Het belang van politieke partijen

 

Nu er op links gediscussieerd wordt over fusie of behouden van politieke partijen, vind ik het tijd om deze discussie te verbreden. Want is de functie van politieke partijen en wordt die functie nog wel voldoende vervuld?

Representeren, agenderen, besturen
Algemeen zien we overeenstemming over enkele van de functies: representatie, participatie, selectie, agendering, integreren en besturen. Ik heb er hier tien gepakt. De fusie die op links besproken wordt gaat alleen over de macht: de koers van Nederland van bovenaf beïnvloeden met een bundeling op links of juist door het werven van stemmen uit het midden. Eerder gaf ik al aan dat de aandacht voor democratische gezindheid verder gaat dan politieke partijen, maar dat maakt politieke partijen niet onbelangrijk.

Functie	Uitleg	Wordt nog vervuld?	Toelichting
1. Representatieve functie	Vertegenwoordig de belangen van burgers in het parlement	✅ Ja	Partijen vertalen wensen van kiezers naar beleid. Er is veel keuze en in het parlement komt een veelheid aan stemmen aan bod
2. Participatiefunctie	Burgers betrekken bij politieke activiteiten	⚠ Deels	Lidmaatschap en betrokkenheid nemen af
3. Rekruterings- en selectiefunctie	Selecteren en opleiden van politieke kandidaten	⚠ Deels	Partijen leveren politici voor bestuur en parlement. Twijfels over de selectie van bestuurders. Veel partijen hebben weinig ervaren kaders.
4. Agendafunctie (ook wel articulatie genoemd)	Politieke thema’s op de agenda zetten	⚠ Deels	Nog steeds zien we dat. Opvallend is dat de politiek niet meer het monopolie heeft. Wat buiten het parlement gebeurt is belangrijker. BBB is eigenlijk gestart als lobbygroep vanuit boeren en de industrie
5. Aggregatie en Integratiefunctie	Belangen bundelen in een partijprogramma om de koers van Nederland te bepalen	⚠ Deels	Door versplintering moeilijker. Wensenlijstjes zijn niet meer altijd gecombineerd met betaalsuggesties, zeker in het huidige kabinet waar partijen hun programma’s niet lieten doorrekenen (muv de VVD)
6. Communicatie- en verantwoordingsfunctie	Informeren van burgers over beleid en verantwoording over compromissen	⚠ Deels	Partijen leggen weinig uit over compromissen (bv. coalitieakkoorden). Populistische partijen (PVV, BBB, FvD) beschuldigen anderen zonder zelf verantwoordelijkheid te nemen.
7. Beleidsvoorbereidende functie	Meedenken over beleid en hervormingen	✅ Ja	Regeringspartijen doen dit via coalitieakkoorden. Helaas geeft het vorige punt aan dat de verantwoording tekort schiet
9. Oppositie- / controlerende functie	Controleren van de regering en alternatieven bieden	✅ Ja	Essentieel in een parlementaire democratie. Zeker op landelijk niveau nog steeds aanwezig. NSC werd er groot mee.
10. Socialisatie- en mobilisatiefunctie	Politiek bewustzijn en normen overbrengen, mobiliseren om te stemmen. Bevorderen democratische gezindheid	⚠ Minder	Wordt vaker gedaan via onderwijs en media dan via partijen zelf. Democratische gezindheid staat onder druk.

---

Wat zou dan belangrijk zijn als politieke partijen zich op nieuw moeten uitvinden? Ze zullen rekening moeten houden met:
• Individualisering: Burgers zijn minder verbonden aan één partij.
• Sociale media: Snelle opinievorming kan ondergeschikt raken aan zorgvuldig onderzoek naar de feiten
• Populisme: Partijen als PVV focussen op protest, niet op besturen.

Welke partij weet de functies nog goed te vervullen? De politieke partijen zijn het slachtoffer van de ontrouw van burgers. De stemmer is niet trouw en beloont geen consequente doorrekening. Intern tegenstrijdige wensen worden niet afgestraft, ja zelfs beloond: de PVV is daarvan een goed voorbeeld. Hoe neem je verantwoordelijkheid voor het bestuur? Hoe verantwoord je de compromissen die je sluit?

Je kiezers raken èn overtuigen: representeren integreren én mobiliseren
Wat mij opvalt is dat het nodig is dat een partij mensen raakt, meeneemt, actief een rol laat nemen in het bestuur. Bontebal doet dat goed, hij probeert consequent te zijn en mensen warm te maken zonder onhaalbare beloften te doen. Het lijkt wel of hij niet zegt wat zijn kiezers willen horen, maar echt moeite doet om zijn kiezers te overtuigen in moeilijke keuzen om een samenleving te krijgen die meer op gezamenlijkheid is gericht. Een combinatie van representatie, integratie en mobilisatie. Iets wat Rutte deed toen hij rond corona mensen moest overtuigen of verder terug Lubbers die aangaf dat het land ziek was, toen het aantal arbeidsongeschikten in Nederland maar bleef oplopen.

De verdedigers van de PvdA (Melkert cs) maar ook de verdedigers van een linkse fusie hebben dat beiden niet.

Welke partijen kunnen dit aan??