De regenten in gesprek

Het was vijftig jaar geleden dat de PPR werd opgericht (en bijna dertig dat de PPR werd opgeheven). Op de reünie keken grijsaards elkaar aan en bespraken ze hoe de wereld mede door hen was veranderd. Ik zat er bij. Ik hoorde hoe Michel van Hulten vertelde wat de voorstellen waren, hoe overtrokken daar toen op gereageerd werd en hoe gewoon het nu is. Er klonk wat zelfgenoegzaamheid in door.

Ik sprak ook een vrouw uit Rotterdam die vertelde hoe ze merkte dat de sfeer in Rotterdam was verhard, vooral na de moord op Pim Fortuyn. Wat ze vertelde kon in hedendaags taalgebruik gezien worden als de ervaringen van de "Gutmensch", die weggezet wordt. De polarisatie is hard gegaan en de nuance, een gesprek over wat je waarden zijn en hoe je samen tot een betere samenleving komt, is weg. Hoe valt dat te rijmen met de mooie constatering dat de kernpunten van de oprichters van de PPR gewoon zijn geworden? 

Democratisering en delen van welvaart

Wat wilden ze bijvoorbeeld? Gelijke invloed van werknemers en kapitaalverschaffers in de top van de onderneming. Democratisering van ruimtelijke ordening door inspraak van de burger. Afzien van steun op dreiging met kernwapens. Extra ontwikkelingshulp 1968: 10% van onze welvaartsstijging (= 350 miljoen gulden).

Zelf werd ik pas in 77 op mijn 18e lid. Ik zie ook grote veranderingen en verbeteringen. In 1968 was er momentum op links. Hun uitdaging van de orde was nodig, onderliggende problemen weigerden de regenten te zien, jongeren mochten niet meebepalen. De roep om inspraak bij ruimtelijke ordening gaf de sfeer weer: niet de elite bepaalt, maar wij met zijn allen bepalen. 

In 1977 sprak de PPR uit dat de partij niet wilde regeren met het CDA

Er werd toen binnen links gesproken over een linkse meerderheidsstrategie. De meerderheid binnen de volksvertegenwoordiging behalen en vervolgens je programma doordrukken zonder de lastige tegenstem van het toen nog machtige CDA. De uitspraak werd gedaan op een congres dat ik als 18 jarige nieuwkomer nauwelijks kon volgen. Ik had er niet zo'n mening over: was ook niet blij met het CDA en was ook niet erg voor de felheid waarmee het CDA in de ban werd gedaan. Maar het was een historische uitspraak van de PPR: niet regeren met het CDA, dat gaat wel wat verder dan niet regeren met Wilders. Dat was nogal wat voor de christenradikalen, want ze kwamen wel uit de KVP en de AR, de voorgangers van het CDA. 

Waar in de jaren 60 een zucht van bevrijding door de hele samenleving ging,  zie ik bij links nu een gerichtheid op het binnenhalen van besluiten op vertegenwoordigend niveau. Duurzaamheid dwing je af met regels voor woningbouwcorporaties. Nieuwe manieren van afvalinzameling kondig je af. Vieze auto's verbied je. De babyboomers zijn de directeur van de basisschool in de  Luizenmoeder geworden: vriendelijk zijn eigen zin doordrukkend, niet luisterend naar de anderen. 

Neem de samenleving mee: de regenten moeten in gesprek gaan

Kijk naar de vluchtelingen. Het opnemen van vluchtelingen hoort bij de beschaving.  Met dat morele appel worden ze in bepaalde wijken neergezet: daar waar de woningcorporaties bezit hebben. In de Tweede Kamer hebben ze geen idee wat dat betekent daar, zelf wonen ze er niet. Ik zie in de praktijk hoe flats bewoond worden door mensen die nauwelijks met elkaar kunnen praten. Meestal gaat dat goed, soms is het een zware last voor de mensen in de flat. Ik zag op de reünie dat de PPR-ers van toen nu bezig zijn om Syrische vluchtelingen te helpen en taalles te geven. Maar hoe zit het met de vertegenwoordigers? Ik weet dat in Utrecht wethouder Diepeveen dat deed en er in slaagde goede uitleg te geven. Ik herkende daar de PPR in. (Full disclosure: ik ben geen lid van Groen Links)

Maar gaat de minister-president naar die buurten toe? Lubbers en Kok deden dat: het land in om mensen te overtuigen, toen er ingrepen nodig waren in de WAO en de verzorgingsstaat onbetaalbaar dreigde te worden. Den Uyl deed het toen de olieboycot kwam na een pro-Israëlische verklaring over de oorlog in het Midden Oosten, waarin Nederland Syrië en Egypte tot agressors bestempelde.

Ik zie het nu niet. Kijk naar de duurzaamheid. Het gasloos maken kost miljarden. De normen van Parijs kosten miljarden. Wie overtuigt de samenleving om die investeringen te doen? Wie overtuigt de mensen in de flat in Tanthof dat er vluchtelingen een woning krijgen? En dat de huren er omhoog gaan vanwege de milieu-afspraken in Parijs? Ook Jesse Klaver zie ik dat niet doen, maar zeker Rutte niet.

De partijen, soms ook de opvolger van de PPR, zijn gericht geraakt op de meerderheid in de vertegenwoordigende democratie. Ik hoorde van een ex-PPR-lid uit Gouda hoe ze vond dat de Groen Links-wethouder zaken had doorgedrukt. De regenten van nu weten niet hoe ze moeten omgaan met de provo's van de huidige tijd, de beledigende, zuigende, ongenuanceerde Geen Stijlers, die pleiten voor inspraak van de onderbuik. En soms gaat het niet om die nieuwe provo's, maar is het gewoon lekker snel om de zaken op hoog niveau te besluiten en de samenleving in de gooien. Dan zijn het regenten geworden.

Ik schreef eerder over het verdwijnen van de integrerende krachten in de samenleving. Hoe zit het met de christelijke waarden, waar de christenradikalen mee startten? Dat zijn bij uitstek integrerende waarden, want iedereen hoort er bij. Ook aansprekende waarden voor niet-gelovigen zoals ik.

Wat betekent bijvoorbeeld vergeving nog in de samenleving? Kunnen mensen berouw tonen en na een straf weer terug komen in de samenleving? Ik vind dat heel belangrijk. Op rechts, maar ook op links is er sprake van "trial by tweet". Ik weet dat de nuance er nog wel is, maar door sociale media overheersen in de media de extremere standpunten. Vergeving is een mooie christelijke waarde met een stevig economische component. Woede en niet nader tot elkaar komen, onmacht tot vergeving kost handenvol geld. Het gesprek aangaan en samenwerken loont.

Het gesprek niet meer aangaan met het CDA was een historische zet van de PPR maar geen slimme. 

Een lichtje: slow politics

In die zin is het mooi dat het blad De Helling van Groen Links aandacht gaf aan delibererende democratie. Niet je zin krijgen door de meerderheid te behalen, maar echt met elkaar in gesprek gaan. Daarin kunnen de vertegenwoordigers van nu voorgaan. "Het referendum is fastfood, deliberatie is slow politics".

Dat zou een mooie opgave zijn voor de PPR als die nu opgericht zou worden: democratische vernieuwing op weg naar een inclusieve samenleving en kleinschaligheid. Slow politics met echte aandacht voor elkaar. Het zou de vrouw in Rotterdam helpen.


P.S. Ik ben nog steeds voor het correctieve referendum, liefst een beslissend, sterker: ik zorgde ervoor dat het in 1986 in het programma van de PPR stond, als eerste partij in Nederland. Ik ben immers voor teugels en tegenwichten.