Sorry dat ik het zeg, maar

Het is wel een tijd voor excuses en sorry's. Dat gaat van groot tot klein, van misbruik in de katholieke kerk, de misstanden in het koloniale verleden, maar ook voor de toeslagen affaire (Rutte, Asscher), een kabinet met de VVD (PvdA), een fout verzoek om een piemel te laten zien (Bilal Wahib), een tweet over corona (Famke Louise), vrouwen die je een lift aanbieden hoeren noemen (Boef), meezingen met een liedje waarin het n-woord wordt gebruikt (Ron Jans). Bij de een doet het verder weinig (rapper Boef, mp Rutte), bij de ander is het einde carrière (Asscher, Jans). Hoe moeten we dat duiden en er mee omgaan?

Globalisering, massa-individualisering en democratisering
Mij lijkt dat het hoort bij globalisering, massa-individualisering, en democratisering. Globalisering betekent dat hier opkomt wat elders als misstand wordt gezien. Met deze tijd van sociale media kun je snel mensen vinden die boos zijn over jouw uitspraken. Uit Amerika overgewaaide bewustwording over het gebruik van het woord “neger”, of “slaaf” wordt hier snel opgepikt. Helemaal geen slechte ontwikkeling, maar wel iets waar we mee moeten leren omgaan.

De aandacht voor het individu is vanouds groot in liberaal westerse landen. Het heeft te maken met het verhaal dat een gezicht krijgt dat meer invloed heeft dan cijfers. Dat is altijd zo geweest. Maar de individualisering is nu belangrijker en zichtbaarder. Massa-individualisering zorgt ervoor dat deze individuen makkelijk gevonden worden. Iets als de toeslagenaffaire zou in de jaren 50 gebeurd kunnen zijn zonder dat iemand het opmerkte.

En zo is ook democratisering een goede ontwikkeling. Het is ook democratisering van ellende: wat iemand overkomt is niet minder erg als het iemand met weinig aanzien is. 

Maar hoe moeten we ermee omgaan? 
Recent las ik over iemand die op haar 17e tweette "Outdone by [an] Asian #whatsnew,". Uit haar tweets kun je inderdaad halen dat ze mensen beoordeelde op ras en dat de tweets niet veel respect voor Aziaten uitstraalden ("stupid Asian" omdat ze een twee haalde voor haar scheikunde (dat ze een 2 haalde wordt haar niet nagedragen)). Maar dat ze haar tweets (die ze twee jaar geleden al wiste en waar ze zich voor verontschuldigde) haar leven lang niet kwijt zou raken, gaat wel ver. Dat ze nu, op haar 27e. geschrapt zou worden als hoofdredacteur is toch wel extreem. Zeker als je weet dat ze twee jaar geleden gelauwerd was als "emerging journalist of the year" door de National Association of Black Journalists. Zou er niet iets meer aandacht voor haar sorry kunnen zijn? 

Een samenleving kan niet zonder compassie en vergeving. Vergeving scoort op twitter minder goed dan verdoemen. Een boze tweet of facebookpost wordt sneller gedeeld dan een uiting van mededogen of een oproep tot vergeving. 

De leugen en het sorry van Rutte
De leugen van Rutte is recenter, ik was al aan dit blogje begonnen in de week vóór het debat over de verkenners voor de formatie. Ik vermoed dat bij elke formatie gekeken wordt naar de betrouwbaarheid van een fractie. Nu het gaat om kabinetten met een fragiele meerderheid zoeken bestuurders zoveel mogelijk zekerheid vooraf. We hebben geen gegevens over Joël Voordewind, maar reken maar dat hij over de tong ging bij de formatie van het vorige kabinet. Men wil het zichzelf gemakkelijk maken en verrassingen voorkomen. 

Het sorry van Hoekstra?
Rutte krijgt daar nu de schuld van, maar mij maak je niet wijs dat Hoekstra zo'n gesprek over de degelijkheid van zijn fractie raar had gevonden, tenzij het in de openbaarheid komt. Toen premier Mark Rutte de notulen van een vergadering uit juli 2019 openbaar wilde maken waarin er ‘onvriendelijk’ over Omtzigt zou zijn gesproken, zouden diens CDA-partijgenoten in het kabinet dat hebben tegengehouden. 

Natuurlijk: we horen Rutte heel vaak sorry zeggen en ooit is het geduld op. Ik hoor anderen ook vaak sorry zeggen. Het is voor sommigen zelfs een excuus om te gaan beledigen dat ingeleid wordt door "sorry dat ik het zeg, maar...". Net zo als "met alle respect" nogal eens een introductie is om iets respectloos te zeggen. Sorry vraagt dus meer aandacht. 

Maar willen we openheid, dan is het afkeuren van een sorry niet genoeg. Want bij die openheid past ook compassie en vergeving, anders blijft er een grote druk om zaken te verbergen en achter gesloten deuren anders te praten dan in het openbaar.

En daar stuiten we op een christelijke traditie van vergeving. "Wie zonder zonden is, werpe de eerste steen". 

Wat zou het dan stil worden op Twitter en Facebook. Maar we zouden veel aan openheid winnen.