wat hij of zij zegt. Zo voelen mensen zich weer gehoord. Dit kan helpen om begrip te krijgen voor jouw kant en om te voorkomen dat de ander iets verkeerd interpreteert. Het moet echter geen kunstje worden (aan Rutte begint te kleven dat hij te lang zit).

De kerstrede
In zijn Kerstrede had de Koning het hier ook over. “Het kan dan even opluchten om stoom af te blazen. Maar we moeten niet blijven steken in het zoeken naar zondebokken en in cynische kritiek of onverschilligheid. Democratie betekent niet dat degenen die het hardst roepen hun zin krijgen. Democratie is met respect voor ieders grondrechten samenwerken aan oplossingen waarin de meerderheid zich kan herkennen. Daarbij gaat het om een zorgvuldige afweging van alle belangen.

We moeten met elkaar verder. Ook de Koning kwam niet verder dan die notie en dat jongeren de toekomst hebben. De emoties weet hij aan “de schaduw van zorgen” over woningnood, inflatie, klimaatverandering. 

Dat is een misvatting. De tijd van beelden en sociale media wakkert emoties aan en biedt minder ruimte voor ratio. We moeten leren omgaan met beelden, leren de balans te zoeken tussen emoties en ratio. 

Want niet iedereen wil nog met elkaar verder: we horen weer over mensen die westerse superioriteit aanhangen, we merken dat mensen vluchten naar autoritaire leiders, mensen die het gebruik van vaccins bepleiten worden met de dood bedreigd, boeken waar de evolutietheorie uitgelegd is worden verboden, voorlichting over homoseksualiteit wordt gezien als propaganda voor niet-traditionele seksuele relaties: allemaal emotionele uitingen zonder gedegen rationeel nadenken. De balans tussen emotie en ratio is daar echt verdwenen.

Tijd voor De Nieuwe Verlichting
Het is tijd om bijgeloof, obscurantisme te bestrijden, misbruik van recht in kerk en staat aan te pakken en te ijveren voor tolerantie en grondrechten. De waarde van wetenschap weer erkennen. Bijgeloof, geen waarde hechten aan wetenschap? Zucht naar autoritaire leiders? Herkenbaar? Ik haal het uit teksten over de opkomst van De Verlichting. Het laten meeslepen door emoties, vals superioriteitsgevoel, hang naar autoriteit doet namelijk denken aan tijd waar de Verlichting een reactie op was. Toen vooral een discours onder intellectuelen en de elite, nu voor iedereen.

Tijd voor een nieuwe fase van Verlichting.

dinsdag 20 december 2022

Waar is de veerkracht gebleven?

Kunnen we nog wel tegen een crisis? Er is nogal wat aan de hand. Inflatie zoals we die lang niet gezien hebben (veroorzaakt door de oorlog in Oekraïne, maar ook door de lage rente en hoge schulden van overheden), een klimaatcrisis (door mensen veroorzaakt en heeeel lang vantevoren aangekondigd) die vraagt om omschakeling, een vluchtelingencrisis (deels veroorzaakt door oorlog, deels door klimaatverandering, deels door globalisering). En dit zal niet het laatste jaar zijn met crises.

En hoe erg is het eigenlijk?
Maar hoe erg is het eigenlijk? De coronacrisis was niet te vergelijken met de Spaanse griep. We hebben vaccins, er is flink gecompenseerd, de gezondheidszorg is veel beter dan tijdens de Spaanse griep. De Inflatie? Kijk eens hoeveel steun de overheid kan geven. En natuurlijk is het hier niet te vergelijken met Turkije (80%), Zuid-Amerikaanse landen als Argentinië (100%) of Zimbabwe (280%). Het klimaat? Bij ons is het niet te vergelijken met Pakistan of Kiribati een eilandengroep die langzaam in zee verdwijnt.

Natuurlijk is het omschakelen vooral voor lage inkomens erg lastig tot onmogelijk, maar met de klachten van middeninkomens zie je dat steeds meer een beroep gedaan wordt op de overheid. Hoe kunnen we de samenleving weerbaarder maken?

Vergroot de weerbaarheid in 6 stappen
Ten eerste Bouw sterke sociale netwerken op: Sterke sociale netwerken en systemen voor gemeenschapsondersteuning kunnen individuen en gemeenschappen helpen om met crises om te gaan en sneller te herstellen. Dit kan betrekking hebben op het opbouwen van contacten met buren, vrijwilligerswerk of deelname aan maatschappelijke organisaties. We zien nu meer crises en minder sterke netwerken.

2.  Diversifiëren: Het opbouwen van een diverse en veerkrachtige economie kan helpen de impact van crises op individuen en gemeenschappen te verminderen. Het is vreemd dat Nederland zo veel kippenvlees produceert dat gevoelig is voor ziektes (en hoge energieprijzen). Omschakelen lukt als we inkomstenbronnen blijven diversifiëren. Niet alleen qua soort economie, maar ook handel met een land, meer spreiden betekent risico spreiden. Niet alleen Russisch gas kopen, dat weten we inmiddels, maar hoe zit dat met andere landen? Verder is het investeren in een reeks bedrijfstakken en het ondersteunen van kleine bedrijven beter dan bij crisis ongefilterd de portemonnee van de overheid trekken.

3. Verhoog de paraatheid bij noodsituaties: We zijn noodsituaties niet meer gewend. Overheden en gemeenschappen kunnen hun paraatheid bij noodsituaties verbeteren door plannen en protocollen te ontwikkelen voor het reageren op crises, het aanleggen van voorraden en het trainen van hulpverleners en vrijwilligers. Bij overstroming zie je dat vrijwillige hulp het allerbelangrijkste is en dat de samenleving hier veerkrachtig door is.

4. Bevorder Financiële geletterdheid: Door financiële geletterdheid te vergroten, kunnen individuen en gemeenschappen hun financiën effectiever beheren en beter geïnformeerde beslissingen nemen tijdens economische neergang. Dit kan gaan om het aanbieden van financiële educatieprogramma's op school, maar ook daarna. Ernstige schuldsituaties zijn een enorme bron van stress en zorgen voor andere problemen zoals ziekte tot aan huiselijk geweld.

5. Investeer in infrastructuur: het bouwen en onderhouden van sterke infrastructuur, zoals wegen, bruggen en openbaar vervoer, kan gemeenschappen helpen sneller te herstellen van crises en toekomstige uitdagingen beter aan te kunnen. Het openbaar vervoer moet uitbreiden in plaats van zich alleen te concentreren op de randstad.

6. Bevorder afstemming en samenwerking: Niet polariseren, maar samen de handen uit de mouwen. Samenwerken met andere organisaties, overheden en gemeenschappen kan de weerbaarheid helpen versterken door middelen en expertise te bundelen en samenwerking in tijden van crisis te bevorderen. Samenwerking heeft ook de economie uit het slop getrokken in de jaren 80. Samenwerking zal ook nodig zijn om tekort aan arbeidskrachten op te lossen en meer algemeen de weerbaarheid te vergroten.

Ja, er moet ook steun van de overheid zijn, maar dat is noodhulp, het verhogen van de weerbaarheid lijkt mij een fundamentelere kwestie om op te lossen. Misschien is de aanbeveling rond sterke sociale netwerken wel de belangrijkste. Daar kwam altijd de veerkracht vandaan. 

De crises zijn nog niet voorbij en horen bij het leven. En leven doe je samen.

zaterdag 17 december 2022

Chat GPT over houdbare gezondheidszorg


Mijn vraag: "Hoe te beslissen over zorg in de toekomst tegen betaalbare kosten"

Het antwoord: Beslissen over gezondheidsbeleid en -strategieën die zowel effectief als betaalbaar zijn, is een complexe en vaak omstreden kwestie. Er zijn een aantal factoren waarmee rekening moet worden gehouden bij het nemen van deze beslissingen, waaronder de behoeften en voorkeuren van verschillende bevolkingsgroepen, de beschikbaarheid van middelen en financiering, en de effectiviteit en efficiëntie van verschillende benaderingen.

Een manier om dit probleem aan te pakken, is door een diverse groep belanghebbenden bij het besluitvormingsproces te betrekken, waaronder zorgverleners, beleidsmakers en leden van de gemeenschap. Dit kan ervoor zorgen dat er rekening wordt gehouden met een breed scala aan perspectieven en dat bij alle genomen beslissingen rekening wordt gehouden met de behoeften en zorgen van alle betrokkenen.

Een andere belangrijke overweging is om de kosten en baten van verschillende benaderingen van gezondheidszorg zorgvuldig te beoordelen, zowel wat betreft de financiële kosten als de mogelijke gevolgen voor de patiëntresultaten en de kwaliteit van de zorg. Dit kan ertoe bijdragen dat middelen effectief en efficiënt worden gebruikt en dat alle genomen beslissingen in het belang van alle betrokkenen zijn.

Uiteindelijk zal het waarschijnlijk nodig zijn een evenwicht te vinden tussen het bieden van hoogwaardige, betaalbare gezondheidszorg en ervoor zorgen dat rekening wordt gehouden met de behoeften en voorkeuren van verschillende bevolkingsgroepen. Dit kan een combinatie van verschillende benaderingen en strategieën vereisen, en kan gepaard gaan met het maken van moeilijke compromissen. 

ChatGPT 15 december versie . 

maandag 5 december 2022

Fusie van Groen Links en PvdA?

Moet er een fusie komen tussen PvdA en GroenLinks? Ik ben van geen van de beide partijen lid, dus misschien moet ik mij er buiten houden? Of juist niet? Als de leden zich omringen met leden zien ze niet hoe er soms met afschuw gekeken wordt naar politieke partijen. Zelf heb ik het idee dat een fusie niet het juiste antwoord is van GroenLinks en Partij van de Arbeid op de armoede in de politiek. Mogelijk een armoede op links, maar ook in de hele politiek. 

Wat mij persoonlijk betreft zijn politieke partijen niet meer wat ze waren en op sterven na dood, tenzij ze zich heruitvinden.



Wat was ook al weer de functie van politieke partijen? 
Wil je een grote partij op links, dan zal je ook de politieke partij opnieuw moeten uitvinden. Nu is het het zoeken van bestuurlijk talent, organiseren dat lijsten gevuld worden, scholen van vertegenwoordigers, verkiezingscampagne opzetten: een kiesvereniging? 

Een politieke partij is wat anders dan een actiegroep, maar zou meer moeten zijn dan alleen de samensteller van een lijst.

Wat waren ook al weer die functies?

  1. Natuurlijk het maken van een lijst voor de verkiezingen, representeren.

  2. Het herkennen en vertalen van de wens van de achterban en dit agenderen bij het bestuur

  3. Het integreren van verschillende wensen tot een geheel van wensen die elkaar niet tegenspreken

  4. Het opleiden van politieke vertegenwoordigers en politieke bestuurders

  5. Het enthousiasmeren en helpen mensen om te gaan stemmen, mensen mobilieren voor het bestuur

  6. Macht opbouwen om te kunnen besturen

  7. Het tactisch en strategisch zoeken van oplossingen die de doelen van meerdere verschillende wensen combineren en overstijgen

  8. Het uitleggen van politieke keuzen aan de achterban (en je doelen bijstellen)

Dan vraag je je af of een fusie bijdraagt aan deze functies. Het zal makkelijker worden een lijst te maken. In gemeenten werken partijen als GroenLinks en PvdA goed samen. De macht bij de volgende verkiezing zal wat groter zijn.

Agenderen? Integreren? Mobiliseren?
Maar hoe gaat dat bijvoorbeeld het agenderen van nieuwe thema's en het komen tot een geïntegreerde visie? Ook mist een rol voor de stemmers, omdat vroeger veel meer stemmers ook lid waren horen ook de stemmers bij het publiek waarvan wensen gearticuleerd moeten worden. Ik heb de indruk dat politieke partijen daar veel mee kunnen winnen. Kan dat beter in een fusie? 

Het agenderen gebeurt buiten de politieke partijen. Wel is het vluchtiger, ongeorganiseerder. Wat agendeert een grotere partij beter dan twee kleine partijen? Electoraal is het verschil tussen GroenLinks en PvdA niet groot. In stemgedrag vinden de partijen elkaar meestal wel. Maar als ik de mensen binnen de partijen hoor, dan word ik niet gerustgesteld. Ik heb niets met de discussie over getuigenispartij of niet: elke partij moet proberen macht uit te oefenen en in de regering te komen. Maar is dat genoeg? Want dat is het enige wat ik hoor: macht, zetels, regeren, tot aan een fusie om het kabinet ten val te brengen (dat laatste is wel het beste voorbeeld van een korte termijn visie) versus "vasthouden aan idealen". 

Waar haal je extra stemmen vandaan?
Waar haalt een fusie partij de groei vandaan? Mobiliseer je meer mensen in een fusie? Bij de fusie van AR, CHU en KVP tot het CDA zag je dat niet. Wat je wilt is dat een politieke partij voor al die functies enthousiasme losmaakt bij de mensen, dat moet verder gaan dan het enthousiasme voor meer zetels. Bij een fusie zie je vooral dat er een electorale achtergrond is: meer zetels = meer macht om te besturen. Daar is natuurlijk niets mis mee! Alleen moet die macht niet de verdere functies in de weg zitten.

De vraag is vooral hoe je weer mensen raakt, meeneemt, actief een rol laat nemen in het bestuur, niet hoe je nu teleurgestelde PvdA en GroenLinksstemmers bij elkaar veegt. 

Want dan kan je heel veel moeite besparen door een samenwerkingsakkoord te sluiten.

dinsdag 29 november 2022

Wat nou buiten de lijntjes kleuren?

“Buiten de lijntjes kleuren” is over het algemeen een positieve term. Het staat voor iemand die creatief is en zich niet laat tegenhouden door conventies. “Jij mag zelf bepalen of ‘oude’ waardes en overtuigingen nog bij jou horen of niet.” las ik bij aankondiging van een training.


Neem deze positieve tekst: 'We dagen opdrachtgevers uit door - als dat nodig is - buiten de lijntjes te kleuren. Daardoor is misschien niet iedereen fan van ons, maar het levert wel mooie projecten op.' Ik vond het op internet. Ook datingprogramma's als First Dates hoor je dat mensen iemand zoeken die “buiten de lijntjes kleurt'. Er zijn cursussen om te leren buiten de lijntjes te kleuren (Kom terug in jezelf! Probeer in te zien waar jij jezelf geprogrammeerd heb om aan verwachtingen te voldoen, want jij kan het ook omzetten.)

Laat je niet tegenhouden door conventies?
Het idee is dat we ons maar laten weerhouden door conventies en daardoor missen we veel moois. Het kan voortkomen uit een liberaal idee en het is natuurlijk een bevrijding om niet dat pak aan te trekken maar te kiezen voor een coltrui of zo. Denk aan Steve Jobs (of recenter Elizabeth Holmes).

Maar is het wel zo vanzelfsprekend positief om buiten de lijntjes te kleuren en denkbeeldige grenzen te overschrijden?

Het is tijd voor een conservatief geluid. Want terugkomen in jezelf is mooi, maar niet als het ten koste gaat van anderen. Om maar even een paar voorbeelden te noemen van mensen die buiten de lijntjes kleurden: Matthijs van Nieuwkerk, Ali B., Jeroen Rietbergen, Marc Overmars: ze kleuren buiten de lijntjes en lieten zich niet tegenhouden door conventies.

Staphorster buiten de lijntjes kleuren
En niemand maakt mij wijs dat het vernielen van auto's van demonstranten in Staphorst een voorbeeld is van netjes binnen de Staphorster lijntjes kleuren. Deze terreur werd ook nog verdedigd met een beroep op eigen waarden en tradities (Staphorst zal ongeveer de laatste gemeente zijn geweest waar Sinterklaas gevierd ging worden, want Sinterklaas is niet echt een protestantse traditie). Maar met geweld tegen demonstranten optreden is volgens mij nog geen traditie en ik mag hopen dat het dat ook niet wordt. 

Ik houd het op incidenten. We zagen het tegen journalisten rond coronaverspreidende kerkdiensten (waar de kerkenraad uitdrukkelijk afstand van nam) en tegen de demonstratie. Dat minister Yeşilgöz de relschoppers per ongeluk tegendemonstranten noemde heeft ze gelukkig teruggenomen. Zelf zei ze dat het geen tegendemonstranten waren, want er was geen demonstratie aangevraagd, waardoor het meer een tekst exegese werd. 

Het waren gewoon relschoppers en het kon niet door de beugel. 

Leve de regels van wellevendheid
Wat ik maar bedoel is dat we soms maar al te blij zijn met regels waar iedereen zich aan hoort te houden. Regels van beleefdheid, van wellevendheid, zijn prettig, terwijl het overtreden ervan niet altijd strafbaar is. Als terugkomen in jezelf hetzelfde is als ruim baan geven aan je woede of je geilheid is er niets mooi aan buiten de lijntjes kleuren. Live your life to the max, vertelt de reclame ons. Mooi niet!

Regels zonder dominee
Het lastige is dat er geen rol meer is voor dominees. We hebben het met zijn allen te doen zonder god en we moeten ouderwetse regels uit de bijbel negeren (wie eist nog serieus Deuteronomium 19:21 (oog om oog, tand om tand) na te leven?) 

Maar dat neemt niet weg dat regels in een zo dichtbevolkt land als het onze niet onderschat moeten worden. Daarbij pleit ik voor de klassiek liberale regel dat jouw vrijheid niet ten koste mag gaan van die van een  ander. Daarbij gaat het er dus niet om dat alles mag zolang de politie niet optreedt  "Als vrije instellingen effectief moeten functioneren, dient iedere burger een gevoel van morele verantwoordelijkheid tegenover de medeburger te hebben en een actieve rol te spelen in zaken van de gemeenschap." (Uit het Oxford-manifest, opgesteld tijdens de eerste conferentie van de Liberale Internationale in Oxford in 1947). 

Vrijheid hoort gepaard te gaan met zelfbeheersing en het nemen van verantwoordelijkheid., Zonder zelfbeperking vernietigt vrijheid zichzelf. 

Dus als je weer buiten de lijntjes wil kleuren: denk ook aan de ander: als het voor jou goed voelt wil dat niet zeggen dat het voor de ander goed is. De eigen vrijheid is mooi, tot die inhoudt dat je de vrijheid van de ander beperkt.



vrijdag 25 november 2022

Serieuze maatschappelijke discussie over keuzen in de zorg

Het is al enige tijd bekend en toch blijft het probleem onderbelicht. Gaan we moeilijke keuzen uit de weg? Het percentage mensen dat in de zorg werkzaam is, is sinds begin jaren zeventig toegenomen van bijna 7 naar ruim 15 procent. Dat zit hem in vergrijzing, maar ook in toenemende behandelmogelijkheden. Als de premies weer omhoog gaan denken we wel even over de hoge kosten, maar dat personeelsprobleem gaat een beetje aan ons voorbij (tenzij je zelf in de zorg werkt).

Een jaar geleden gaf de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) aan dat er wat moet gebeuren om de zorg houdbaar te laten zijn. Nu werkt ongeveer één op de zeven werknemers in de zorg, gaat het zo door dan moet dat over veertig jaar één op de drie werknemers zijn om in de zorgvraag te kunnen voorzien. Tot nu toe zijn de antwoorden: doelmatiger werken, beter betalen (en preventie). De preventie zet ik maar even tussen haakjes, zie kader.

Preventie
Stel dat je roken uitbant, wat een prima zaak zou zijn. Dan roken mensen niet meer en vallen ze dus ook niet dood neer vóór ze de pensioengerechtigde leeftijd bereiken. De meeste kosten worden gemaakt in het laatste levensjaar en succesvolle preventie leidt ertoe dat de weg naar het laatste levensjaar langer wordt. Misschien gaan ze meer snoepen en worden ze te dik? De kosten in het laatste levensjaar blijven gewoon nog hetzelfde. En in die langere weg meer vraagt meer personeel en geld. Dit gaat verder dan roken. Het aantal gezonde jaren toevoegen is mooi, maar reken je niet rijk als de leeftijd toeneemt, maar het aantal gezonde jaren niet.

De WRR gaf aan dat er langs drie wegen gewerkt moet worden.

  1. Eerste en meest onderschatte weg: Draagvlak scherpen voor scherpe keuzen . Bij elke discussie over een behandeling die niet in het basispakket komt is er een beroepsgroep die met veel bombarie kan aangeven dat het zo niet kan. Maar als we alles vergoeden wat kan, is het onbetaalbaar, zijn mensen niet meer in staat of bereid hun verzekering te betalen en blijft dat enorme personeelstekort opdoemen. Het gaat dus niet om bezuinigen op de zorg, maar om het aanpakken van de groei.

  2. Politieke keuzen voor toekomst. Wat doen we wel en wat niet? Wanneer is het redelijk om dure geneesmiddelen te vergoeden? Dat is een verschrikkelijk lastige vraag. Maar die komt steeds vaker terug, met de vooruitgang van de wetenschap en de farmaceutische industrie.

  3. Personeel en doelmatigheid en effectiviteit. Stel het personeel in staat goed werk te doen, bijvoorbeeld door die moeilijke keuzen die echt aan de politiek zijn niet bij de zorg te leggen. En kijk naar de effectiviteit van behandelingen. Dat gaat niet alleen op voor de ziekenzorg, maar ook voor ouderenzorg en jeugdzorg.

Vervolgens is het weer weggezakt.

Burgerforum
Er was trouwens al eens een burgerforum over lastige keuzes in de zorg. In het najaar van 2017 werd het Burgerforum ‘Keuzes in de zorg’ georganiseerd.  Hierin gingen 24 burgers gedurende drie weekenden met elkaar in gesprek over het maken van deze keuzes: welke zorg willen we met elkaar en voor elkaar betalen? En waarom wel of juist niet? Het doel: betere besluitvorming over de vergoeding van zorg, gebaseerd op de waarden en overwegingen van burgers. De uitkomst was denk ik een uitstekend voorbeeld van de mogelijkheden om met een burgerforum goede discussies te voeren.

Draagvlak voor scherpe keuzsen
Aan draagvlak voor scherpe keuzen heeft het denk ik niet bijgedragen. Toch even een inkijkje: is de behandeling wel medisch noodzakelijk? Deelnemers zijn kritisch over het vergoeden van behandelingen alleen voor het verlichten van ongemak dat ‘bij het leven hoort’, bijvoorbeeld cosmetische behandelingen. Ook zijn ze terughoudend wanneer er geen duidelijke medische oorzaak is. Ze vinden het belangrijk dat een behandeling effectief is.

Het begrip effectiviteit werd ruim opgevat. Het kan gaan over verbeterde gezondheid, kwaliteit van leven, maar ook of iemand beter functioneert in de maatschappij.

Nog een bijzondere: Ze geven duidelijk aan dat ze ‘liever geen prijskaartje op een mensenleven willen plakken’, maar dat de kosten nu eenmaal moeten worden afgewogen tegen de baten.

In de samenleving heeft het niet geleid tot meer draagvlak, maar deelnemers zijn zich na het Burgerforum meer bewust van de complexiteit van het maken van keuzes in de zorg. Daarnaast zijn ze overtuigd geraakt van de noodzaak om keuzes te maken omdat het beschikbare budget voor zorg beperkt is.

Brede maatschappelijke discussie
Ik zou pleiten voor een brede maatschappelijke discussie (BMD) over de zorg. Helaas zijn eerdere voorbeelden van BMD's niet erg inspirerend. De BMD over kernenergie leverde geen nieuwe inizchten op. Jan Terlouw die als minister de discussie had ingezet vond het een “welles/nietes-debat met op de discussieavonden telkens dezelfde mensen”. Er was ook een plan om er een over Europa te houden, maar dat lukte niet. Verder werd gesuggereerd er een te houden over nanotechnologie en een over DNA. Nooit meer wat van gezien. Misschien niet de beste voorbeelden, maar het lukt ons blijkbaar niet om een publieke discussie over toekomstige inrichting van een belangrijk beleidsterrein te houden.

Over houdbare zorg zou het heel interessant kunnen zijn. 

Mijn angst is wel dat de huidige manier van debatteren nog meer welles-nietes met dezelfde mensen gaat worden. En over zeldzame ziekten zijn de discussies al snel erg emotioneel. Ik herinner mij iemand die een zeldzame ziekte had waarvan medicijnen om het leven draagbaarder te maken zo duur waren dat ze niet vergoed werden. “Het zal je maar gezegd worden dat je te duur bent om te leven”. Dat wil natuurlijk niemand zeggen! Maar is er niet een norm als wat we bereid zijn te betalen als bedrag per gewonnen levensjaar? Is er niet een afweging te maken? Wat als er wel een levensjaar gewonnen wordt, maar dat blijkt een levensjaar met veel pijn, waardoor achteraf de zieke (en familie) liever wat geld had gehad voor een mooie vakantie om afscheid te nemen en later gezamenlijke herinneringen te koesteren?

Maar wat is het alternatief?
Laten we gewoon de kosten stijgen tot er bijna geen geld en zeker geen personeel meer is? Stemmen we op politieke partijen die keuzes naar voren schuiven en niet durven zeggen tegen de achterban dat iets niet kan? Want het gaat om serieus veel geld. Je kunt niet zeggen: “verlaag de financiele steun aan asielzoekers om de ouderenzorg te kunnen betalen”, of “geen militaire missies in Afrika meer”. Het gaat om onvergelijkbare bedragen. Zo is de totale begroting voor Defensie 12 miljard en die van Volksgezondheid 94 miljard (naast onze eigen kosten voor de ziektekostenverzekering!). En dat terwijl de financiële kant nog het best oplosbaar is, maar het personeelsprobleem op een gegeven moment niet meer op te lossen is met meer geld. Dit raakt iedereen.

Waarom krijgen we geen brede maatschappelijke discussie over houdbare en toekomstbestendige zorg??

P.S. deze had ik gemist: er komt wel een burgerberaad over de toekomst van de zorg. Hopen dat dat voldoende verbreed wordt. Want vertegenwoordigen (via de Kamer of een Burgerberaad) is onvoldoende voor maatregelen die zo ingrijpen. En hoe verantwoordt het burgerberaad zich over dergelijke vergaande keuzen tussen kwaden?  Hier 





maandag 21 november 2022

Bekende ondernemers en de kleren van de keizer

Het lijkt wel of rijke ondernemers die het gemaakt hebben de nieuwe vereerde koningen zijn. Elon Musk wordt vereerd door zijn fans en alles wat hij zegt is iets om te onthouden en te herkauwen. Iets dat Trump ook al trof. En Bankman-Fried in de crypto-wereld. Maar is het niet allemaal schijn in de sprookjeswereld?

Elon Musk droeg geen kleren
Elon Musk leek alles wat hij aanraakte in goud te veranderen. Na Tesla en Space X leek dat terecht. Inmiddels zijn er nogal wat barsten gekomen in zijn imago sinds de overname van Twitter. Vergeten was dat bij eerdere bedrijven Zip 2 en X.com hij werd weggestuurd als ceo. Hij had wel een goede neus voor geld, maar een bedrijf besturen is wat anders. Ook al was Tesla een succes. De prachtige kleren die hij droeg waren de kleren van de keizer.

Trump wist vooral een imago als succesvol ondernemer te koesteren en keek als president en ex-president hoe hij geld kon slaan uit zijn trouwe volgers. Zijn casino's en hotels zijn in totaal zes keer failliet gegaan. 

Sam Bankman-Fried is ook zo'n voorbeeld voor iemand met een neus voor geld, maar zonder ondernemerskwaliteit. Hij was wel wat sympathieker dan de andere twee voorbeelden, veel van zijn geld gaf hij aan goede doelen. Hij droeg meestal een T-shirt en een korte broek. Dat hoorde bij zijn imago van een betrouwbare jonge ondernemer. Als “kenner” benaderde hij mensen met invloed in Washington om te praten over regels voor de cryptosector. Cryptobeurs FTX werd geschat op 26 miljard, maar na het faillissement bleek het een grote sof.

Hebben we behoefte aan sprookjes?
Waar komt die verering vandaan? Maar al te vaak zijn de sterke mannen (soms een vrouw zoals Nina Brink) met grote ego's minder goede bestuurders dan minder opvallende bestuurders (m/v). Maar blijkbaar hebben we toch behoefte aan het sprookje van de monarchie. Het is fijn om helden te hebben en zekerheid, ook al is het een sprookje.

De grote visionairs blijken vaak verblind door hun eigen succes dat ze nooit aan toeval en altijd aan zichzelf toeschrijven. En juist dit soort grote ego's worden omringd door ja-knikkers want meestal zijn ze niet erg geneigd te luisteren naar kritiek.

Ga er niet in mee
De reactie van werknemers van Twitter op de grootse ingrepen van Musk is overigens hoopvol. Het is misschien nog wel mooier dan een staking. Elon Musk gaf aan dat als je niet al je tijd en energie in een “Twitter 2.0” wilde steken, je maar moest vertrekken. Met honderden tegelijk vertrokken ze dan ook. Met de vergrijzing blijven er voorlopig overal mensen nodig, dus het is misschien een mooie les om te onthouden: de baas is niet almachtig, maar de macht is gebaseerd op de schouders van al die trouwe medewerkers. En terwijl mensen eerst wegliepen mèt Trump lopen de republikeinen weg. 

Je kunt miljoenen kort voor de gek houden en een enkeling altijd, maar miljoenen jaren voor de gek houden is gelukkig een stuk lastiger.

maandag 31 oktober 2022

Uitgesproken meningen en korreltjes zout

 Interessant interview in de Volkskrant met Johan Fretz afgelopen zaterdag. Het begint al met een aarzeling over zijn eigen columns. Hij vond ze soms ‘te cabaretesk’, in andere gevallen zelfs seksistisch of racistisch. Hij zou dus iets moeten weten over hoe hij doorslaat. Toch is dat geen moment terug te vinden in het interview (ja, dat zijn vader dat zegt, maar dat komt blijkbaar niet over). Hij is vooral ervan overtuigd het nu beter te weten.

