Politici zijn niet dom, maar landelijke domheid wordt niet gecorrigeerd

Vroeger waren er grenzen. Was je voor een dubbeltje geboren, dan werd je nooit een kwartje. Ook Nederland was een standenmaatschappij. Terecht zijn die grenzen geslecht. Ik zag laatst nog de Koninklijke coupe in het spoorwegmuseum en verbaasde mij er weer over dat louter door geboorte mensen ineens vertroeteld worden. We mogen blij zijn dat Beatrix het zo goed doet. Maar zou ze dat niet doen, dan zette ze het erfelijk koningschap op spel. Dat is dan weer goed aan deze tijd: er is een veiligheidsklep waar de koningin zich goed van bewust is. Die veiligheidsklep is steeds vaker afwezig.

Voor politici is overduidelijk de veiligheidsklep verdwenen. Vroeger wonnen politieke partijen vertrouwen en werd de opvolgers het voordeel van de twijfel gegund. Dat is steeds minder het geval. Dat heeft als gunstig effect dat de politici het vertrouwen moeten verdienen.

Ongunstig effect is dat er geen veiligheidsklep meer is. In de omgeving van de politicus heeft niemand er baat bij om deze in toom te houden. Na de korte periode dat een politicus vlamt, moet er toch weer een ander komen. Je wordt als partij niet beloond of gestraft voor je goede of zwakke politici. Pak wat je pakken kunt. (Het zijn niet alleen bankiers die zo korte termijngericht zijn). Je kan denken dat zo'n veiligheidsklep conservatief werkt, maar dat is niet wat ik bedoel. Het gaat er om dat er een prikkel is om verder te denken dan jezelf en het goede te doen. Veiligheidskleppen zijn:

• godsdienstige beloning (wees goed en de hemel wacht)
• reïncarnatie (je wordt beloond in je volgende leven)
• burgerschap (wees goed en je verdient het burgerschap van je woonplaats)

Het zijn maatschappelijke veiligheidskleppen gericht op de toekomst, want je wilt dat men in de toekomst als jij pech hebt ook aardig is. (Het burgerweeshuis was een beloning als je het burgerschap had verdiend).

Ook politiek was er een veiligheidsklep: doe je het goed, dan blijven we jouw partij stemmen. Nu die veiligheidskleppen weg zijn heerst het korte termijnbelang. Het is dus onzin dat alleen de bankiers te verwijten. Nazi Goering zei “Stem of geen stem, het volk kan altijd achter de wil van de leiders gebracht worden. Dat is gemakkelijk. Het enige wat je hoeft te doen, is hen vertellen dat ze aangevallen worden en veroordeel de pacifisten dat zij gebrek aan vaderlandsliefde hebben en het land in gevaar brengen. Het werkt hetzelfde in elk land.”

Ook hier was een veiligheidsklep. Het is gemakkelijk de meerderheid kort voor de gek te houden en gemakkelijk een enkeling voor altijd voor de gek te houden, maar moeilijk om de meerderheid altijd voor de gek te houden. Dat laatste doet er echter niet meer toe. Niet alleen de Maya-kalender gaat ervan uit dat er geen lange termijn meer is. Je ziet gelukkig ook dat die korte termijn vooral landelijke politiek betreft. En die betekent al steeds minder.

Gelukkig zal die veiligheidsklep vast opnieuw uitgevonden worden. Bedrijven zijn volop bezig met duurzaamheid omdat die in business willen blijven. In onze egale samenleving gaan nieuwe veiligheidskleppen komen. Die worden gebouwd rond individuen die zich bewezen hebben als betrouwbaar.

Vertrouwen is nog altijd de belangrijkste valuta. Een veiligheidsklep voor de lange termijn. De maatschappij kan niet zonder.