Het belang van internationale regels

 

Was het vroeger nog zo dat de Westerse wereld het internationaal recht van belang vond en de meeste landen in elk geval met de mond het belang beleden, inmiddels is dat in de vuilniszak gedeponeerd. Het is al langer de vraag hoeveel zin het heeft om je te beroepen op internationaal recht. Wat zijn de gevolgen als het er niet meer toe doet?

Strijdig met internationaal recht
We hebben het vaak over strijdig met internationaal recht. Maar dat is nogal een breed begrip. Het VN-handvest is bindend voor alle lidstaten, maar de implementatie verschilt per land. Artikel 2 van het Handvest stelt expliciet dat alle leden de verplichtingen uit het Handvest moeten nakomen.

Bij oorlogsrecht (IHR) is het complexer - de Verdragen van Genève zijn universeel geratificeerd, maar gewoonterecht en aanvullende protocollen hebben wisselende acceptatie. Ook niet-geratificeerde regels zijn bindend als ze algemeen worden erkend als verplichtend (denk aan het verbod op martelen van krijgsgevangenen).

Rusland handelde met de inval in strijd met artikel 2.4 van het Handvest van de Verenigde Naties, dat stelt dat alle lidstaten zich onthouden van militaire agressie tegen een ander land. Rusland had als verhaal dat de Russische minderheid gevaar liep. Maar de preventieve aanval van Israël tegen Iran was om dezelfde reden illegaal (zelfde argument rond zelfverdediging: als ze een kernbom ontwikkelen lopen wij gevaar). Trump trekt zich er ook niets van aan, gezien de aanval op het Iran vanwege het atoomprogramma. De (eerste) reactie op de terroristische aanval van Hamas van Israel valt onder zelfverdediging. Dat is ook vastgelegd. Maar de slachtpartij of zeg gerust genocide in Gaza is volop in strijd. China, noemt vaak de VN-beginselen van soevereiniteit en niet-inmenging, maar eigent zich steeds grotere delen van de Zuid-Chinese Zee toe.

En als dat recht geschonden wordt?
Maar daarna? De VN kan sancties opleggen, vredesmissies sturen of gerechtelijke procedures starten. Schendingen (denk aan Oekraïne of Jemen) tonen aan dat naleving niet altijd wordt afgedwongen. In de VN veiligheidsraad regent het veto’s waarmee Rusland en de VS hun belangen beschermen.

Het gaat echter nog verder. Er is het Internationaal Strafhof in Den Haag. Oorlogsmisdaden kunnen worden vervolgd door het Internationaal Strafhof. Maar Trump dreigde de Amerikaanse medewerkers met sancties en dwong Microsoft het account van de Britse hoofdaanklager Khan te blokkeren. Als dat niet een dikke middelvinger naar het internationaal strafrecht is weet ik het niet meer.

Het recht van de sterkste
Dat lijkt prima voor een land met een sterke machtspositie als de VS. Het recht van de sterkste! Dus wat als Duitsland een eigen kernwapen wil ontwikkelen? Is het in het belang van de VS dat Rusland dan een preventieve aanval doen met hetzelfde argument als waarop Trump zich beriep? Poetin zegt dan “Ik moet nu wel want anders lopen later burgers een groot gevaar. Trump deed het ook. Waarom zou ik dat niet mogen doen?” Daar zal de VS dan toch ineens moeite mee hebben!

Zo komen we op de paradox van deze regels: Het Handvest beschermt ook de soevereiniteit van overtreders (art. 2(7)). Oorlogsrecht beschermt hun eigen soldaten en krijgsgevangenen. Economische en diplomatieke kosten van openlijke minachting zijn hoog (bijv. internationale isolatie, sancties).

Oorlogen zonder naleving van humanitair recht leiden tot massale burgerdoden, vluchtelingenstromen en ontwrichting van regio’s (zie de huidige crises in Jemen en Soedan, dat wil je niet als gemeenschappelijke toekomst). De kosten in mensenlevens èn economische kosten zijn hoog. Vertrouwen in internationale oplossingen daalt.

Kortom als dit gewoon wordt is dat in Niemands Belang! Daar moet de EU zich voor inzetten.