Vrijheid zonder zelfbeheersing vernietigt zichzelf

In een contactadvertentie zal je niet veel positieve reacties krijgen als je aangeeft dat je je uitstekend kunt beheersen. Nee, je moet een feestbeest zijn en een beetje gek. "Greed is good", het adagium an Gordon Gekko is nog steeds alom aanwezig. Toch is zelfbeheersing een hoogtepunt van beschaving. 

Zelfbeheersing en soberheid zijn niet per se christelijke waarden. Het gaat dieper en zit in heel veel culturen. Je vindt het ook bij de Indianen en bij de Boedhisten. Je moet je driften beheersen: dat brengt vrijheid. Dat is beter voor de samenleving, maar het is ook beschaving en zelfverheffing.

Ook bij de socialisten zien we dat in het oprichten van corporaties. Arbeiders moesten kapitaal bij elkaar brengen voor de corporatie en dat lukte alleen als zij sober en matig leefden, dat gebeurde onder patronage van 'heren'. Arbeiders moesten spaarzaam zijn, zelfbeheersing tonen en weerstand tegen verleiding leren. De blauwe knoop was ook gericht op zelfbeheersing.

Goeman Borgesius van de Liberale Unie was een voorstander van corporaties. Hij noemde dat “Verheffing op eigen kracht”. De Liberale Unie ging later op in de Vrijheidsbond, later via via de Partij van de Vrijheid (nee, niet de PVV). De link naar de VVD is te leggen, maar het is ver weg. 

Zelfbeheersing lijkt totaal weg uit de discussie. Zelfbeheersing is vooral iets dat aan anderen is: de bankiers met hun grote bonussen, de verkopers van woekerpolissen die alleen dachten aan hun eigen inkomsten. Maar ook familie of vrienden van een iemand die opgehaald wordt door de ambulance. Uit stress eisen ze dat het ambulancepersoneel direct doet wat de omstanders willen. (zie de VK vandaag ) Die stress is begrijpelijk, vroeger was er zelfbeheersing omdat er veel gezag uitging van het ambulancepersoneel, nu is dat weg. Iedereen roept om gezag en straffen, niemand roept om zelfbeheersing. Helaas.

De roep om harder straffen is een forse stap terug en werkt niet. Die roep kennen we vooral uit de streng Islamitische landen: Niet zelfbeheersing staat er centraal, maar gehoorzaamheid aan de regels van de sharia. De PVV is hier de meest prominente voorstander van (niet van de sharia, wel van straffen en gehoorzaamheid aan regels) maar de VVD laat zich ook niet onbetuigd. Vergeten wordt dat de weg van het strenger straffen in Nederland opgegeven was, met succes!. In de Middeleeuwen werd gerekend op lijfstraffen, later werd de gevangenstraf ingevoerd en moesten de mannen in rasphuizen houtraspen of de vrouwen in spinhuizen spinnen. Lijfstraffen waren er toen nog steeds. Toch was de misdaad (en agressie) in die tijden beslist niet minder, juist meer. Het opvoeden tot burgerschap was veel succesvoller. 

Zelfbeheersing werkte vrij goed, maar het knelde vanaf de jaren '70 bij mensen die veel vrijheid wilden. In de jaren '60 ging bevrijding ook gepaard met zelfbeheersing. De vrijheid is gebleven, zelfbeheersing verdwenen. 

De reclame maakt het ook moeilijk. Live life to the max, Je bent het waard, Het zijn weer Hamsterweken, Niet denken maar doen, Jong, snel en wild, dat wil jij toch ook? Waarom moeilijk doen als het Wehkamp kan. Daar worden we mee doodgegooid (op onze eigen kosten). Overheden zijn ook de zelfbeheersing kwijt. Toppunt in 2011? Een zelfbeheersend land als Finland betaalt voor zijn leningen zelfs hogere rente dan de VS dat geld bijdrukt en zich niet kan beheersen. (Zie onder, rente Finland is de groene lijn, de VS oranje)

Gebrek aan zelfbeheersing heeft ons de bankcrises en de eurocrisis gebracht. Waarom hoor ik dan zo weinig pleidooien voor beschaving en zelfbeheersing?

De geschiedenis terugkijkend was het niet zo lang geleden dat zelfbeheersing nog cool was. Er is heel veel mee bereikt. Niet de vrijheid van de 60-er jaren was het probleem, maar het overboord gooien van de zelfbeheersing, "greed is good": dat was het probleem. Vechten tegen de gretigheid moet gepaard gaan met zelfbeheersing. 

Echte liberalen pleiten voor zelfbeheersing. Want vrijheid zonder zelfbeheersing vernietigt zichzelf.