Het gaat niet goed met de samenleving, aan wie ligt dat?

Samenleven is het grootste probleem in de Nederlandse samenleving. We zagen het onlangs weer in de kranten. De maatschappelijke veranderingen zijn te groot en te snel en tasten de sociale binding aan. Dat is toch wat! Maar gaat het samenleven echt minder goed? Of is er iets anders aan de hand?

Ik dook in de Burgerperspectieven 2019/4 en zag inderdaad dat het samenleven een probleem is dat mensen belangrijk vinden. Iedereen vindt het belangrijk dat nieuwkomers integreren en er zijn meer nieuwkomers die bovendien geconcentreerd zijn in bepaalde wijken. Vraag je mensen waarom het niet goed gaat met de samenleving, dan komt vaak het thema minderheden op. Het is een hoofdthema in de Burgerperspectieven. Zij integreren niet! Maar is het wel zo logisch dat dat gekoppeld is? En integreren minderheden echt zo slecht?

Mensen met een migratieachtergrond moeten zich aanpassen aan de Nederlandse cultuur

Want er is in deze discussie nog iets anders dat meespeelt. Zo zeggen veel mensen “Mensen met een migratieachtergrond moeten meedoen met de Nederlandse culturele tradities”. Maar kijk je wat dieper, dan zie je dat van de 18 tot 34 jarigen een minderheid (45%) dit vindt, terwijl boven de 55 een meerderheid (63%) dit vindt. Hadden we geen vergrijzing, dan stond het probleem van integratie voor wat betreft culturele tradities minder prominent op de agenda.

Waarin moeten zij zich aanpassen?

En waarin moeten die minderheden zich dan aanpassen? Wie in Nederland komt moet zich aanpassen aan de Nederlandse normen en waarden, hoor je vaak. Maar is men daar nu echt zo consequent in? Zo is in Nederland het gezag van ouderen minder. Toch wordt in de gesprekken niet benadrukt dat de streepjes-Nederlanders (Turks-nederlands, Marokkaans-Nederlands) dit over moeten nemen. Het komt eerder als klacht over Nederlandse jeugd naar boven. De individualisering dan misschien? Ook iets typisch Nederlands, waarvan men niet vindt dat de nieuwkomers dit moeten overnemen. Een Nederlander zal zich in de eerste plaats als een individu beschouwen. De groep waar hij deel van uitmaakt staat op de tweede plaats. Hij gaat meer van zichzelf uit dan van de groep: wat is zijn mening, wat wil hij zelf graag? Dat is in de Marokkaanse en Turkse cultuur anders. Toch wordt benadrukt dat Marokkanen meer rekening moeten houden met de Nederlandse cultuur en Nederlandse tradities.

Het lijkt er dan zelfs op dat minderheden zich moeten integreren tot Nederlanders die minder individualistisch zijn en meer hechten aan het collectief dan anderen. Want het gaat verder best goed met de integratie. Werk, school, criminaliteit: het gaat gewoon goed met de integratie. Tweede generatie Nederlanders zijn hoger opgeleid, hebben vaker werk, en genieten een hoger inkomen. Nog steeds is de criminaliteit hoger onder Marokkanen, Turken en Antillianen, maar wel is de criminaliteit gedaald. Overigens zijn Turken, Marokkanen en Antillianen ook vaker slachtoffer van criminaliteit. Dat probleem hoor je nu nooit.

Door de minder goede bomen zien we het bos niet meer

Ik zeg hiermee niet dat verschillende culturen in Nederland geen problemen met zich mee brengen, maar door die bomen waar het niet goed mee gaat zien we het bos niet meer. Het is te gemakkelijk om problemen met de samenleving te wijten aan nieuwkomers en andere culturen. De aandacht is ook verschoven door de vergrijzing, concentraties van groepen met problemen en de toenemende ongelijkheid.

Het zijn van een samenleving en rekening houden met elkaar zal altijd een thema zijn om in de gaten te houden. De individualisering is lastig: samen leven vraagt om interesse in en respect voor de ander in de tijd dat mensen geleerd hebben meer voor zichzelf op te komen. Dat kan goed samen gaan, maar het is wel wat meer werk naarmate mensen meer hun eigen weg gaan. Ik denk dat individualisering goede kansen heeft en mooie kanten, maar dat we de schaduwzijden ook moeten zien. Integratie, de taal spreken en aan het werk komen is zeker van belang. Daarmee heb ik eerder zorgen over onze Somaliërs dan over onze Turken of Marokkanen. 

Als we uit de cijfers één ding moeten bedenken, dan is het wel dat het zoeken naar een zondebok van alle tijden is en dat we daar op gespitst moeten blijven.