Hij nam het op voor Ruut Weisman, die beschuldigd werd van sexueel grensoverschrijdend gedrag. Toen er meer bekend werd bedacht hij 'ik moet hier geen stem in willen'. Hij was er uitgesproken voorstander van om verbinding te zoeken, terwijl hij nu juist de ideologische strijd opzoekt. En mensen die verbinding zoeken nu verkettert. Johan Fretz heeft het licht gezien!

Hij is nu bekend van een documentaire over de teloorgang van de PvdA en meent dat de PvdA vooral is gezakt door de deelname aan het kabinet met Rutte en aan die overtuiging houdt hij vast. Hij kent zeker dit grafiekje niet dat je in 2012 kon maken en waarin de PvdA sinds 1956 afkalft. Niet dat de PvdA dat kabinet goed heeft aangepakt, maar om te laten zien dat er meer aan de hand is dan een kabinetsdeelname. De VVD groeit sinds 1956, de PvdA daalt. En dat allemaal door Diederik Samsom? 


Deze dwaallichten doen het goed in de media

Van dit soort uitgesproken mensen hebben we er meer en ze doen het goed in de media. Het beste voorbeeld is natuurlijk Donald Trump (en de hele fractie van JA21). Tot PVV Kamerlid Joram van Klaveren toe. Die heeft keiharde actie gevoerd tegen moslims. Om daarna de Koran eens goed te gaan lezen en zich te bekeren tot de Islam. Het interview met Fretz toont dat het zeker niet alleen een rechtse afwijking is.


Waarom zo uitgesproken?

Natuurlijk is het te prijzen dat mensen bereid zijn van mening te veranderen. Maar waarom zo uitgesproken toen je blijkbaar nog niet alles had overdacht? En nu weer? Wat steekt daar toch achter?

Er is een naam voor en het heet het Dunning-Kruger effect. Het is een denkfout van incompetente mensen, die leidt tot zelfoverschatting. Het komt er op neer dat mensen die bovengemiddeld intelligent zijn goed weten wat ze niet weten. Ze spreken dus met mitsen en maren en voorbehouden. Daardoor worden ze gezien als twijfelaars. Denk aan wetenschappers over COVID-19. Daar tegenover staan mensen die juist heel stellig zijn, terwijl ze helemaal geen viroloog of epidemoloog zijn.

Dunning en Kruger ontdekten dat incompetente mensen de neiging hebben hun eigen kunnen te overschatten op drie punten: 1) ze overschatten hun eigen vaardigheden, bijvoorbeeld doordat ze uren op internet over het onderwerp gelezen hebben. Vaak vanuit een voorkeur voor bevestiging van hun eigen theorie; 2) ze herkennen die vaardigheden niet in anderen, bijvoorbeeld omdat die zo weinig overtuigend overkomen; 3) ze hebben geen idee van hun tekortkomingen, bijvoorbeeld omdat ze door hun stellige uitingen steeds meer volgelingen krijgen.

Wat moet je ermee?

Het probleem is dat die mensen die zo overtuigd zijn het heel goed doen in de media, aan tafel bij talkshows en op twitter. 

Ik zou wel een waarschuwing willen zien: let op: heeft een heel uitgesproken mening, maar verandert ook vaak van mening, dus neem deze man (meestal mannen) met een korreltje zout.

zaterdag 29 oktober 2022

Probeer de aantrekkingskracht van de PVV te doorgronden

Ik heb mij altijd verbaasd over “Vrijheid” in de naam van de Partij voor de Vrijheid (PVV). Want wie pleit voor de vrijheid om een boerka of zelfs hoofddoekje te dragen komt bij de PVV niet ver. Moskeeën moeten gesloten worden. Wilders wilde ook de Koran verbieden, maar inmiddels wil hij die gedogen geloof ik, want hij zag wel enige strijdigheid met de Nederlandse grondwet. Ook pleitte hij ooit voor een verbod voor de partij Denk, maar zijn eigen partij mag natuurlijk niet ingeperkt worden.

In deze tijden van polarisatie is het goed om te doorgronden waar de steun voor de PVV vandaan komt. Wat missen deze stemmers bij de andere partijen die ook voor vrijheid zijn? Even weg van de ophef en terug naar de basis.

Verschillend beeld bij vrijheid

Wat mensen vergeten is dat een grote groep mensen vrijheid niet ziet in termen van persoonlijke vrijheid. Zij zien het als vrijheid om als eigen volk het land in te richten. Wie niet tot dat volk behoort verdient zijn vrijheid niet (in ons land). Hoe vreemd we dat ook vinden, het zal in de geschiedenis niet ongewoon zijn.

Mijn idee van vrijheid is vooral vrijheid in de zin van persoonlijke vrijheid, niet-inmenging door de staat of door groepen. Ik ben vrij om te doen wat ik wil. Dat is in essentie vooral klassiek liberaal. Isaiah Berlin introduceerde hiervoor de naam negatieve vrijheid in Two Concepts of Liberty. Maar vrijheid gaat ook over de mate waarin iemand meester is over zijn eigen bestaan en als je dan minder naar het individu kijkt en meer naar de gemeenschap zie je een behoefte om zich met de eigen soort te omringen. De vrijheid van inmenging door andere culturele groepen zou je dat kunnen noemen. Berlin noemt dit wel positieve vrijheid (waar hij vervolgens niet erg positief over is). Khomeini beriep zich ook op vrijheid toen hij in de Iraanse revolutie de opstand leidde tegen de Shah. Hij profiteerde van de weerzin tegen de dictatuur van de Shah en de Amerikaanse invloeden. De meerderheid zag de uitroep van een Islamitische republiek als bevrijding.

Niet-inmenging in eigen volk

Dat gevoel van vrijheid van inmenging door andere culturen is de basis voor de PVV, FvD en in Frankrijk en Italië populistische partijen. Het heet populistisch. Dan denken we aan gemakzuchtig doen wat op dat moment populair is en omdat dat hele idee van vrijheid van inmenging door andere culturele groepen ondoordacht is. Maar populistisch kun je ook vertalen met volks. Op fora zie je ook vaak terugkomen dat de regering moet doen “wat het volk wil”, terwijl ik dan denk dat ik blijkbaar niet tot het volk behoor omdat Nederlanders nu eenmaal heel verschillend denken. Waarom is dat volksdenken zo in opkomst? 

Omdat de persoonlijke vrijheid voor sommigen niet zo van belang is als hun veiligheid, hun welvaart, hun cultuur en hun zekerheid van bestaan als volk.

Balans tussen persoonlijke vrijheid van de een en van de ander

In een democratie staat ieder een deel van zijn individuele vrijheid af aan politici, die het mandaat gebruiken voor de ontwikkeling van vrijheid en welvaart als gemeenschap of volk. Dat is ook heel gebruikelijk. Elke wet beperkt de vrijheid om te doen wat je wilt: je bent verplicht belasting te betalen opdat bijvoorbeeld wegen aangelegd kunnen worden, je bent verplicht verzekerd als je in een auto de weg op gaat. Maar als je dan met de auto de weg op kan, heb je meer vrijheid dan zonder die weg. En de kans dat je een ernstig ongeval krijgt en geen cent te makken hebt omdat je auto het niet meer doet of je zelfs je baan verliest wordt beperkt doordat er een verzekering is van de ander zodat jouw kosten gedekt worden.

Steeds probeer je te bekijken of de vrijheid van de een ten koste gaat van die van een ander en of er dan maatregelen nodig zijn. Daarin zit een gevaar als je vrijheid ziet in termen van vrijheid voor het volk, want de meerderheid beperkt (als ze niet oplet) maar wat graag de vrijheid van de minderheid. Dat is ook de verklaring voor de hang naar autocratie, het enthousiasme voor sterke mannen als Orban (en eerder Poetin). Juist om de eigen cultuur van “Het Volk” te verdedigen, worden anderen gedehumaniseerd. In het programma van de PVV kun je genoeg voorbeelden vinden. Al is het maar dat er in hun partijprogramma consequent gesproken wordt over Islamitisch tuig. Is “Het Volk” in die typering meegegaan, dan is het ook niet erg de rechten te beperken.

Bestaanszekerheid

En toch. Het signaal dat veel mensen minder geïnteresseerd zijn in persoonlijke vrijheid mogen we niet negeren. Voor bestaanszekerheid voor iedereen is meer nodig. Juist de verliezers van globalisering die in hun buurt snelle (culturele) verandering zien, vormen de groep waar de PVV zich op richt.

Het gevoel van onveiligheid (aangejaagd door sociale media) moet ook serieus genomen worden. Dat gevoel van onveiligheid stimuleert die zucht naar autocratie en de drang om ruimte voor minderheden in te perken. Het dehumaniseren van minderheden en het zoeken van zondebokken wordt maar al te vaak bewust (inclusief leugens en vals nieuws) ingezet.

Voor je het weet plakt iemand allemaal filmpjes van zwarten die een klap uitdelen aan witte mensen aan elkaar en toont dat als bewust racistische acties van zwarten, oeps dat gebeurt al. Op de sociale media al heel lang en op de publieke omroep nu ook.

In heel Europa is de zucht naar autocratie niet ver weg. Begrijpen waar deze vandaan komt is noodzaak

maandag 3 oktober 2022

Stop eens te reageren op elke schreeuw om aandacht van FvD

Laatst deden minister Kuipers en Van Gennip aangifte tegen Pepijn van Houwelingen omdat hij een nazivlag fotoshopte in een foto van de twee ministers. Ik krijg een steeds ongemakkeljker gevoel bij de reacties op de nazi-provocaties van de pubers van FvD. Want het zijn gewoon puberale acties om aandacht te krijgen.

