In het algemeen onderschrijft (vrijwel) iedereen in Nederland de democratische beginselen. Maar in deze coronatijd valt op dat dat nogal eens een praatje voor de bühne is. We hebben het wel eens over Polen of Hongarije, maar hoe is het denken hier? Dan valt op dat het als het er op aan komt niet meer zo duidelijk ligt. Onder de oppervlakte blijkt steun voor een minder liberale democratie.
Recent deed het Verwey Jonkerinstituut er onderzoek naar. Zo zegt bijna de helft van de Nederlanders (46 procent) dat ‘regeringen moeten doen wat de meeste Nederlanders willen, ook al zijn er wetten die dat niet toestaan’. (Democratischbewustzijn in Nederland 2021 )
Dat gaat al aardig richting steun voor een Poolse kijk op de rechtsstaat.
Of wat dacht je van deze uitkomst: En één op de drie Nederlanders vindt dat een regering het meepraten en meebeslissen van oppositiepartijen mag inperken om grote problemen in het land sneller en daadkrachtiger aan te kunnen pakken. We hebben het dan niet over gewone mensen die niet kunnen inspreken, maar het meebeslissen van oppositiepartijen.
Niet specifiek links of rechts, wel wat vaker PVV
Hebben we het over links? Hebben we het
over rechts? Uitgesplitst naar politieke voorkeur blijkt dat kiezers
van FvD en PVV relatief vaker dan kiezers op andere partijen
ontvankelijk zijn voor illiberaal en antidemocratisch denken. Maar
dan zijn we er niet, want dat is niet de meerderheid van de ontvankelijken. Uit het onderzoek blijkt dat Nederlanders die
ontvankelijk zijn voor de aantrekkingskracht van autocratische of
illiberale bestuursvormen, niet te vangen zijn onder één noemer.
Zij zijn te vinden bij linkse en rechte partijen, ouderen en
jongeren, mannen en vrouwen, laag- en hoogopgeleiden, stedelingen en
dorpelingen.
Ik ben voor democratie, totdat ...
Zodra emotie een rol speelt kan je ook bij jezelf wel eens een illiberale gedachte ontdekken. Dat komt ook uit het onderzoek . De meerderheid van de kiezers kiest
voor democratie als goede of beste bestuursvorm, maar zo stellen de
onderzoekers: “uit emoties zoals bezorgdheid en boosheid is men
voor de aanpak van urgente en complexe problemen ook ontvankelijk
voor illiberale of autoritaire vormen van bestuur”. Nood breekt wet! We moeten nu het land redden! Niet zeuren maar aanpakken! Iemand die de
woede weet te kanaliseren, heeft dus ook in Nederland kansen.
Democratische gezindheid
Ik pleit daarom in navolging van dit
onderzoek voor meer aandacht voor democratische gezindheid. Elkaar
herhalen dat het zo goed is democratisch te werken helpt niet. Het is
echt nodig dieper in te gaan op wat er kan gebeuren in
ondemocratische samenlevingen zonder eerlijke rechtspraak. Waartoe kan dat leiden? Wat is het gevolg? De
onderzoekers adviseren dan ook: “Maak mensen bewuster van de
consequenties van illiberale bestuursvormen door een aanpak te
ontwikkelen welke verder reikt dan het bevorderen van de kennis van
de staatsinrichting in het burgerschapsonderwijs en werkelijk meer
diepgang in het constitutioneel besef kan realiseren”. Het
lijkt mooi als je grote stappen kunt nemen en het “gezeur” van de
oppositie kunt omzeilen en vaart kunt maken. Totdat die oppositie de volgende keer jouw mening vertegenwoordigt. Of totdat later blijkt dat een groep mensen geen recht wordt gedaan uitsluitend vanwege hun dubbele nationaliteit, zoals bij de toeslagenaffaire. De harde aanpak kwam immers voort uit een boosheid over misbruik van uitkeringen.
Mensen die pleiten voor het passeren van de democratische rechtstaat doen dat vanuit een gevoel dat de politiek de problemen niet kan oplossen. Juist bij boosheid en bezorgdheid wegen mensen niet mee wat de gevolgen zijn. Juist bij grote betrokkenheid kan het mis gaan.
Bestorming van de Tweede Kamer
Ik verwacht niet ineens een bestorming
van de Tweede Kamer. Maar bedenk dat de bestorming van het Capitool
ook een uiting van woede was die we 4 jaar geleden niet voor mogelijk
hadden gehouden.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten