Het lijkt wel of iedereen redder van
het land mag zijn, als het maar geen politicus is. Rond 2011 was er
veel aandacht voor schulden en de vraag hoe Italie en Griekenland hun
zaakjes maar niet op orde kregen. Technocraten als Mario Monti en een
niet-politieke regering in Griekenland kregen goede kritieken (maar
kregen niets voor elkaar). Het idee is dat politici te weinig voor
elkaar krijgen, maar vooral wat zwammen. Nu is er dan aandacht voor
een andere redder, Donald J. Trump in de VS.
Donald Trump is geen politicus. Hij
wordt populist genoemd, maar ik zou hem liever een volbloed dealmaker
noemen. Hij krijgt dingen voor elkaar door het te bekijken als deals
die gesloten moeten worden. Daarin is hij goed en creatief en daarvoor krijgt
hij nu weinig erkenning.
Hij krijgt weinig erkenning omdat
mensen een politicus verwachten. Misschien daarom even terug naar de
definitie van politiek dan maar. “Politiek is de (per definitie onvolmaakte)
wijze waarop in een samenleving de belangen-tegenstellingen van
groepen en individuen tot hun recht komen - meestal op basis van
onderhandelingen - op de verschillende bestuurlijke en
maatschappelijke niveaus”. Het woord politiek is afgeleid van
het Oudgriekse πολιτεια (politeia). Politeia betekende onder
meer de burgerlijke samenleving; het leven als burger in de
samenleving; staat; staatsvorm; en stads- of staatsbestuur.
Niet uit te sluiten valt dat Trump
beter kan dealen met Rusland. Daar staat immers ook geen politicus
aan het hoofd, maar een dictator die deals sluit.
Wat doet een dealmaker
Maar wat doet dan precies een
dealmaker? De dealmaker is de verkoper die láát in het
verkoopproces betrokken is. Hij is gericht op de
koop/verkoop/overeenkomst. Daarna verdwijnt ook alle interesse voor
de uitvoering. Een dealmaker heeft geen interesse in ideologie. Hij
is pragmatisch en probeert tegenstanders onder druk te zetten, om er
voor jezelf het beste uit te halen. Een dealmaker schudt eens aan de
boom, noemt een veel te lage prijs bijvoorbeeld, om eens wat te
proberen. Hoe reageert de tegenspeler daar op? Wat gebeurt er? Een
dealmaker maakt zich groot om angst in de boezemen. Hij liegt en
bedreigt, verrast om de beste deal te krijgen.
Daarmee doet een dealmaker dus hele
andere dingen dan een politicus. Hij probeert niet
belangentegenstellingen te overwinnen en groepen bij elkaar te
krijgen. Hij is ook niet gericht op de samenleving, maar op een deal
voor zijn kiezers. Zo moet je ook de decreten bekijken. “I’m the
first to admit that I am very competitive and that I’ll do nearly
anything within legal bounds to win. Sometimes, part of making a deal
is denigrating your competition.” (uit The Art of the Deal)
De reacties geven aan dat de
tegenstanders nog steeds reageren op de politicus Trump. Ze zouden
moeten kijken welke trucs inkopers gebruiken tegenover dealmakers.
Dat zijn vertragingstactieken (zodat de deal niet rond komt en de
dealmaker onrustig wordt), suggereren dat je met andere aanbieders in
zee kunt gaan, vragen om wijzigingen die de dealmaker nooit voor
elkaar kan krijgen. En tenslotte: ja knikken en nee doen.
Waarom een dealmaker het moeilijk krijgt in de VS
Gaat Trump veel invloed hebben? Wie
weet. Het is wel goed om even te kijken naar de blog die ik in 2011
schreef over technocraten. Mijn stelling is dat technocraten,
politici, de civil society en collegiaal toezicht nodig zijn om de
uitvoering voor elkaar te krijgen.
Trump kan dingen op scherp
stellen, maar heeft de rest nodig om zijn plannen tot een succes te
maken. Vooral rond infrastructuur zal hij veel voor elkaar kunnen krijgen. Vergelijk het met een dictator in Afrika. Die kan wel een telecommunicatiestructuur laten aanleggen, maar geen scholen organiseren, geen samenleving meekrijgen in noodzakelijke veranderingen en slechts moeizaam inflatie bedwingen (hoewel sommige onderontwikkelde landen best een goede centrale bank hebben). Voor de samenleving gaat het om heel veel interacties ver buiten het zicht van de dealmaker. Dat vraagt een ver doorgevoerde directieve overheid en dat is de VS niet.
Lukt Trump het wel in de economie? Ik geloof het niet. We zien tot nu toe alleen dealmaking. Zeker in de VS met een sterke civil society en veel aandacht voor countervailing powers stopt het daar al snel. Het gaat heel anders dan in een eigen bedrijf waarin mensen
gedwongen worden om te doen wat de baas zegt omdat de baas ze
betaalt. Hij kan wel wat protectionistisch doen, maar ook de VS moet zich omscholen om mee te kunnen in de economie. Dat doen de Duitsers, de Sacndinaviers (en de Nederlanders) beter.
Hoe dan ook: een dealmaker is geen
redder van de samenleving. Mijn idee is dat hij ook geen vernietiger
is. Gaat hem gewoon niet lukken.
Pleidooi voor dialoog en het overstijgen van belangentegenstellingen
Het neerbuigend kijken naar politici die naar compromissen streven en belangen willen overstijgen is onterecht. Nederland is er groot mee geworden. Nederland heeft alleen teveel de samenleving laten lopen via neoliberale principes. Die werken wel, maar hebben gevolgen voor de samenhang, werken denivellerend en maken de samenleving kwetsbaar voor de invloed van grote bedrijven. We zijn al weer terug aan het draaien. Rutte is ook bijna niet meer te herkennen als liberaal (helaas zelfs niet als klassiek liberaal)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten