Hoe gaat het komende kabinet regeren?

Eerder gaf ik al aan dat populistisch beleid nogal eens een averechts effect heeft. Heeft het hoofdlijnenakkoord daar een vorm voor gevonden? Of helpt het alleen bij de start? Hoe gaat de nieuwe regering regeren?

Neem het "grip op asiel en migratie". Op basis van een acute noodsituatie worden uitzonderingsbepalingen geactiveerd. Dat is twijfelachtig, want van een acute noodsituatie is geen sprake. De groei in Nederland is niet hoger dan in omringende landen, eerder lager. Het is ook vooral een noodsituatie vanwege de overvolle opvang in Ter Apel. Juist daarvoor was de spreidingswet die buiten werking gesteld wordt. Uit onderzoek blijkt dat opvang in kleine centra de overlast fors vermindert, dus met het buiten werking stellen van de spreidingswet neemt de crisis toe. Ook zal een opt out clausule worden ingediend. Dat laatste kan werken, maar dan wel op een heel lange termijn. Stel dat dit allemaal niet mag van de rechter? Wat doet het kabinet dan? 

Neem de land- en tuinbouw. Het staat vol met maatregelen die geprobeerd zijn en niet lukten. "In Europa wordt met lef alles op alles gezet om Europese richtlijnen zo aan te passen dat ze werkbaar zijn en het verdienmodel ondersteunen". Tja, wat als dat niet lukt? "Alles wordt op alles gezet om de afbouw van de huidige derogatie terug te draaien" Wat als dat niet lukt? "De mestcrisis krijgt urgente aandacht" Wat als dat geen resultaat heeft? Er staat alleen wat dan niet gebeurt (gedwongen krimp). "In Europa wordt door Nederland alles op alles gezet om de pulsvisserij weer toe te staan." En als dat niet lukt? 

Ook in het hoofdstuk zorg is lastig te zien wat het kabinet gaat doen. Want er wordt wel geconstateerd dat er krapte op de arbeidsmarkt is, maar tegelijk wordt het eigen risico verlaagd. Hoe kun je dan de arbeidsvoorwaarden verbeteren, immigranten weren en toch de groei van de gezondheidszorg faciliteren? Opnieuw de vraag: wat als het niet lukt de positie van zorgpersoneel op de arbeidsmarkt te verbeteren? En wat wordt de "nieuwe samenhangende aanpak van het beleid inzake vaccinaties?" Dat is wel blijkbaar een hoofdlijn. 

Zo staat er nogal wat in het akkoord waar het kabinet het bos in gestuurd gaat worden. In het algemeen zal er veel personeel nodig zijn, niet alleen in de zorg, maar ook inde ambtenarij, tegelijk wordt daar fors op bezuinigd.

Er staan ook haalbare en redelijke voorstellen in, vaak voortzetting overigens van bestaand beleid, dus veel lef was daar niet voor nodig. Het hoofdstuk goed bestuur heeft een aantal goede punten die tijd gaan kosten, maar wel kunnen en tegelijk strijdig zijn  met andere voorstellen in andere hoofdstukken.  

Kortom: Wie in dit kabinet wil gaan zitten krijgt het erg lastig: veel voorstellen die helemaal niet kunnen (wat de partijen best weten) en  geen idee wat er daarna gebeurt. 

Heb het lef om je kiezers de waarheid te zeggen

 

Je moet maar durven: de kiezer beloven dat je de AOW-leeftijd verlaagt, de BTW op boodschappen naar nul brengt, en huren verlaagt en per direct het eigen risico afschaft en niets van dat alles doen. Vervolgens kom je met een akkoord vol beloften waarvan je weet dat anderen moeten zeggen wat je al weet: er zijn regels waar Nederland voor getekend heeft die de aanpak van asielmigratie lastig maken, die aanpak van stikstofuitstoot noodzakelijk maken en verplichten dat de financiën op orde moeten zijn.

Zo stond het toch allemaal in het programma van de PVV beloofd. Zelf wist de PVV best dat dat niet allemaal kon. Maar het maakt zijn stemmer blijkbaar niet uit dat hen een leugen werd verteld.

En nu is er het coalitieakkoord waarin opnieuw centraal staat dat je jouw kiezers niet de waarheid durft te vertellen. Want dat is het totale gebrek aan lef dat dit akkoord toont. Voorbeelden van het gebrek aan lef om de waarheid te vertellen, haal je overal vandaan. De rechter heeft al meerdere keren uitspraken gedaan over de stikstofuitstoot, iedereen kan op de vingers natellen dat dit betekent dat de intensieve veehouderij moet verminderen. Toch blijf je de kiezers beloven dat het zonder pijn kan. Vervolgens moet de rechter of de EU zeggen dat Nederland zich moet houden aan de regels. Dan kun je de EU of rechters de schuld geven, maar je wist dit van tevoren. De bijdrage van Nederland aan de EU verminderen en vervolgens allemaal uitzonderingen vragen die al lang zijn afgewezen: geloof je zelf dat de EU je gunstig gezind zal zijn? 

