Boosheid en irrationele samenzweringstheorieën

Boosheid op de elite is natuurlijk van alle tijden. Niet altijd drong dit door: vertegenwoordigers schaafden aan de verhalen om een rationeel verhaal te kunnen houden. Zij vertaalden woede naar een rationeel programma. Boosheid werd zo voor rationele leiders vertaald. Dat leidde dan tot verandering. Nu de vertegenwoordiging halfdood is, lezen we de boosheid ongefilterd en schrikken we er van. Hij dringt door sociale media zelfs harder door, want woede wordt meer getoond dan vriendelijkheid en dankbaarheid. Van de theorieën zouden we niet moeten schrikken. Van de boosheid wel.

Steven Pinker gaat in de Volkskrant van 25 november in op de vreemde samenzweringstheorieën en pleit voor ratio, maar weet dat mensen die best rationeel na kunnen denken dat lang niet altijd doen. De vreemdste theorieën winnen deze tijd aan aanhang. Dat we worden geregeerd door reptielen en dat Bill Gates chips wil inspuiten in alle mensen. Een voorbeeld is het verhaal over de pizzeria waar kinderen misbruikt werden voor duivelse rituelen en dat Hillary daar haar pedofielennetwerk ruimte bood. Pinker zegt: “Het geloof dat Hillary Clinton een bende pedofielen runt, is een manier om te zeggen: boe, Hillary! Hillary is slecht. Of ze het nu wel of niet gedaan heeft, ze is zo slecht dat ze het zou kunnen doen.”

Een vertegenwoordiger van de stem van het volk dat deze theorieën aanhangt zal met bewijzen moeten komen om de rest van de mensen te overtuigen. Toegegeven: er was een vertegenwoordiger die maling had aan bewijzen. Trump beweerde ook zonder bewijs dingen over corona en prees medicijnen aan die niet werkten en acuut tot de dood kunnen leiden. Toch is ook Trump het vleesgeworden voorbeeld van iemand die het vooral gaat om de woede. Zoals iemand ooit opmerkte: de republikeinen namen Trump niet letterlijk, maar wel serieus. De democraten namen Trump wel letterlijk en niet serieus. Daarna werd Trump president.

Misschien geldt dat wel voor alle QAnon aanhangers en virusontkenners. Je moet ze niet letterlijk nemen, maar wel serieus. Die virusontkenners zeggen dat er geen corona bestaat, maar gaan wel als ze ziek zijn naar het ziekenhuis in plaats van naar een Sjamaan, gebedsgenezer of naar Willem Engel.

NRC 26/11/21

En is er voor boosheid niet veel aanleiding? PVV en FvD stemmers hebben een afkeer van Haagse politiek en van de wereld. Maar misschien zijn zij ook wel de grootste verliezers van de globalisering (waarbij banen en zekerheden verdwenen) en de strijd voor klimaat (waarbij ze veel meer betalen voor hun energie en mobiliteit). Het zijn de mensen die zich geen koopwoning kunnen veroorloven, jaren op een huurwoning moeten wachten en die hun buurt zien veranderen. Het zijn ook de verliezers in de cultuurstrijd, want Zwarte Piet verdwijnt natuurlijk. Terecht, maar voor hen een verlies van hun mooie en niet racistisch bedoelde verhaal over Sint en Piet uit hun jeugd. Is het dan een wonder dat ze afkeer hebben van de Haagse politiek de de wereld? 

Hun manier van leven staat meer ter discussie dan die van de bakfietsende GroenLinkser, die goed is opgeleid en zich makkelijker aanpast op de arbeidsmarkt. 

Neem de boosheid serieus. Investeer in onderwijs, volkshuisvesting en investeer in zekerheden. Kom met antwoorden in plaats van de verhalen van PVV en FvD die geen antwoord geven maar woede onderkennen en voeden. Betrek de mensen bij onderzoeken en vind samen oplossingen.

En de irrationele samenzweringstheorieën? Leer de mensen kritisch na te denken. Accepteer dat paranormaal geloof – astrologie, geesten, de spirituele krachten van kristallen – waarschijnlijk niet uit te roeien is.