Ik houd het ook op kleine kinderen, ook al probeert Pepijn van Houwelingen in een reactie op de aangifte tegen hem er een inhoudelijk verhaal van te maken. Hoera, klonk tussen de regels door, nu ik Van Gennip en Kuipers vergelijk met de uitroeiing van 6 miljoen joden, krijg ik eindelijk de aandacht die ik wil. Eigenlijk doet de inhoud er niet toe. Aandacht si alles

Alles voor de ophef
Het is anti-elite ophef, zoals kleine kinderen feilloos de zwakke plekken van hun ouders weten te vinden en te bespelen. En geven de ouders dan negatieve aandacht, dan voelen ze zich gezien. Net als bij kleine kinderen gaat het niet over de inhoud. Eerder al zagen we dat bij vergelijkingen rond de lockdown bij corona, of rond de vaccins. Altijd komt er weer een Hitler vergelijking om de hoek kijken. Is het dan opruiing om zo'n vergelijking te maken en ergens een nazivlag in te fotoshoppen? Dat lijkt mij niet. De steun voor de nazivlag zie je juist in FvD – kringen, gezien de appjes in kringen van FvD die gewoon serieus pro-Hitler zijn.

Natuurlijk is het beter als twitter dergelijke tweets gewoon verwijdert. Dan mag Twitter uitleggen dat het niet gepast is (als dat al ophef geeft). Stel dan twitter op de hoogte. Maar is het handig om te laten gebeuren dat dwaallichten van FvD alle aandacht krijgen zonder een origineel voorstel voor beleid te doen? Zo houden ze de aandacht van hun kiezers en de media en blijven ze relevant.

Ondertussen worden de vergelijkingen gewoner. De EU heet een dictatuur te zijn en dus mag Hitler ter sprake gebracht worden, of Stalin. Het zegt mij niet alleen dat de mensen om ophef verlegen zitten, maar ook dat alle kennis verdwenen over hoe het is in zo'n dictatuur te leven waar mensen gemakkelijk naar de gaskamers gestuurd worden, met hongersnood afgeknepen of ter dood naar Siberië gestuurd worden.

Mag je dan niet meer zeggen dat je de EU een dictatuur vindt? Natuurlijk wel! Maar probeer in Rusland eens te zeggen dat je Rusland een dictatuur vindt en het verschil blijkt al snel. Maak duidelijk wat precies die dictatuur is. Mijn reactie is dus – als je reageert – stel vragen, laat Van Houwelingen uitpraten zodat duidelijk wordt wat een nikserigheid er uit komt. En realiseer je dat er ondertussen horden verdwaalde zielen zijn die echt denken dat al het beleid bedacht is in achterkamertjes van Bill Gates.

Eigenlijk worden de pubers die zo om ophef verlegen zitten voortdurend beloond met aandacht: om hun achterban vervolgens enthousiaster te laten dwalen. 

Wat je aandacht geeft groeit. 

vrijdag 16 september 2022

Doen wat nodig is om onze democratische rechtsstaat te beschermen

 De HJ Schoo-lezing is altijd interessant om te volgen. Dit jaar mocht minister van Justitie Dilan Yesilgöz de lezing houden. Trouw columnist Sylvain Ephimenco was laaiend enthousiast. Hij noemde de lezing een open sollicitatie voor een toekomstig vrouwelijk premierschap. Reden om te lezen.

Dat viel tegen. Het ging over bedreigingen van de democratische rechtsstaat. Of ging het over bedreigingen van de rechtsstaat? Of over de democratie? Of over de open samenleving? Over alles? Ze gaf zoals Sylvain Ephimenco aangaf "zo'n beetje alles wat naar onverdraagzaamheid riekt ervan langs". Maar het werd wel een rommelpot met interessante feiten en meningen zonder oplossingen.

Bedreiging van de rechtsstaat

Yesilgöz is overduidelijk betrokken bij het behoud van de vrijheid en democratie. Ze noemde drugscriminaliteit “De georganiseerde drugscriminaliteit heeft jaren en jaren welig kunnen tieren en zich in onze samenleving kunnen nestelen. De waarschuwingen en de zorgen van mensen die dit zagen gebeuren, zijn niet structureel en niet in samenhang opgepakt.” Daarbij stak ze ook de hand in de eigen VVD-boezem. En “de ergste klappen voor onze rechtsstaat, waren onmiskenbaar de moorden op de broer van de kroongetuige, op advocaat Derk Wiersum en op misdaadverslaggever Peter R. de Vries”. Eens. Wat we dan moeten doen is vraag twee. Want een war on drugs kan haar bedoeling zijn of juist een legalisering van drugs en hard drugs op recept beschikbaar maken, ik noem maar wat. 

Bedreigingen voor de democratische gezindheid

Vervolgens ging ze naar de democratische gezindheid die onderhoud vraagt. “We zien hoe die flanken vaak handig gebruik maken van de verstoorde relatie tussen overheid en mensen in dit land. We zien hoe ze langzaamaan alle instituties die onze democratische rechtstaat vormen en verdedigen, in twijfel trekken.” Van een totaal andere orde, maar inderdaad, belangrijk. Dus kreeg Thierry Baudet er van langs als hij openlijk jodenhaat uit. Of als de geloofwaardigheid van de rechters wordt aangetast door hen consequent neer te zetten als partijdig.. 

Denk-leider Azarkan werd aangepakt omdat hij op het moment van de onthoofding van de Franse leraar Paty een pleidooi steunt om geen afbeeldingen van de profeet Mohammed te plaatsen. Het mag, zegt ze, maar we moeten ze harder en explicieter tegenspreken. Dat kan, de vraag is of met dat hardere tegenspreken wel het effect bereikt wordt wat ze wil. Want het gaat bij dit soort politici natuurlijk om de ophef. Misschien is een onderkoelde grap beter. 

Bedreigingen van de open samenleving.

En tenslotte kreeg het wokisme ervan langs. Weer interessante ontwikkeling die de vrijheid van mening bedreigt, weer heel wat anders. “Waar ik mij zorgen over maak, dat zijn de stromingen die zich richten op het tegenovergestelde; op uitsluiting. Mensen die vinden dat zij mogen bepalen welke informatie of mening juist is en welke niet juist is.“. Weer een interessante mening. Ik heb er wel eens over geblogd. Maar ook hier zie ik een interessante zorg, maar gaat dit over de democratische rechtsstaat? Of gaat het over democratie? Over het belang van de open samenleving?

Opdracht voor politici, de overheid én het publiek

Uiteindelijk komt ze naast een opdracht voor politici en de overheid tot een opdracht voor ons allemaal. “Dus vraag ik aan u allemaal: wees ook een held. Gewoon in het klein, in het alledaagse leven. Bemoei je ermee. Vind niets vanzelfsprekend. Wees niet tolerant voor wat we niet moeten tolereren. Spreek je uit.” Even kijken. Ging dit over huurmoordenaars van drugscriminelen waar je tegen op moet staan? Of over de georganiseerde criminaliteit in het algemeen? Of ben je een held als je Thierry Baudet tegenspreekt? 

Of moet je een held zijn om je tegen "wokisme" uit te spreken als het gaat om het uitsluiten? En wat dan precies? Dat een bepaalde spreker niet uitgenodigd moet worden, omdat het een opgeblazen antidemocratische fascist is, waardoor je die alleen maar meer aandacht geeft? Of als je niet mee mag discussiëren zolang je een bepaald woke boek niet hebt gelezen? Het tweede kan ik zien als iets om tegen te spreken: kom op voor de vrijheid van meningsuiting. Het eerste lijkt mij iets om niet tegen te spreken. Geef antidemocratische krachten niet zondermeer een podium om zich groter voor te doen dan ze zijn.

Al met al viel het mij tegen. Een broddelwerk van bedreigingen van de rechtsstaat, de democratie en het open gesprek. Ik begrijp het belang van vrijheid dat er onder ligt. Ik begrijp dat een democratie onderhoud vergt en dat daarvoor een bepaalde houding, een democratisch ethos, nodig is bij degenen die deelnemen aan het politiek debat en het politiek handelen. 

Maar voor een minister-president-to-be hoop ik op meer onderscheid (wie en wat bedreigt precies wat) en meer uitzicht (wie doet wat waarom). 


De lezing is hier te vinden: https://www.vvd.nl/hj-schoo-lezing-door-dilan-yesilgoz-zegerius/ 


vrijdag 5 augustus 2022

Stop met die polarisatie rond de stikstofcrisis

Het conflict met de boerenorganisaties lijkt nogal vast te zitten. De stedelingen uiten zich woedend over de actiemiddelen die de boeren gebruiken, intimiderend en bedreigend. De boeren en veel plattelanders blijven het idee hebben dat ze niet gehoord worden. Het lijkt wel of niet alleen de boeren, maar ook de stedelingen en het kabinet zich lekker wentelen in ruzie en woede (ik ben zelf ook boos over die omgekeerde vlaggen). Hier smullen populisten van, die floreren bij woede waar de ratio verdwenen is. Dat moet een signaal zijn om afstand te nemen en te kijken naar de aanpak van het kabinet.

Remkes, of all people
In de hoop met de boeren in gesprek te komen, komt het kabinet met Remkes op de proppen. Mogelijk met het idee dat die bereid is het kabinet tegen de schenen te schoppen, zoals over het stelsel van verkiezingen en de stikstofaanpak. Maar voor de boeren is Remkes juist de aanstichter van deze opstand: hij had geadviseerd de stikstofuitstoot omlaag te brengen. Dat dat een gevolg was van de uitspraak van de Raad van State over het Programma Aanpak Stikstof (PAS) doet er voor de boeren niet toe.

Het gaat nu eerst om vertrouwen en niet om de inhoud
Inhoudelijk kun je van alles vinden over de stikstofaanpak. Inderdaad zijn de boeren jarenlang gepamperd waardoor de maatregelen nu harder aankomen. Inderdaad is ook Schiphol jarenlang gepamperd. Op basis van een parlementaire meerderheid, dus de politiek mag met de vingers niet alleen naar de boeren wijzen, maar ook naar zichzelf!

