Het Outbreak Management Team is aan
zet als er een uitbraak is. Minder zichtbaar is dat er de rest van de
tijd niet aan beheersing van een uitbraak gewerkt moet worden, maar
aan het beheersen van de risico's. Het gaat er om dat je beter weet
wat je moet doen als een risico zich voordoet, je daar op voorbereidt en daardoor minder
kwetsbaar bent. Daar heeft ons land veel te leren. En je kunt er zelf nog steeds iets aan doen.
Hoe stond het met risicobeheer?
Risicobeheer (of risicomanagement) is
een manier om structureel te kijken naar mogelijke risico's, deze te
beoordelen en vervolgstappen te benoemen. Ik kom als visitator vooral
risicomanagement van woningcorporaties tegen. De corporatie kijkt naar
financiële risico's, projectrisico's, organisatierisico's en
maatschappelijke risico's. Per risico bekijkt de corporatie hoe groot
de kans is, hoe je het voorkomt, hoe groot de invloed als er iets gebeurt én wat de
corporatie kan doen op het moment dat het risico werkelijkheid wordt.
Hoe zorg je bijvoorbeeld dat je het ziekteverzuim beperkt, maar ook:
hoe zorg je dat je kunt blijven werken mocht het ziekteverzuim toch
toenemen?
Het heeft meer aandacht gekregen na de
financiële crisis in 2008. Corporaties moeten weten wat er gebeurt
als de rente stijgt (ze hebben grote leningen). Zo kiezen de
corporaties ervoor niet alle leningen in het zelfde jaar te moeten
vernieuwen: als de rente dan juist hoger is stijgen de kosten heel
plotseling. Plotselinge lastenstijging is veel moeilijker te beheren
dan trage lastenstijging.
Was het risicobeheer van de
rijksoverheid goed op orde? Mijn antwoord is nee. Het is wijsheid
achteraf en we zaten er allemaal bij, maar het antwoord blijft: nee,
we waren ondanks waarschuwingen niet goed voorbereid. Het gevolg is
veel hogere kosten in een zeer korte tijd dan bij goed risicobeheer.
Ik vond in de Volkskrant zaterdag 2 mei een
aardig interview met David Zaruk. Zijn interessante stelling is dat er nu
teveel gedaan wordt aan voorzorgsmaatregelen, omdat het ontbrak aan
risicobeheer. Hij meent dat voorzorg de vervanger is geworden van
risicomanagement. Voorzorg (de lockdown om te voorkomen dat mensen
elkaar besmetten) was nodig omdat niemand in staat was eerdere en
andere maatregelen te treffen. Het is een zware en zeer kostbare
maatregel. Ik bestrijd de maatregel niet. Ik zeg alleen dat door
matig risicobeheer de crisis minder goed is aangepakt.
Zuid-Korea was beter voorbereid
In Korea deden ze het beter doordat ze
te maken hadden gehad met Sars en Mers. Er waren draaiboeken voor als
er een epidemie uit zou breken. Zodra de besmettingen in Zuid-Korea
zichtbaar waren, zijn alle geschikte laboratoria aan het werk gezet
om testen te maken en sindsdien draaien producenten overuren. Dat was
heel snel en heel effectief. Overal werd ook de temperatuur
opgenomen. Het zegt niet genoeg, maar je bent wel besmettelijker als
je koorts hebt.
Snelheid van handelen is essentieel.
Zelfs in crisistijd duurt het drie weken vanaf de eerste besmetting
tot er actie ondernomen wordt. Er was in China een lockdown vanaf 24
januari (duurde meer dan 3 weken, maar geen enkel ander land had nog
ervaring). Wat zien we in Italie: eerste besmetting 30 januari,
lockdown stadjes in Noord Italië (24/2) en (heel Italië 9/3). In
Nederland? Eerste geverifieerde besmetting op 27/2, lockdown toch pas
op 12/3 en 15/3. Nederland was gelukkig sneller en effectiever dan
Italië, maar blijkbaar kost het moeite om tot de lockdown te komen.
Maar wat moest er gebeuren?
Er was ook niet duidelijk wat er moest
gebeuren, want Veiligheidsregio’s waren niet betrokken bij de
intelligente lockdown. Burgemeesters kregen de instructies per
tv-uitzending. In de Volkskrant gaf de burgemeester van Hoogeveen aan
dat hij op 15 maart binnen een half uur de horeca moest sluiten. Let
wel: de cafés in België waren toen al eerder gesloten.
Burgemeesters in België, aan de grens, riepen al eerder dat het zo
niet kon.
