Heeft Rutte het land verpest?

Een interessante klacht van de PVV stemmer in mijn omgeving. Rutte heeft het twaalf jaar verpest en het onderwijs, openbaar vervoer, de zorg, wonen: alles staat er slecht voor, het land is verpest. Het idee is dat we armer zijn geworden en dat dat aan Rutte ligt. Natuurlijk ligt er veel aan Rutte (we gaan nog naar hem terugverlangen), maar laten we vooral kritisch kijken waarom de overheidsdienstverlening en sectoren waar de overheid traditioneel veel moet verzorgen er zo moeizaam bij staan. Dat heeft alles te maken met stijgende kosten. En inderdaad heeft de VVD niet de neiging gehad extra geld te halen bij rijkeren. Gaat door anders te stemmen Nederland alles oplossen? 

Wet van Baumol zorgt voor problemen met overheidsdienstverlening en zorg
Een belangrijke verklaring voor het idee dat de zorg, het openbaar vervoer, bibliotheken, de politie, de overheidsdiensten zo achteruitgaan is de wet van Baumol. Het heeft alles te maken met productiviteit in die sectoren waar niet goed geautomatiseerd kan worden. Omdat veel overheidsdiensten relatief arbeidsintensief zijn, groeit de productiviteit voor de quartaire sector (de zorg en de overheidsdiensten) minder snel dan in de industrie en de landbouw. Arbeidsdeling en -verdeling, specialisatie, innovatie, mechanisering en automatisering maken dat in de landbouw en industrie de productiviteit relatief eenvoudig verhoogd kon worden, iets wat in de zorg of de politie moeilijker of niet mogelijk is. Je hebt toch die verpleegkundige nodig aan je bed. Gevolg van de gestegen arbeidsproductiviteit in de andere sectoren is dat de lonen daar ook omhoog gaan en dat om arbeidskrachten te behouden de lonen in de zorg en overheidsdiensten ook omhoog moeten, terwijl de productiviteit niet zo snel stijgt. De zorgkosten lopen dus enorm op!

Vergrijzing
Een tweede verklaring is de vergrijzing. In de jaren 60 toen we snel rijker werden waren er veel arbeidskrachten en weinig mensen die genoten van hun pensioen. Veel werkenden, weinig niet productieven. Nu is dat door de vergrijzing fors veranderd. Meer mensen hebben zorg nodig, waardoor de kosten van de zorg hard groeien, minder mensen werken. Dus hebben de kabinetten Rutte gepoogd de kostenstijgingen in te perken. 

En de zorg is nogal een kostenpost. Even los van je eigen kosten voor de ziektekostenverzekering betaalt de overheid 95 miljard. Het Koningshuis kost 55 miljoen. Het schrappen van het hele Koningshuis en al dat geld aan de zorg besteden is er in 5 uur doorheen gejaagd. 

Dure arbeidskrachten
Maar die migratie dan? Dat ligt toch ook aan Rutte? En daardoor hebben we te weinig woningen. Ook dat ligt iets ingewikkelder. Er zijn veel banen waar de productiviteit laag is en Nederlanders voor het te betalen loon niet uit bed komen. Door die wet van Baumol zijn de arbeidskrachten relatief duur in veel sectoren. Het grootste deel van de migratie is arbeidsmigratie. Dus als de Nederlanders niet willen werken in de kassen, in de horeca, in de verdeelcentra van Bol.com, dan komen er krachten uit het buitenland. Gelukkig is door Rutte de AOW leeftijd sinds 2013 stapsgewijs verhoogd naar 67 en werken mensen steeds langer, anders was er nog meer migratie nodig.

Wat wel aan Rutte ligt is de "afbraak" van de mogelijkheden voor woningcorporaties. Ze mochten niet meer zomaar in de middenhuur-sector investeren (overigens ook omdat de EU dat marktverstoring vond). Is de bouw van middenhuur eigenlijk wel een taak van de woningcorporaties? De verhuurdersheffing damde de mogelijkheden verder in: minder geld om woningen te bouwen. Ook moesten instellingen gesloten worden en mensen gewoon in een woning van een woningcorporatie wonen (in de hoop dat de zorgkosten binnen de perken bleven). En ouderen blijven langer thuis wonen omdat de bejaardentehuizen teveel geld kostten, waardoor mensen in een te grote woning blijven wonen. Ook is Nederland erg aantrekkelijk voor internationale studenten en wordt om dat makkelijk te maken veel onderwijs in het Engels gegeven. Dat had best anders gekund.

En inderdaad staan er nogal wat landen in de wereld in brand en komen er vluchtelingen naar Nederland. Die wereldproblemen kunnen we niet oplossen vanuit Nederland. Om het vluchtelingenverdrag te veranderen is nogal wat nodig, als je dat al wilt. In elk geval kan Nederland dat niet alleen wijzigen. 

Laat de rijken de crisis betalen?
Dan kun je natuurlijk best de belastingen voor hoge inkomens vergroten, in de jaren 80 waren de belastingen wat dat betreft hoger. Maar Rutte heeft precies gedaan wat zijn kiezers toen wilden: die wilden dat helemaal niet. Ook Wilders wil de belastingen niet verhogen trouwens. Een traditioneel socialistische partij als de SP wint geen stemmen.
Maar je moet ook beseffen dat op dit punt ook weer geconcurreerd wordt. ASML is boos als Omtzigt roept dat expats gewoon belasting moeten betalen. ASML drijft op dat buitenlands talent.  

Op naar een regeergame
Ik denk dat het aardig zou zijn als mensen eens de kans krijgen via een spel de overheid zelf te besturen. 

Wat gebeurt er als je het eigen risico afschaft en de thuiszorg ruimhartiger toedeelt? Hoe reageer je als de kosten dan nog harder oplopen? De zorg geen markt is dan echt niet het antwoord dat je problemen oplost. Wat als je de huren omlaag brengt: valt er door eigenaren genoeg te verdienen om toch meer te gaan bouwen? 

Lukt het de energiekosten laag te houden als je kerncentrales bouwt en hoe snel zijn die klaar voor gebruik? En wat gebeurt er in Groningen als je dan toch maar weer gas gaat winnen? 

Sluit je de grenzen voor arbeidsmigranten, krijg je dan al het werk nog gedaan? 

Wat gebeurt er als je uit de EU stapt om geen migratie te hoeven accepteren? Hoe zorg je dat de handel met Duitsland en andere EU landen op peil blijft? Nederland zal het moeilijker hebben dat het Verenigd Koninkrijk en dat blijft al achter op de EU.  En wat doe je als de instroom van migranten in het Nederland hard oploopt? Dat is wat in het Verenigd Koninkrijk gebeurde. 

Coalitie als kleine regeergame
Het mooie van de coalities in Nederland is dat partijen zoiets samen proberen uit te vinden. Wat zou van alle maatregelen het beste uitpakken? Dat zal niet ideaal zijn voor iedereen. En er is een verschil tussen wat links wil en rechts wil. 

Maar altijd hebben ze om te gaan met groeiende kosten van de zorg, achterblijvende productiviteit in overheidsdiensten en toenemende vergrijzing. En dat allemaal binnen internationale verdragen en wetten. 

Wilders zal nog raar opkijken van deze regeergame. Ik denk dat hij liever ziet dat NSC en VVD hem uitsluiten.