In de aanpak van het proces mist die deemoedigheid van de politiek om ook naar zichzelf te kijken. Maar gaat niet over het eigen falen, maar om de vraag of de boeren enigszins tegemoet gekomen kunnen worden. Geef dan eerlijk toe dat je gefaald hebt, dat het CDA met Henk Bleker grove fouten heeft gemaakt, erken dat! Erken dat boeren hier boos over kunnen zijn. Het conflict is voor een belangrijk deel emotioneel. 

Logisch, want na jaren van het bevorderen van grootschalige landbouw krijgen boeren na de slonzige jaren ineens een soort deksel op de neus. Die deksel had ook op de neus kunnen vallen van de RABO bank, Veevoerbedrijven, De Heus, For Farmers, Agrifirm, bedrijven die miljarden verdienen aan grootschalige veeteelt. Die bedrijven kunnen wegduiken achter een boerentractor, maar zij horen in de beklaagdenbank. 

Als je een zwaard van Damocles boven je hoofd voelt 
Het is natuurlijk ook emotioneel als je bedrijf dat al meer dan honderd jaar bestaat mogelijk moet sluiten. Mogelijk, want sinds het “stikstofkaartje” is het onduidelijk wat waar zal gebeuren.

aanstichter van woede

Technocraten lossen dit niet op! Politici overstijg belangen
Ik heb al vaker gezegd dat politici andere dingen kunnen dan technocraten. Technocraten kunnen van alles zeggen over economische structuur, de centrale bank, maar politici kunnen mensen meenemen een bepaalde richting in. 

De rol van de politicus staat in een kwaad daglicht: politiek gedoe! Maar even naar de definitie dan maar. “Politiek is de (per definitie onvolmaakte) wijze waarop in een samenleving de belangen-tegenstellingen van groepen en individuen tot hun recht komen - meestal op basis van onderhandelingen - op de verschillende bestuurlijke en maatschappelijke niveaus”.

Natuurlijk ligt er een uitspraak van de Raad van State. Maar dat weerhoudt politici niet om te zoeken hoe belangentegenstellingen overwonnen kunnen worden. Haal dan niet alleen de boeren aan tafel, maar ook de natuurorganisaties én de aanstichters die nu zo netjes buiten beeld blijven die de grootschaligheid omarmden. Kijk dan wie wat kan doen. 

Eerste stap: vertrouwen winnen
Maar eerst zal het kabinet vertrouwen moeten winnen. Ik denk dat na het gesprek met Remkes vandaag kiezen voor een echt als onafhankelijk erkende bemiddelaar een eerste stap kan zijn.



zondag 31 juli 2022

Meebuigen met populisme 1

Rutte is op 2 augustus 2022 de langstzittende premier. Hij is een ster in het smeden van coalities, geeft ministers de ruimte om zelf problemen op te lossen. En onder zijn premierschap werden de kiemen geplaatst voor de toeslagenaffaire, de weifelende reactie op de aardbevingen in Groningen, de stikstofaffaire, de onmacht van het COA om met de stroom asielzoeker s om te gaan. Is dat Rutte te verwijten? Was hij zo’n slechte premier?

Rutte en afwezigheid van overtuigende grootste partij
Anders dan onder langstzittende premier Lubbers was er geen duidelijk grote machtige partij. Onder Lubbers I had het CDA 45 zetels, en het kabinet had een meerderheid van 81 zetels. In Lubbbers II was het CDA machtig met 54 zetels en het kabinet had een meerderheid van 81 zetels. In Lubbers II had het CDA opnieuw 54 zetels en het kabinet had een meerderheid van van 103 zetels. Onder Wim Kok I had de PvdA 37 zetels en het kabinet had een meerderheid van 92 zetels. Onder Kok II had de PvdA 45 zetels en het kabinet had een meerderheid van 97.

Het waren andere tijden.

Rutte startte met de tijd van opkomend populisme. Er waren geen grote partijen meer. In Rutte I had de VVD 31 zetels en het gedoogkabinet had niet eens een “echte” meerderheid, maar met de PVV kwam het op 76 zetels. In Rutte II was de VVD groter met 41 zetels, maar de VVD moest met concurrent PvdA een meerderheid vormen van 79 zetels. In Rutte III had de VVD 33 zetels, met 4 partijen was er een meerderheid van 76. Rutte IV heeft opnieuw 4 partijen en heeft de VVD 34 zetels en een meerderheid van 77.

Credits
Het tekent Ruttes talent dat hij die kabinetten bij elkaar kon houden in tijden van populisme en versplinterde partijen. Daar verdient hij de credits voor. 

Het was wel lastig in een tijd van opkomend populisme en sociale media. Een wankele meerderheid, zeker als het een coalitie is van meerdere partijen is kwetsbaar en neemt dus niet graag maatregelen die bepaalde mondige groepen kunnen schaden. Er is altijd wel een regeringspartner gevoelig voor het protest. Ook dat is niet zo erg, totdat logica en deugdelijk redeneren niet meer een vaste regel is.  Kortom: totdat het populisme zijn intrede doet. Zie Meebuigen met populisme 2. 


Meebuigen met populisme 2

Het tekent Ruttes talent dat hij vier kabinetten bij elkaar kon houden in tijden van populisme en versplinterde partijen. Daar verdient hij de credits voor.  Maar heeft hij gebrek aan tegenspraak ingezet en de bestuurscultuur verpest? Dat ligt ingewikkelder!

Gebrek aan tegenspraak is onvoldoende verklaring

Zo komen we op die affaires. Dat kwam toch door Rutte? Natuurlijk, in zekere zin wel. 

Maar misschien moeten we even terug naar de wortel van de affaires. De aardbeving startte erg VVD: economie boven veiligheid. Daarna was het gebrekkige aandacht voor de uitvoering, iets wat vaker terugkomt. Toch zit er in de kern van de andere affaires iets ingewikkelders. Het is een systeem, een samenspel tussen Tweede Kamer, kabinet, lobby en ambtelijk apparaat.

Na de toeslagaffaire kwam er meer aandacht voor tegenspraak. Ambtenaren vroegen zich af hoe het kon gebeuren dat het zo uit de hand liep. Waarom leveren de ambtenaren niet meer weerwoord, waarom is er zo weinig tegenspraak? Dat leek mij een terecht spoor. Memo’s werden niet opgemerkt, onwelgevallige boodschappen weggewuifd. Misschien waren ambtenaren niet moedig genoeg? Een nieuwe bestuurscultuur was nodig waarbij men opener is en meer tegenspraak laat horen.

Iemand die bij de IND had gemerkt zette mij op een ander spoor. Hij onthulde dat onder Opstelten de toon werd gezet: Opstelten wilde al die tegenwerpingen niet meer horen. Hij zette de trend om geen tegenspraak te dulden. Hij wilde dat er creatief werd meegedacht. Dat past nog precies in het spoor van te weinig tegenspraak. Is het zo simpel te verklaren? Geen tegenspraak en weinig transparantie? 

Een minister zonder ambtenaren is als een roer zonder schip
Maar na enig nadenken zag ik nog iets anders. Opstelten kwam uit Rotterdam. Daar heb ik in een commissie (Commissie Van Middelkoop) subsidies onder de loep genomen. Toen viel mij op dat de ambtenaren de politici zagen als tijdelijke verstoring van hun werk. Een directeur meldde ons: ach dat Leefbaar Rotterdam is een tijdelijk fenomeen. Hij wilde eigenlijk gewoon niet doen wat het college wilde. Marco Pastors, de stevige wethouder van Leefbaar moest als een botte hufter door de macht van de ambtenaren heen breken om gedaan te krijgen wat hij wilde. De ambtelijke macht zat meer op de lijn van de PvdA.

Ik denk dus dat het iets ingewikkelder was, ingewikkelder dan alleen geen tegenspraak. Denk aan de lessen van de Engelse serie “Yes Minister”, waarbij topambtenaar Sir Humphrey Appleby een handige techniek heeft om niets te hoeven doen.

Sir Humphrey Appelby

Toen mijn vader minister was (Van Agt – Wiegel) merkte hij dat al op. Hij kwam in zijn kamer en zag een groot bord met een uitspraak van een van zijn voorgangers. “Een minister zonder ambtenaren is als een schip zonder roer”. Dat bord heeft hij meteen weg laten halen. Hij wilde daar een ander bord “Een minister zonder ambtenaren is als een roer zonder schip”!

Opstelten merkte dat de ambtenaren juist  goed waren in het verzinnen waarom iets niet kon. Ze sloegen niet de richting in die de politiek aangaf. Combineer de macht van ambtenaren met de behoefte van Opstelten om te veranderen en het beeld wordt dus genuanceerder. In een tijd van populisme moest het roer om. De tegenspraak werd ervaren als weigeren om in beweging te komen en mee te denken. De minister was het roer niet meer. 

Anticiperen op een mogelijke komst van meer asielzoekers of minder boeren werd een onmogelijkheid

In het geval van kabinet Rutte I wilde de minister vooral minder asielzoekers. Maar voortdurend kreeg hij te horen wat niet kon. Geen wonder dat hij die onwelgevallige stukken zat was. En met hem hoor je vaak van oud-bestuurders over de moeite die het kost om ambtenaren mee te krijgen in een nieuwe richting. Hier was het vooral meebuigen met het populisme: dogma was dat er gewoon niet meer asielzoekers inkwamen en zo werd het COA gekort zodra het aantal asielzoekers afnam. Ook al was dat rationeel niet verstandig. Zodra het aantal asielzoekers afnam, werden mensen ontslagen en werd de ontwikkeling van ICT programmatuur stopgezet. In de IND hetzelfde. Voorbereid zijn op meer asielzoekers werd een onbegaanbare weg. Terwijl èn voorbereiden èn de deur niet wagenwijd open zetten mogelijk had gekund (iets wat Job Cohen bijvoorbeeld deed). Inspelen op de "smalle marges van de democratie". Maar het ging niet meer om de stroom tegen te houden: alles met asielzoekers was besmet door Wilders. Meebuigen met populisme levert ons nu nog problemen op in opvang van asielzoekers.

Henk Bleker was de staatssecretaris die meedacht over het Programma Aanpak Stikstof. Die wilde  ruimte houden voor boeren in de buurt van stikstof gebieden. Hij wilde niet horen dat het voorsorteren op succesvol beleid in de toekomst uiterst kwetsbaar was. Samen met LTO bedacht hij manieren om niet te hoeven ingrijpen. Ambtenaren hadden het nakijken. Opnieuw meebuigen met populisme: geen maatregelen nemen waar boeren niet blij mee zouden zijn. Hier hebben we nu de opstanden aan te danken.

De toeslagenaffaire heeft een dergelijke achtergrond. Allereerst werd de Belastingdienst overvoerd met nieuw werk. Dat dat niet kon wilden de bestuurders niet horen. De Belastingdienst moest ook toeslagen uitbetalen. Er werd niet gezocht hoe de toeslagen wel uitbetaald konden worden, het gepruttel van de belastingdienst werd gezien als tegenwerpingen a la Sir Humphrey Appelby. En toen: Misbruik moest zo streng worden gestraft dat er gezocht werd naar mogelijk misbruik binnen bepaalde groepen met bepaalde kenmerken. Zo had de Kamer toch opgeroepen veel strenger te zijn op Bulgaren? Dan moest er opgetreden worden tegen buitenlanders, dat scoorde politiek! Ook hier werden tegenwerpingen niet meer gehoord. Het kabinet wilde immers gewoon streng zijn in plaats van de werkelijkheid achterhalen! En de Kamer juichte die strengheid toe.

Meer dan Rutte: de tijdgeest

Rutte kan verweten worden geen regie te hebben genomen. Maar het was ook de tijdgeest: het populisme en kabinetten met veel partijen en een krappe meerderheid: het was een ongeluk dat klaar stond om te gebeuren. Though this be madness, yet there is method in it.

Geef Rutte niet teveel eer voor de affaires, maar zoek hoe het mechanisme werkte en de echte politieke keuzen terugkomen: richtinggevende politiek en meedenkende ambtenaren die beargumenteerde tegenspraak niet uit de weg gaan. 

(later) Echte keuzen voor de toekomst zaten er bij Rutte ook niet in, maar was dat niet ook de tijdgeest?


P.S. meedenken en tegenspreken? Probeer de methode van de denkhoeden van De Bono

dinsdag 26 juli 2022

Is de rechtsstaat liberaal en progressief?

De Poolse en Hongaarse rechtsstaat zijn verzwakt. De Poolse tuchtkamer pakt kritische rechters aan. Kritische Hongaarse kranten zijn gewoon opgekocht. Ook in Hongarije staat de onafhankelijke rechter onder druk. Het is de Europese Unie onwaardig. Maar is het probleem dat ze zo rechts zijn? Dan gaan we terug naar de tijd dat rechtse dictaturen erger zouden zijn dan linkse dictaturen (Pinochet in Chili is fout, Castro in Cuba is toch wel okee). De rechtsstaat verdedigen is aan links èn rechts! 


Want Marc Janssens had in de NRC wel een punt  toen hij stelde dat de rechtsstaat niet per sé een progressieve rechtsstaat is. Want laten we de zaken wel helder houden. 

De rechtsstaat kent vijf belangrijke elementen: 

  • Constitutie (de grondslag van de staat) en legaliteitsbeginsel (het handelen van bevoegd gezag moet zijn gebaseerd op een vooraf aanwezige bepaling)
  • De voorafgaande rechtsregel (nieuwe wetten niet met terugwerkende kracht toepassen:)
  • Scheiding der machten (wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende macht moeten in een land bij verschillende instellingen)
  • Onafhankelijke rechtspraak
  • Grondrechten

Conservatieve abortuswetgeving is niet per se strijdig met de rechtsstaat
Zo is legalisering van abortus niet een vast onderdeel van de rechtsstaat. Het is dom en onmenselijk beleid om abortus te verbieden, leidt tot veel onnodige illegale abortussen en veel menselijk leed. Maar dat maakt een land met een slechte wet geen dictatuur. 

En dat het Hooggerechtshof in de VS het vonnis Roe versus Wade ongedaan maakte is eerder een voorbeeld van de zwakke manier waarop dit recht in de VS geregeld was (gebaseerd op het recht om over het eigen lichaam te mogen beslissen, rechts-religieuzen vinden de foetus niet onderdeel van het eigen lichaam). 

Maar de VS is nog steeds een rechtsstaat met vrije pers en onafhankelijke rechters (ook al is het Hooggerechtshof er vergaand gepolitiseerd, daar ben ik steeds minder zeker van). 

Creationisme op school
Het behandelen van de theorie van Darwin op school lijkt mij opnieuw zeer verstandig en het (kritiekloos) behandelen van het creationisme heel dom. Maar is de VS geen rechtsstaat als op bepaalde scholen het creationisme in de lessen behandeld mag worden naast de evolutieleer? Het lijkt mij eerder een matige scheiding tussen Kerk en Staat als je als overheid vastlegt dat je het creationisme niet aan de orde wilt hebben. Het lijkt een grensgeval dat pas over de grens gaat als tegelijk het behandelen van de evolutieleer verboden wordt. 

Zo zijn er meer moeilijke punten. Het recht toekennen om als homostel kinderen te mogen adopteren is weliswaar verstandig, maar niet verbonden aan het zijn van een rechtsstaat. LHBTI-vrije zones instellen lijkt mij wel strijdig met de rechtsstaat als zijnde een grondrecht van mensen. 

Maar is Marc Janssens wel helder?
Marc Janssens maakt het overigens wel bont door meteen toe te voegen dat abortuswetgeving niet verder verruimd moet worden. Daarmee toch de verdenking op zich vestigend dat het hem niet gaat om de rechtsstaat, maar om het promoten van Poolse en Hongaarse wetgeving in Nederland. 


maandag 18 juli 2022

Werken aan vertrouwen

 

Onlangs bleek dat in een jaar tijd parfumerieketen Douglas maar liefst zeven procent van zijn merkwaarde verloor. Op de ranglijst van sterkste merken daalt Douglas tussen 2021 en 2022 van de 31ste naar de 47ste plaats. Vorig jaar werd er alarm geslagen bij Albert Heijn. De supermarkt daalde in merkkracht van plaats 2 naar plaats 4. Dat levert onrust en paniek. Als dit soort beelden naar buiten komen gaan de rekenaars van de bedrijven aan de slag: welke groep klanten zijn we aan het verliezen? Hoe erg is het deze groep te verliezen, wat kost dit ons en hoe kunnen we deze groep terugvangen?

Het vertrouwen in de overheid in Nederland is hoog, maar ook daarin is wel degelijk verandering zichtbaar. De paniek is natuurlijk minder omdat klanten niet kunnen kiezen voor een andere overheid. Er zijn niet directe kosten aan verbonden. Maatschappelijke kosten zijn er wel.

Vertrouwenskloof

Zoomen we wat dieper in op het (relatief gezien hoge) vertrouwen in de overheid, dan ziet het er nog bijzonderder uit. Eerst denk je: terecht scoort Nederland hoog. Gemiddeld scoren Nederlanders hoog op internationale lijstjes van opleidingsniveau, levensverwachting en geluk. Ook heeft ons land lage werkloosheidspercentages. Maar er gaan wel verschillen achter die cijfers schuil, onder meer in gezondheid en werk- en inkomenszekerheid. Dat zien we terug in het vertrouwen in de overheid. Zo gaf de Edelman Trustbarometer aan dat er een steeds grotere kloof is tussen mensen met een hoog en mensen met een laag inkomen. Dat is internationaal al zo, maar Nederland staat in de top 5 van landen met het grootste verschil in vertrouwen.


Het is dan interessant welke mensen het meest ervaring hebben met de overheid. Denk aan toeslagen, bijstand, ondersteuning als je het niet meer redt. Denk aan minder werk- en inkomenszekerheid. Denk aan mensen die sukkelen met hun gezondheid en uiteindelijk ook minder lang leven. En denk daarnaast aan hypotheekrenteaftrek, de mogelijkheid te studeren, bezoek van theater. Voor wie heeft de overheid van alles goed geregeld? Waar blijft de uitvoering ver achter bij de mooie woorden over het beleid?

Onrendabele klanten?

Als je dan zoals een supermarkt zou kijken naar de klanten die het vertrouwen in je verliezen, kun je denken dat dit toch geen rendabele klanten zijn. Maar zo gaat het in de overheid terecht niet. Het is immers “Onze Overheid”: wij kiezen politici die de overheid aansturen en wetten maken. Dan is het nog erger dan bij een supermarkt dat mensen afhaken en “de Overheid” niet zien als “Onze overheid”.

Vertrouwensprobleem

Probleem is dan dat beleidsmakers vooral uit de lagen van hoogopgeleide en goed verdienende burgers komen. Ze kennen weinig of geen mensen langdurig in de bijstand, kennen geen daklozen en de zelfredzaamheid in hun omgeving is groot. Zij kennen geen burgers waar hun beleid betrekking op heeft. Tim 'S Jongers noemde zijn essay over de kloof tussen beleidsmakers en burgers die daar mee te maken hebben niet voor niets “Beledigende broccoli” Hij noemt het voorbeeld van het promoten van gezond eten met broccoli en de pastinaak. Kinderen in een achterstandswijk zouden op school moeten leren gezonder te eten. Een goed idee. Maar wat als die kinderen zonder ontbijt naar school zijn gekomen? Wat moet je dan met je verhaal over broccoli?

Kim Putters spreekt in zijn essay “De menselijke staat” over de noodzaak van een Nieuw sociaal contract tussen burgers, overheid en samenleving. Het stelt “dat de overheid te weinig zicht heeft op hoe er vanuit burgerperspectief geredeneerd kan worden in beleid, en dat dit systemisch is.” en “mensen moeten zich gerepresenteerd voelen bij de (politieke) keuzes die worden gemaakt en er vertrouwen in kunnen hebben dat de instituties ook voor hen op een rechtvaardige manier werken”

Betrek de mensen

Een mogelijke weg is de burgers weer meer te betrekken bij aansturing van de overheid. Participatie juist bij moeilijke kwesties vergroot het vertrouwen en leert mensen weer dat er gekozen moet worden tussen kwaden. 