En dan snel een crisis uitroepen terwijl de landen met de grootste relatieve toename van het aantal eerste aanvragers waren: Ierland (+ 421,8 %), Kroatië (+ 367,9 %) en Oostenrijk (+ 181,4 %). Het aantal eerste aanvragers was in 2022 het hoogst in Duitsland (24,7 % van alle eerste aanvragers in de EU), gevolgd door Frankrijk (15,6 %), Spanje (13,2 %) en Oostenrijk (12,1 %). En dan is het crisis in Nederland?  Er is gewoon te weinig opvang en die wil je toch niet verhogen: zeg dat dan tegen je kiezers!

Je durfde het je kiezers niet te zeggen.

Je kunt het sluw noemen. Je kiezers worden dan boos op de rechters en de EU of op links. Zoals de kiezers boos waren dat Timmermans niet per direct het eigen risico wilden afschaffen. Het is natuurlijk ook sluw om eerst te beginnen met geld uit te geven met dit kabinet en pas na twee jaar (als het kabinet al gevallen is) beginnen met bezuinigen. Uiteindelijk leidt het natuurlijk tot afbraak van het vertrouwen in de rechtsstaat. Want zijn kiezers geloven Wilders, dus het zal wel aan de D66-rechters liggen.

Ik noem het in elk geval geen lef, eerder laf

Moeten we bang blijven voor migratie of juist bang worden van krimp en vergrijzing?

Zonder de problemen die migratie met zich meebrengt te negeren zou ik wel eens willen inzoomen op de krimp van de arbeidspopulatie. We horen wel veel over problemen van overbevolking, maar in de projecties voor de toekomst zie ik bij de Verenigde Naties vooral gevaren van krimp en vergrijzing. Wat is er dan aan de hand?

Stel 100 mensen wonen in een landje. Er werken 55 mensen en 45 werken nog niet of zijn met pensioen, toevallig net de verhouding in Nederland. Maar stel nu dat dit een vergrijzend land is, dus dat veel werkenden oud zijn, die gaan met pensioen. Ondertussen is de vruchtbaarheid afgenomen en er komen geen nieuwe arbeidskrachten bij. Binnen de kortste keren werken er nog maar 50. Stel dat deze 50 mensen 10% productiever worden, dan blijft de economie stabiel en is de groei nul! De 5 mensen die het arbeidsproces verlaten dragen niet meer bij en hun werkkracht wordt opgevangen door de mensen die overblijven. Iets dergelijks kunnen we zien in Japan, met zijn sterk vergrijzende bevolking een voorloper op de rest van de wereld (allemaal sterk versimpeld). Ooit gehoord van The lost decade? De economie van Japan groeide tien jaar vrijwel niet, totdat de arbeidsparticipatie van vrouwen ging groeien, waarmee de krimp van de arbeidspopulatie tijdelijk werd gekeerd.

Krimp gaat eraan komen!
Een afnemende bevolking die vergrijst is dus nogal een probleem. Ondertussen nemen immers de zorgkosten toe en de overheidsschuld als percentage van het BNP neemt toe als het BNP afneemt door de dalende arbeidspopulatie. Let wel: de arbeidsproductiviteit groeit helemaal niet hard meer in Europa. In 2023 was de  arbeidsproductiviteit 0,6 procent lager dan in 2022. 

Hier de projectie van de populatie in West Europa in de leeftijd van 15 tot 64 jaar. De projectie geeft aan dat het zeer waarschijnlijk is dat de arbeidspopulatie daalt. De rode lijn is de verwachte populatie. De blauwe lijn is de verwachting als de vruchtbaarheid fors daalt of stijgt. Het is overigens nog nergens gelukt om de vruchtbaarheid fors te laten stijgen als die eenmaal onder de 2,1 per vrouw is gezakt, de blauwe lijn naar boven is dus vooral wensdenken. In Oost Europa wordt het nog veel erger dan in West Europa. 

Verwachting arbeidspopulatie West Europa

Verwachting arbeidspopulatie Oost Europa

Dit is dus geen theoretisch probleem. De arbeidsbevolking gaat krimpen en als de productiviteit zoals verwacht niet fors stijgt, stijgt het overheidstekort in Europa. Alle overheden komen in problemen.

Deze week was de president van de Amerikaanse Federale bank in Nederland. Hij gaf aan dat een van de redenen dat de Amerikaanse economie het zoveel beter doet dan de Europese te danken is aan de arbeidsmigratie. Zonder de komst van de vele migranten had de Amerikaanse economie er minder sterk voorgestaan en was de inflatie op dit moment hoger geweest.

