De kameel met meningen

We komen uit de tijd van grote partijen, de industriële samenleving met bundelingen van belangen. Nu is er meer individualisering en krijgen we te maken met veel kleine partijen en issues die in korte tijd veel mensen even mobiliseren. De middenpartijen zijn daardoor kleiner geworden. Maar is het wel alleen individualisering? Er is ook polarisatie en weinig interactie. Waarom we meer op een kameel gaan lijken. 

Normaalverdeling en het midden

Fig 1: Normaalverdeling

Iedere groep mensen is een normaalverdeling zegt de statistiek. Pak een willekeurige groep mensen van dezelfde leeftijd en kijk naar het IQ of de lengte en je ziet een normaalverdeling. De meeste mensen zitten in het midden, enkele uitschieters geven aan dat er zeer lange mensen bij zitten of heel slimme aan de ene kant en kleine of minder intelligente aan de andere kant. Dat ziet er zo uit: figuur 1 Datzelfde zien we als mensen moeten gokken hoeveel knikkers er in een pot zitten. 

Het mooie is dat de middenlijn met de meeste schattingen van de werkelijkheid over het aantal knikkers in een pot ook het dichtste bij de werkelijkheid zit!

Het politieke midden

Waarom zijn de midden-partijen dan zo in het gedrang? In het midden zouden toch de meeste kiezers moeten zitten? Is deze tijd zo emotioneel of gepolariseerd? 

Deze tijd is inderdaad polariserend en dat komt door internet, facebook en twitter. Terwijl vroeger een tegendraadse mening wegviel in de brij van wat gematigder meningen, valt nu juist de uitgesproken tegendraadse mening op. De inschatting van de feitelijke situatie zou volgens de statistiek dichtbij het midden, de werkelijkheid moeten komen. Maar dat gebeurt niet. 

Iedereen die 140 tekens kan twitteren kan zijn woede uiten. Op facebook verzamelen de meningen zich rondom het ja, of rondom het nee. rondom goed of rondom fout. In de krant las ik laatst dat er veel kritiek was op de acties van Albert Heijn. Die kritiek zal er vroeger ook geweest zijn: de voorraad is op, het speeltje valt uit elkaar, iemand vindt het ongeschikt voor kinderen. Nu kan die kritiek steeds gemakkelijker doordringen. Datzelfde geldt voor de politiek. Vandaar dat we zo gemakkelijk lezen dat de zorg een volstrekte puinhoop is, alle politici graaiers zijn en de economie in deplorabele staat, of juist dat de zorg de mensen teveel in de watten legt en de economie draait als een tierelier. 

Hoe mooi het ook is dat kritiek en fouten zo gemakkelijk doordringen, het geeft wel een vertekend beeld van de werkelijkheid. Facebook verspreidt het verhaal van de puinhoop bij de mensen die dat graag willen lezen. En het verhaal dat het wel goed gaat verspreidt zich gemakkelijk onder de mensen die dàt graag lezen. Ook omdat mensen geen kranten lezen, maar hun gedachten vormen aan de hand van wat ze op internet tegen komen. Het is feest voor de mensen die graag complottheorieën lezen

Fig 2: Meningen in de tijd van Twitter en Facebook

Tegelijk is er een tweede effect. Zeg je iets positiefs over de Turkse Hizmet-beweging, dan kun je met de dood bedreigd worden. Zeg je iets negatiefs over PowNed, dan wordt je net niet bedreigd met de dood, maar krijg je wel verwensingen. De gematigde instemming zie je niet. Het is geen tijd waarin iemand kan zeggen: hee, daar zit wat in, maar ligt het niet net iets anders? Daarmee dring je niet door. De discussie verdwijnt, verdrongen in het lawaai dat enkele extremen maken. De gematigden roeren zich niet. 

De Kameel met meningen

Het plaatje van meningen zoals je die hoort en leest ziet er dan zo uit als in figuur 2. Het lijkt meer op een kameel. Met twee bulten op de uiteinden en een leegte in het midden. Zou je met elkaar in debat gaan, dan zouden er mitsen, maren, plussen en minnen komen. Tja, Zwarte Piet is niet discriminerend bedoeld en we behouden graag onze tradities, maar misschien kan er wel iets veranderen. Het maakt die kinderen niet uit. Het ja maar, misschien en nee tenzij is weggevallen. Terwijl nog heel veel mensen die middenweg zoeken, blijft Henk Krol beweren dat ouderen het heel slecht hebben. In degelijk wetenschappelijk onderzoek vind je het nog gewoon terug: het is niet zo zwart wit als Krol beweert en de meeste ouderen zijn beter af dan de meeste 20-30 jarigen. En de meeste meningen zitten ook ergens in het midden.

Het midden en nuance is er nog steeds. Ook over waar we als samenleving staan, mits mensen de feitelijke situatie goed kunnen inschatten.....

Maar als op de TV iemand een mening moet geven over de stand van de economie, dan komt die niet op de TV als hij iets zegt als "een beetje beter, maar minder goed dan gehoopt". Hoe kan je dat nu uitleggen in DWDD in twee minuten? Als gevolg daarvan spiegelen we ons niet aan het gematigde midden met mitsen, maren en voorzichtigheid. Terwijl die mitsen en maren waarschijnlijk meer de werkelijke staat van de economie weergeven. 

De dromedaris is dood, de kameel springlevend

Waar het eigenlijk om gaat is dat uitgesproken meningen wel doordringen maar het publieke debat op basis van feiten niet plaatsvindt. Er wordt geen middenweg gezocht die belangen overstijgt of die beter de werkelijke staat van ons land beschrijft. Tijd om feiten op te zoeken is er nauwelijks. Het is digitaal: 1 of 0, ja of nee. De grafiek met dromedaris is vervangen door de grafiek met de kameel. 

We kunnen in deze tijd nog niet goed het publieke debat voeren. We zitten gevangen in de kameel van ja of nee. Er is geen publiek debat. Dat zouden we opnieuw moeten uitvinden. Want in werkelijkheid en gevoed door degelijke feiten is de normaalverdeling nog gewoon aanwezig.