Laat een gelote groep burgers kijken naar de kwaliteit van de uitvoering! Geef hun brieven te zien van uitvoeringsorganisaties en laat ze met klanten praten. Of zet gelote burgerraden in om te kijken naar de gezondheid. Laat gelote burgers in wijken waar de levensverwachting laag is op lokaal niveau meebeslissen over wat daar aan gedaan kan worden. Dat scheelt programma's die pleidooien voeren voor meer broccoli en pastinaak.

Verbeter de uitvoering én het vertrouwen door burgers te betrekken! 



zaterdag 9 juli 2022

Recht op tegenspraak

 Democratie en consequent zijn is hard werken en helaas is niet iedereen dat gegeven. Iedereen en iedere groep heeft het recht om in het openbaar bij elkaar te komen voor een vergadering, protest of demonstratie. Als men zich maar houdt aan de eigen verantwoordelijkheid en de openbare orde geen gevaar loopt.  Of in nettere woorden: “1. Het recht tot vergadering en betoging wordt erkend, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet.” (artikel 9 lid 1 van de Grondwet), Lastig hoor dat protest gewoon mag.

Goede democratie vraagt ruimte voor tegenspraak 

Dit recht is van groot belang voor een goede democratie. Tegenspraak moet mogelijk zijn omdat in een democratie open discussie moet zijn tussen voor- en tegenstanders van maatregelen. Je moet dus een demonstratie in Stroe gewoon accepteren of je nu voor of tegen de stikstofmaatregelen bent.

Maar dat gaat eigenlijk wel twee kanten op. Anders beroep je je wel op democratie en vrijheid van demonstratie, maar wil je gewoon alleen die vrijheid voor jezelf. Mensen houden van tegenspraal totdat ze zelf tegengesproken worden. Zie dit filmpje


Zwarte Piet? 

Zouden de boeren nu ook merken hoe belangrijk het is dat zij demonstraties tegen zwarte Piet in Friesland moeten accepteren? In 2018 werden bussen met demonstranten klemgereden. Ik maak mij sterk dat tussen de demonstranten niet veel principiële voorstanders het toelaten van een demonstratie tegen Zwarte Piet zitten. Demonstraties tegen Zwarte Piet is immers een “probleem van stedelingen”, terwijl de demonstraties tegen stikstofmaatregelen meer een “probleem van het platteland” is. Consequent zijn lijkt mij een voorwaarde voor democratische gezindheid. Die democratische gezindheid is niet iedereen gegeven. 

Demonstreren op jouw priveterrein? 

Nog zo een. In mei 2019 demonstreerden dierenactivisten tegen een varkenshouderij in Boxtel. Dat was over de grens, want het was privaat terrein. Mark van den Oever was woedend. “Toen (…) zag ik op het nieuws dat de bezetting nog steeds aan de gang was.  Ik dacht: ‘Dat kan toch niet waar zijn.’ De politie deed helemaal niks. Stonden er alleen en dat dit allemaal maar zo kon.” Hij richtte het Farmers Defence Force op. Later filmden dierenactivisten illegaal in zijn stal. Weer woedend.

Dan verwacht je dezelfde woede als demonstranten op het privéterrein van een minister komen. Maar nee, vrolijk noemde Van den Oever het protest van tientallen boeren bij de woning van minister Christianne van der Wal (Stikstof) een 'topactie'. Hij sloot niet uit dat dat vaker gaat gebeuren. 

Ik zit er mee. Je moet principieel ruimte geven aan tegenspraak. Maar als het gesprek daarover niet meer mogelijk is omdat consequent zijn, uitgaan van feiten, geen basisregels meer zijn? 

Misschien is niet de tegenspraak het probleem, maar het gebrek aan ruimte voor gesprek tussen de mensen die elkaar tegenspreken. 


 

zondag 5 juni 2022

Linkse mensen op het nadenkstoeltje

In de kleuterklassen hebben de juffen en meesters een nadenkstoeltje. Dat is om kleuters die zich niet netjes hebben gedragen even op te zetten om tot rust te komen en tot inkeer te komen. De gedachte kwam in mij op toen ik de krant las en boze bijdragen zag over de oorlog in Oekraïne (daar denken we te weinig aan (bijvoorbeeld hier ) over de behandeling van arbeidsmigranten (bijvoorbeeld hier). En zou je wel op dat vliegtuig stappen? Schaam je je dan niet? Over het verleden van Nederland moeten we het ook maar niet hebben, en waarom moet je altijd mensen indelen in het hokje man of vrouw? Weldenkende, vooral linkse, mensen hebben het niet makkelijk, ze moeten voortdurend op het nadenkstoeltje. Geen wonder dat mensen weglopen en dat links geen deuk in een pakje boter slaat.

Luie rechts-populistische mensen
Rechtse populisten hebben het makkelijker. Het heet dat deze groep cultureel conservatief en economisch progressief is. Maar de werkelijkheid is natuurlijk veel platter. Geen gezeur en omhoog de AOW, lekker vliegen en dat gedoe over het klimaat is allemaal onzin en rechters moeten ook niet te moeilijk doen. Populisten beloven dat het leuk wordt voor de meerderheid en de rest moet niet zeuren. Het verleden is groots, kijk naar de VOC, geweld moet je in die tijd zien. Mensen die je niet verstaat moeten ook maar niet naar Nederland komen. Houd het gewoon op mannen en vrouwen. Het gaat hier niet om cultureel conservatief en economisch progressief, maar gewoon: doe maar niks en stem op ons, dan wordt het leuker! 

Links maakt het niet leuker 
Het is de vraag of links de verkiezingen wint door iedereen op het nadenkstoeltje te zetten. Bij de discussie over de fusie tussen Groen Links en PvdA zie ik niemand die mij de indruk geeft dat de wereld er leuker en vrolijker op wordt. Het zijn partijtijgers die elkaar bevechten over "de macht" (voorstanders van een fusie) of de "idealen' (tegenstanders). En als je op die combinatie stemt? Leuker wordt het er niet op! Het is überhaupt de vraag of met zo'n fusie niet nog meer van die ruzies optreden. Denk aan hoe Diederik Samsom weggebonjourd werd. Dan vlucht ik liever naar D66 (of de VVD).

Vroeger was het nog leuk om links te stemmen
Vroeger werd het er leuker op met links: vrijheid, je mag meepraten, armoede en honger is niet meer nodig. Geen looningreep, pak het bedrijfsleven maar aan. En Den Uyl beloofde iedereen een auto, achteraf gezien dom, maar toch: het gaf hoop op verbetering. 

Nu lijkt het er niet vrolijker op te worden: je moet inschikken, je mag niet vliegen, of je die auto kan blijven rijden is ook maar de vraag. 

En daar heb je als links weldenkend mens een eigen verantwoordelijkheid in! Koop geen kiloknaller, maar koop bewust! Denk na voor je op vakantie gaat! Eerst op het nadenkstoeltje! Vliegschaamte! En schaam je voor je witte privileges! Hoe (neo-) liberaal is het eigenlijk niet om mensen zo individueel te verwijten wat er (door het collectief of door het systeem of de cultuur) gebeurt? 

Het is mooi maar kan nog mooier
En de krant lezend vroeg ik mij af of het wel nodig (en effectief) is steeds de mensen op een nadenkstoeltje te zetten. Want laten we eerlijk zijn: links kan ook opkomen voor meer betaalbare huurwoningen, fijn en zinvol werk. Iedereen mag meedoen en meebeslissen, in je buurt en op je werk! Goed onderwijs voor iedereen! Ga de ongelijkheid in inkomen en vermogen tegen, ook daarin mag iedereen mee! Want waarom hebben enkelen de luxe? We kunnen prachtige verbindingen van openbaar vervoer aanleggen, veilig, gemakkelijk. Je ontmoet weer mensen die anders zijn dan jij en raakt erdoor geïnspireerd. Samen verantwoordelijkheid nemen voor je buurt is lastig, maar is dat ook niet een manier om ons te verheffen? En het vliegen? Je bent met een hogesnelheidstreinm sneller en veiliger in het centrum van Parijs en Londen dan met het vliegtuig. En ja, dat is nog beter voor het milieu ook. Wek je eigen energie op, op het dak van je huis! En met buurtaccu's kun je de energie opslaan als er veel geleverd wordt en weinig verbruikt. 

Gelukkig is er ook de EU. De EU is ongekend welvarend, en kan een vuist maken tegen bedrijven. Nederland kan weinig doen tegen de macht van Google en Facebook. De EU wel en doet dat ook. Een Europees leger maakt de EU onverslaanbaar en in uitgaven zou de EU nu al na de VS de grootste militaire macht kunnen zijn. De EU geeft veel geld om te helpen waar hongersnood is. De gezondheidszorg hier is fantastisch, die is voor iedereen beschikbaar. Dat gaat in de hele EU steeds meer ook die kant op. 

Waarom zo zuur over Rutte als hij zegt dat Nederland een gaaf land is? Rutte zit al zo lang als minister-president omdat hij positief en optimistisch is. Nederland is een gaaf land!

Natuurlijk zijn er smalle marges van verandering
Natuurlijk is er dan het besturen en verantwoordelijkheid nemen. Dat begrijpen de kiezers best. De PvdA van Den Uyl wist goed onderscheid te maken tussen de idealen en de smalle marges van verandering. Alleen de CU lijkt die kwaliteit nog te koesteren. Natuurlijk, ook de gezondheidszorg moet betaald worden en schone lucht vraagt maatregelen. Maar waarom gaan dan de felle discussies in de Kamer over de Nokia van Rutte? 

Ik zou dat gereformeerde gedoe van "De mens is onbekwaam tot enig goed en geneigd tot alle kwaad" maar eens laten vallen (ben zelf gereformeerd opgevoed), de meeste mensen deugen namelijk. Pak het systeem aan dat aanzet tot keuzen. Weg met dat nadenkstoeltje!


P.S. Optimisme over een betere wereld om in te leven zou niet alleen links sieren, het is ook hard nodig: Er is nu heel weinig optimisme vergeleken met andere landen. Vooral in Europa is het optimisme laag.