Lastig, maar wat is het alternatief?
Natuurlijk is het opvangen van migratie lastig. In onze cultuur zit het niet ingebed (hoewel we al eeuwen met migratie te maken hebben). Eigenlijk zijn we helemaal niet ingericht op het ontvangen van migranten. En het komend kabinet gaat dat alleen maar verder verminderen.

Neem de gemeente Westland. In de gemeente Westland (32,8% van de stemmen ging naar Wilders) willen ze geen asielzoekers opvangen en geen migranten huisvesten. Maar alle Westlandse tuindersbedrijven zijn afhankelijk van arbeidsmigranten. Ondanks de sterke afhankelijkheid van migranten voor de Westlandse economie worden migranten geweerd. Er werken 12.000 tot 16.000 arbeidsmigranten en Westland wil er maar 4.500 huisvesten. Wat als het komend kabinet er in slaagt om de migratie verder terug te dringen? In Den Haag en Rotterdam gaan ze dan niet meer migranten huisvesten? Verdient Westland nog wel wat dan?

Of zoom niet in op Westland en kijk naar Nederland. Er zijn nu al te weinig mensen die in de zorg werken. Met de vergrijzing en het verlagen van het eigen risico in de zorg neemt dat verder toe. Afname van de arbeidspopulatie zal ook leiden tot hogere kosten en overheidsuitgaven, terwijl er steeds minder mensen zijn om de belasting op te brengen.

Regeren is vooruitzien. Dan is het goed om naar de voorspellingen over de bevolkingskrimp en de krimp van de arbeidspopulatie na te denken. 

Zorgen om de democratie

Democratie is er in feite op gericht dat niet een enkeling bepaalt wat er gebeurt. Toch zien we dat een enkeling steeds meer mogelijkheden heeft. Denk aan de enkeling die de dodenherdenking kan verstoren, de enkeling die een Koran verbrandt en de enkelingen die met vernielingen een demonstratieve bijeenkomst verstoren. De neiging is dan om de politie het te laten oplossen. Veel beter zou het zijn als de gemeenschap om de enkeling heen die de actie afkeurt zich uitspreekt en de rust bewaart, zich niet emotioneel laat meeslepen. Als de gemeenschap het niet doet of kan en de politie moet ingrijpen is het aan vertegenwoordigers: geen olie op het vuur gooien.

Korte termijn winstbejag
Maar dat lijkt niet meer te passen bij de huidige tijd. Consistent en consequent zijn doet er niet toe. Feiten eigenlijk ook niet. De emotie is doorslaggevend voor de politicus die succesvol wil zijn. Zo kan het groepje dat de demonstraties voor Gaza doet verharden er voor zorgen dat op rechts de studenten voor tuig uitgemaakt kunnen worden: dat scoort bij komende verkiezingen. Aangifte doen tegen Timmermans: natuurlijk onzin, maar het scoort! Aan de extreme kanten is korte termijn winstbejag wat er toe doet. Dat was er natuurlijk altijd al, maar vroeger werden extreme uitingen gefilterd door de media. 

De taal en de onderwerpen worden gedicteerd door internet. Internationale onderwerpen doen er toe. Plotseling heet vroege seksuele voorlichting on-Nederlands, in strijd met de Nederlandse cultuur die rechts zo wilde koesteren. Dat scoort in Hongarije en bij rechts extremisten. Feiten zijn niet nodig. Plotseling zien we ACAB (all cops are bastards), herkenbaar uit de VS, toch echt niet passend op Nederland, maar het scoort op het internationale X. Mensen zijn boos geworden en uiten zich zoals ze gezien hebben in hun bubbel.

Zorgen om het geheel in samenhang
Zorgen om het veranderend klimaat en wat het doet met onze veiligheid? De verschillen tussen arm en rijk? Bestaanszekerheid? Het is voor mij meer de combinatie van deze onderwerpen. Vooral zorgen om de democratie, toekomstbestendigheid, prettig samenleven en goed bestuur.

Regeren is immers vooruitzien, op tijd maatregelen nemen om een crisis te voorkomen. 

Dat vraagt afstand van de eerste emotionele reactie, naar elkaar luisteren, samen kiezen voor de langere termijn, wijsheid brengen in het debat, wetenschap gebruiken. Is het consistent? Is het proportioneel? Wat zijn de feiten? Dat scoort geloof ik niet op X, TikTok en zelfs niet op TV in praatprogramma's. 

Maar op de langere termijn kan ook de democratie dood en kan wetenschap een onwelkome mening worden. En let op: dat wordt niet een leuk leven, dat levert minder welvaart en welzijn: een hoge rekening.

Daar moeten we voor waken, anders komen we nooit aan de toekomst toe.