Neem verantwoordelijkheid voor je beledigingen

Op Yale is onlangs het echtpaar Christakis gestopt met lesgeven vanwege een email die de vrouw stuurde. Het is een incident dat perfect weergeeft wat er gebeurt als mensen niet meer bereid zijn elkaar te spreken. Het begint met Halloween. Rond die tijd stuurt de universiteit een email rond waarin mensen gewaarschuwd wordt om geen “culturally unaware or insensitive” (cultureel onbewuste of ongevoelige) keuze te maken bij het kiezen van een kostuum.

Moet je mensen de kans geven fouten te maken?
Erika Christakis die les gaf in voor- en vroegschoolse educatie, reageerde dat ze vond dat studenten hierin hun eigen keuzen mogen maken. Haar idee is dat mensen elkaar pijn doen en dat je niet altijd tegen pijn kunt beveiligen. Je moet studenten dus hun eigen ruimte geven om fouten te maken. Mensen kunnen zelf kijken hoe ver ze kunnen gaan en misschien kiezen ze wel verkeerd. Er is dan de kans voor anderen om te zeggen dat ze zich beledigd voelen.  (Of ze kunnen het kostuum negeren).  

Ze zei dus niet dat mensen maar tegen foute kostuums moeten kunnen. Ze zei dat als iemand zo’n keuze maakt, dan moet die ook merken dat mensen zeggen dat ze zich beledigd voelen. Een golf van protest ontstond.

Nicolas Christakis, haar man, werd er ook op aangesproken. Een groep demonstranten sprak hem aan om van hem verontschuldigingen te horen voor de uitspraken van zijn vrouw. Hij bleek het niet met de studenten eens te zijn en wilde uitleggen waarom hij een andere mening had. Als professor greep hij zijn kans om de studenten te horen hun mening te respecteren en uit te leggen waarom hij het niet met hen eens was. Maar daar waren de studenten niet voor gekomen. Zij wilden excuses horen. Zij wilden niet respect voor hun mening om vervolgens te horen dat de professor het er niet mee eens was.

De studenten wilden excuses en spijt horen. Een universiteit moet een veilig huis zijn voor studenten. Door te accepteren dat mensen een provocatief of aanstootgevend kostuum zouden dragen accepteerde de professor dat studenten hierdoor gegriefd zouden kunnen worden.  

Inmiddels is het echtpaar niet meer werkzaam op Yale omdat ze het niet meer volhielden. Voor het echtpaar pleit nog het volgende. Een student schreeuwde “Who the fuck hired you?! You should step down! If that is what you think about being a master you should step down! It is not about creating an intellectual space! It is not! Do you understand that? It’s about creating a home here. You are not doing that!” “You should not sleep at night! You are disgusting!”. Deze student werd vervolgens ook met haatmails bewerkt, terwijl het echtpaar het opnam voor deze student! (Daarna werd het echtpaar daar weer om bedreigd) Ik heb het allemaal uit The Atlantic. 

Nu zou ik het onacceptabel vinden dat mensen zich vrolijk maken in een aanstootgevend uniform. Maar de essentie is de vraag of je dat  
1.    vooraf moet verbieden
2.       zonder problemen moet accepteren of
3.       niet moet verbieden maar de drager wel de verantwoordelijkheid geven uitleg te geven aan mensen die beledigd zijn.

Verbod in plaats van gesprek

De studenten hadden de keuzen versmald tot vooraf verbieden of gewoon accepteren. Eigenlijk had dan de universiteit de verantwoordelijkheid van mensen die een kostuum kiezen overgenomen. Je kan dan de universiteit om verantwoording vragen als iemand een fout kostuum kiest.

Die derde weg waarbij mensen zelf verantwoordelijkheid krijgen is lastig omdat die veel geduld en incasseringsvermogen vraagt. Mensen beroepen zich daarom liever op een recht om anderen te mogen beledigen, dat zou dan de vrijheid van meningsuiting zijn. Of mensen beroepen zich op een recht om niet beledigd te worden. Beiden zijn niet bereid om aangesproken te worden en verwijzen naar een wetboek. Ik zie de trend om te voorkomen dat mensen anderen beledigen hier in Nederland ook net als de trend om juist het recht te claimen om mensen te mogen beledigen. Dat zijn makkelijke wegen, maar uiteindelijk komen we nergens.

Erdogan en zwarte piet

Neem de belediging van Erdogan, ook nog een staatshoofd. Mensen menen het recht te hebben Erdogan een geitenneuker te noemen. Ze zijn boos als anderen daar boos over zijn, want het is hun recht van vrije meningsuiting. En Erdogan vinden ze misschien een staatshoofd, maar geen bevriend staatshoofd. Er zijn twee smaken: je mag Erdogan beledigen (Hans Teeuwen die Erdogan een jongenshoertje noemt) of je mag Erdogan niet beledigen (dat zouden alle Turken in Nederland vinden). De derde weg dat Hans Teeuwen uitlegt waarom hij vindt dat hij dat mag zeggen is veel interessanter. Ik zie hem daar wel glansrijk uitkomen, hij heeft dat eerder gedaan in discussie met de meiden van Halal. Maar dan moet GeenStijl dat ook doen en die zie ik daar nog niet glansrijk uitkomen.

Neem het zwarte pietendebat. Hier worden ook twee smaken geserveerd. Je moet zwarte piet verbieden of je moet zwarte piet behouden. Er is geen tussenweg. Is zwarte piet toegestaan, dan mogen mensen die zich beledigd voelen niet zeuren. (Dat is de wet die de PVV indiende) Dus moet zwarte piet verboden worden (dat is de andere weg).

Er is bijna geen ruimte meer voor de derde weg. Wie zich als zwarte piet kleedt zal uitleg moeten geven aan de mensen die daar boos over zijn. Dus ook de sinterklaasvereniging die het organiseert heeft zich af te vragen wat die wil. Er zullen mensen zijn die zwarte piet verder negeren, er zijn echter ook mensen die zich er aan ergeren en die mogen dat best zeggen.

Waar ik mij echt zorgen over maak is dat mensen willen beledigen, maar geen uitleg willen geven. Dat mensen niet beledigd willen worden en niet uitleg kunnen vragen. Beiden lijken meer vertrouwen te hebben in wetten dan in een eigen verantwoordelijkheid nemen.

Is het vrijheid van meningsuiting versus beleefd met elkaar omgaan? Als je je verplicht tot het gesprek komt die beleefdheid uiteindelijk als vondst terug. Hee, zo kan het ook!.