Natuurlijk is het moeilijk om in deze
tijd goed te regeren en is dit van mij wijsheid achteraf. Maar
duidelijk is wel dat Nederland niet was voorbereid op een pandemie.
Het risico was bekend
Het was niet dat het risico niet bekend
was. De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid
stelt vanaf 2016 veiligheidsanalyses op. Deskundigen van het RIVM schreven daaraan mee en de gevaren van een pandemie
kwamen er steeds uit naar voren. Waarom was dan toch nodig om de
burgemeesters op 15 maart te waarschuwen dat ze over een halfuur
alle cafés moesten sluiten?
Mijn conclusie: er is niet serieus
voorbereid op een pandemie.
Waren de risico's benoemd? Jawel. Je zet dan op een rijtje wat de risico's zijn en hoe
groot de kans en de impact zijn. Dat is in Nederland ook gebeurd.
Maar dat was niet serieus, juist omdat we slechte ervaringen hadden
met de Mexicaanse griep.
De meevallende Mexicaanse griep H1N1
suste ons in slaap
In maart 2009 brak de griep H1N1 uit in
Mexico. Op 28 april werden niet essentiële reizen naar Mexico
ontraden. De overheid kocht grote hoeveelheden Tamiflu in. Viroloog
Ab Osterhaus heette “de regeringsadviseur die in Nederland al
maandenlang paniek zaait over de mogelijk verregaande epidemische en
dodelijke gevolgen van Mexicaanse griep”. Hij zou dat alleen
doen omdat hij banden had met de industrie.
Ik citeer Quote uit 2009 “De
Nederlandse overheid heeft 34 miljoen vaccins gekocht afgelopen
zomer, vele malen meer dan België, waar deskundigen juist
conservatief reageerden en heel andere adviezen verstrekten aan
Brussel dan Osterhaus aan Den Haag. In Nederland zwelt de kritiek
tegen de paniekzaaierij van Osterhaus dan ook aan.”
De media
betitelden Osterhaus begin dit jaar nog steeds als paniekzaaier.
Misschien goed om ons te herinneren dat Osterhaus op 28 februari dit
jaar waarschuwt dat we in Nederland moeten stoppen met handen geven
vanwege corona in China en Italië. Maar O. stond bij veel mensen in
Nederland nog te boek als paniekzaaier.
Er is onderzoek gedaan naar de
effectiviteit van risicomanagement. Het blijkt dat vooral het echte doorspreken van de risico's bijdraagt aan risicobewustzijn en aan het beheersen van
risico's. Lijstjes bijhouden en rapporteren werkt niet. Het gaat om
het echte serieus nemen.
Parlementaire enquête
Een onderzoek, waarschijnlijk een parlementaire enquête, naar het optreden rond de
pandemie ligt voor de hand. Daarbij is het van belang vooral te leren èn niet alleen te kijken naar de regering. De politici (die een debat
aangevraagd door Baudet afraadden omdat het Baudet was die om een
debat vroeg (?)), de media (die buitengewoon kritisch waren toen
Nederland teveel voorbereid was), de veiligheidsregio's (die alleen
uitvoerder werden).
Persoonlijk risicobeheer
Maar hoe staat het met ons persoonlijk
risicobeheer? We wassen onze handen en houden afstand. Dat is goed,
maar dat is het treffen van voorzorgen. Daar waren we al niet goed
in. Nibud adviseert 10% van je inkomen opzij te zetten en altijd een
bedrag achter de hand te hebben, ongeveer drie keer je maandinkomen.
Een derde van de mensen heeft dat niet. Geen beste voorzorg dus. Blijf nu die handen wassen! Blijf afstand houden! Dat we uit de lockdown proberen te komen is niet omdat het virus minder besmettelijk is geworden.
Risicobeheer is voorbereid zijn en weten hoe je schade beperkt voordat die zich voordoet. Voor
onszelf betekent het dat we moeten kijken hoe we ons voorbereiden op
het risico dat we zelf geïnfecteerd raken. Dus niet alleen handen
wassen, ook immuniteit versterken is een mogelijke maatregel die wij
kunnen nemen. Denk aan: altijd voldoende drinken, goed, niet teveel en gevarieerd
eten, 2 stuks fruit, voldoende bewegen, goed slapen, stoppen met
roken, weinig of geen alcohol gebruiken.
Misschien had Rutte dat er in de
persconferentie bij kunnen zeggen. We doen het immers met zijn allen
samen.
Blijf gezond.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten