Negen voorstellen voor versterking van de rol van bewoners in democratie

Ik heb geen moeite met politieke verschillen. Laat die een belangrijke rol spelen. Wel of geen intensivering van het armoedebeleid, wel of geen extra camerabeveliging om boeven te pakken, wel of geen 80 km als maximumsnelheid: allemaal duidelijke punten om over van mening te verschillen.

Maar ondertussen is er ook een niet te negeren druk om mensen meer zelf te laten besluiten. Waar vroeger draagvlak werd gemaakt door afspraken tussen politieke leiders, is het nu nodig om burgers rechtstreeks te benaderen en hun wensen en gedachten te horen. Traditionele inspraak wordt vervangen door ‘samenspraak’, beleid wordt dan in interactie met de samenleving gemaakt. Overheden experimenteren met nieuwe werkwijzen. Het is nodig dat daar ook in de collegeakkoorden afspraken over gemaakt worden. De gemeenten zijn groter, staan verder van mensen af, ondertussen zijn minder mensen lid van een politieke partij en zijn mensen beter opgeleid.

Ik kwam op 9 voorstellen voor meer burgerdemocratie.

Voorstel 1

Experimenteer met de raadsvergaderingen om burgers meer ruimte te geven

Sinds de dualisering experimenteren gemeenteraden met nieuwe vergadervormen. Op de Politieke markt in Almere zien we veel meer burgers dan bij de reguliere wijze van vergaderen. De essentie daar is dat stemmen en overleggen uitelkaar is gehaald. Burgers weten welke debatten ze kunnen bezoeken en hoeven geen lange onduidelijke stemmingen af te wachten. Meerdere debatten kunnen tegelijkertijd gevoerd worden.

Voorstel 2

Geef burgers meer mogelijkheden het budget te beïnvloeden en mee te denken

De politiek bepaalt de grote lijnen van de besluiten, en zo hoort het ook. Maar in de praktijk worden bestedingen tot in detail bepaald door ambtenaren. In de gemeente Oude Ijsselstreek is een representatieve groep burgers gevraagd advies te geven over de begroting. In veel gemeenten wordt gewerkt met wijkbudgetten. De wijken en dorpen kunnen dan ook meer betrokken worden in het beheer en de uitgaven. Zij zouden moeten kunnen schuiven met gelden die niet (politiek) vastgelegd zijn. Maak Prestatieafspraken met dorpen en wijken: de doelen liggen vast, maar hoe is aan de buurt zelf.

Voorstel 3

Gebruik de kennis van burgers bij Beleidsontwikkeling

Wikipedia laat zien dat bij de massa veel kleine stukjes kennis zitten, klaar om gebruikt te worden. Natuurlijk weten ambtenaren veel van hun eigen professie. Maar bewoners weten vaak meer details van hun buurt. En kan de gemeente niet heel goed de professionele kennis van burgers op de diverse andere gebieden gebruiken?

Voorstel 4

Geef burgers zelf de kans beleid te maken.

Bestemmingsplannen kunnen door burgers zelf gemaakt worden. In Vlaardingen (Broekpolder) gaven burgers zelf invulling aan het bestemmingsplan. En geef burgers ruimte hun onderwerpen op de politieke agenda te plaatsen door een E-petitie mogelijk te maken.

Voorstel 5

Laat burgers oordelen in moeilijke afwegingen

Gemeenten kunnen een Burgerjury instellen om burgers te laten meedenken in moeilijke beslissingen die niet per se politiek gekleurd zijn. Er is veel kennis over het werken met een Burgerjury, waarbij aselect gekozen burgers over een niet politiek onderwerp alle overwegingen en argumenten tot zich nemen, met elkaar debatteren en vervolgens beslissen. De kennis wordt alleen nog niet gebruikt. Ook zijn nieuwe mogelijkheden als een Internet dialoog mogelijk.

Voorstel 6

Stel burgers in staat over belangrijke besluiten te stemmen

Referendumverordeningen zijn vrij algemeen ingevoerd bij gemeenten. Het gebruik is echter miniem. De ervaring leert dat een referendum ertoe leidt dat bij de bevolking veel meer aandacht komt voor de voor- en tegenargumenten. Belangrijke besluiten met gepassioneerde voor- en tegenstanders zijn gebaat bij draagvlak. Referenda maken de democratie levendig en laten zien dat mensen soms niet een meerderheid kunnen overtuigen en zich daarbij neer moeten leggen. Interessant zou zijn om ook te experimenteren met een meer-keuze Referendum.

Voorstel 7

Laat burgers resultaten controleren

Wie vertrouwt het college of de gemeenteraad als ze zeggen dat de gemeente goede resultaten heeft behaald? Helaas niet meer iedereen. De resultaten krijgen meer glans als een groep onafhankelijke burgers dit gunstige oordeel deelt. Daarom is het goed om halverwege de raadsperiode te werken met een burgervisitatiecommissie. Als dat vooraf wordt afgesproken is er minder kans dat het gezien wordt als een politieke afrekening. De burgervisitatiecommissie kan dan kijken naar: 1. Politiek-bestuurlijk leiderschap; 2. Organisatorisch vermogen (intern en extern); 3. Resultaatgerichtheid; 4. Beleidsprestaties en maatschappelijke effecten; 5. Kwaliteitszorg; 6. Gedrag richting en samenwerking met stakeholders. In Rotterdam is een vaste Burgeronderzoeksgroep die zelf onderzoek doet en daarbij het referentiekader van burgers gebruikt.

Voorstel 8

Monitor de kwaliteit van burgerparticipatieprocessen

Uit onderzoek blijkt dat weinig gemeenten goed zicht hebben op de kwaliteit van de processen voor burgerparticipatie. Spreek nu af dat de raad na 2 jaar een beeld krijgt van de kwaliteit van burgerparticipatie: de realisatie van projecten, de democratische manier van werken, professionaliteit van de organisatie en de kwaliteit van de samenwerking zijn daarbij mogelijke toetspunten. Zo kunnen gemeenten successen vieren en leren van fouten.

Voorstel 9

Zorg voor permanente toetsing van de kwaliteit van de participatie

Er is niemand die er op aangekeken wordt als de participatieprocessen niet goed gaan. Wel als resultaten achterblijven of de financiën niet kloppen. Daardoor is goede participatie niet alleen geen vanzelfsprekendheid, maar ambtenaren weten zelfs niet waar ze aan moeten voldoen. Een foutje kan altijd gebeuren, maar stelselmatig onzorgvuldige participatieprocedures moeten bekend worden en in de gemeenteraad ter discussie staan. Voor goede, eerlijke behandeling van burgers is de Ombudsman in het leven geroepen. Iets dergelijks zou ook voor participatie moeten komen, de stadsdemocraat.