Lockdown en sociale controle

Er wordt veel geklaagd over onze intelligente lockdown. Dat is begrijpelijk, want we voelen ons allemaal beperkt in wat we kunnen doen. We zoeken bovendien een zondebok: wie kunnen we verantwoordelijk stellen? Mijn vraag is nu: waar zullen we het meeste over klagen? Wat zit ons het meeste dwars? Klagen we misschien toch het meest over de ander?

Er zijn tal van gegadigden. China: de kraamkamer van het virus. Autoritaire leiders die de crisis aangrijpen om meer af te dwingen. Trump die te weinig doet, maar wel veel zegt: tot aan inspuiten met desinfectant toe. Rutte die de kappers het brood uit de mond neemt. Van Dissel die traag reageerde en Rutte adviseert om ondernemers te knevelen. Hoekstra die de KLM veel meer geld toeschuift dan de culturele sector. Jongeren die corona-partys houden en zich niets aantrekken van de lockdown. Mensen die te dichtbij komen en zich niet genoeg houden aan de aanbeveling van anderhalve meterafstand. Mensen die klagen over het te dichtbij komen. Ik denk dat het elkaar onderling aanspreken ons het meeste dwars zit. Dat raakt ons echt. (Totdat je ondernemer bent en failliet gaat, dat raakt je natuurlijk enorm)

Leve de autoritaire leider?

Wat we in Nederland zien is dat een autoritaire leider fijner is om over te klagen dan een leider als Rutte die een beroep doet op de samenleving. De lichte drang is veel disciplinerender dan de herkenbare autoritaire dwang. Je legt je neer bij autoritaire dwang en denkt er over wat je wilt.

Bij de lichte drang is het moeilijker om te blijven denken wat je wilt. Je omgeving heeft immers ook gedachten over de lockdown. Als je je er over beklaagt, staat je omgeving klaar om je te bekritiseren. Het is simpeler als een agent je op de vingers tikt, dat is nu eenmaal zijn werk. Je bent het er niet mee eens, maar je gaat er in mee. Maar de buurvrouw die zegt dat ze verdriet heeft dat jij je niet aan de anderhalve meter afstand houdt werkt op je gemoed. Zo bespiegelt Gerko Tempelman in Trouw, die bang is dat kritiek op overheidsbeleid taboe is en na de crisis de volgzaamheid groter maakt. 

Maar is de autoritaire dwang dan beter? 

Nee!

Vrijheid begrensd door de vrijheid van de ander

Op Facebook wemelt het van kritiek op Rutte en de semi-lockdown (steun is er ook, maar minder zichtbaar). Het is niet alleen toegestaan om kritiek te uiten, je vindt gelijkgestemden. Er is niets dat je denken beperkt. Hoogstens moet je leren om je niet teveel te laten meeslepen. Bovendien weten leiders in democratische landen dat er nu veel steun is, maar dat in het parlement wel verantwoording afgelegd wordt. Politici wijzen je op wat er niet goed ging, op details waar ik mij aan erger, maar ook op daadwerkelijk grote fouten. Nu is de steun voor Rutte groot, maar blijft dat zo?

Het mooie van democratie is nog altijd dat het een middel is om leiders zonder geweld weg te stemmen. Leiders die gefaald hebben, maar ook leiders die hun waarde hebben gehad en waar mensen de prioriteiten niet meer mee delen.

Is die sociale druk en dat werken op je gemoed dan niet erg? We hebben met elkaar te maken en we denken niet allemaal hetzelfde. De vrijheid die je hebt en neemt mag niet leiden tot de onvrijheid van de ander. Maar op dit moment is daar verschil van mening over. De een voelt zich onvrij doordat mensen hem aanspreken op de anderhalve meter. Hij wijst op het geringe aantal doden: mag dat een argument zijn om iedereen te beperken met grote economische schade tot gevolg? De ander voelt zich onvrij omdat hij niet kan winkelen zonder in gevaar gebracht te worden. Hij wijst op overbelaste intensive cares en mogelijk zijn oude vader en moeder die verzorgd wordt. Hoeveel moeite is het om anderhalve meter afstand te houden om je medemensen te beschermen?

Ergerlijk maar niet erg

Het is leerzaam dat we merken dat we niet hetzelfde idee hebben, dat we afhankelijk zijn van de medewerking van anderen. Ja, dat is ergerlijk. Nee dat is niet erg.

Er zijn boeken volgeschreven over de voor- en de nadelen van sociale controle. Een corona-crisis benadrukt de voor- én de nadelen van sociale controle. Ik zou zeggen: prima! We zijn een samenleving en herontdekken waar we elkaar steunen en dwars zitten. 

De uitdaging is respect voor elkaar te houden. Dat wil er helaas nogal eens bij inschieten.