maandag 24 juni 2019

De raad als toezichthoudend orgaan dat zichzelf steeds verbetert

Hoe functioneert de gemeenteraad als orgaan dat toeziet op het functioneren van het college en zijn aansturen van de organisatie? Het is een vraag die in elke raad van commissarissen jaarlijks gesteld wordt, maar niet gestructureerd wordt besproken in gemeenten. Hoe lastig ook, dat zou wel helpen om als hoogste orgaan van de gemeente te kijken of het beter kan. 

Politieke rol
De gemeenteraad functioneert op twee manieren. De meest in het oog springende is de oppositie en coalitiepartijen die het functioneren van het college controleren en lijnen uitzetten naar de toekomst. Hoe ver steunen coalitiepartijen het college en hoe ver gaat de oppositie en hoe ver gaat de steun? Voor die werkwijze is veel aandacht. Het gaat over de kaderstellende rol, de volksvertegenwoordigende rol en de controlerende rol van de raad. Daarbij kijken we sterk naar de partijen.

Rol als toezichthouder
De raad is echter ook het hoogste orgaan van het gemeentebestuur en het orgaan dat wethouders benoemt en ontslaat. Naast het politieke systeem van politiek bedrijven zou de gemeenteraad ook  kunnen kijken naar de rol als een soort raad van commissarissen. Dat doen de gemeenteraden ook wel als het gaat ondersteuning en informatievoorziening, maar niet zo gestructureerd als tegenwoordig elke zichzelf respecterende Raad van Commissarissen doet.

"De Raad van Commissarissen houdt namens de aandeelhouders en werknemers, toezicht op het gevoerde beleid van de raad van bestuur. Dit alles om het voortbestaan van de onderneming te waarborgen". Dat lijkt toch welk sterk op het werk van de gemeenteraad. Maar een raad van commissarissen evalueert jaarlijks zijn functioneren en meestal (een keer per drie à vier jaar) doet de raad dat onder externe begeleiding. De code-Tabaksblat schrijft zelfevaluatie voor. De code kent als uitgangspunt dat de raad van commissarissen collectief verantwoordelijk is voor het eigen functioneren.

Lang niet alles vergelijkbaar...
Een paar zaken van die raden van commissarissen gaan niet op. Zo is herbenoeming mede afhankelijk van de zelfevaluatie, terwijl bij de gemeenteraad de kiezers daar over gaan. Overigens zou het niet gek zijn als raadsleden elkaar eens zouden aanspreken op elkaars' functioneren, maar dat is waarschijnlijk een station te ver.

...maar veel wel
Wat bij de zelfevaluatie bijvoorbeeld altijd een rol speelt is de vraag of de raad zich teveel richt op details en teveel op de stoel van de bestuurder gaat zitten. Vaste vraag is: hebben we de juiste balans gevonden tussen afstand en betrokkenheid, tussen toezicht en advies? Of hebben we onze toezichthoudende rol goed vervuld: beschikken we over de juiste informatie, zijn de risico´s goed ingeschat en hebben we deelbelangen goed afgewogen?

En hoe vergadert de raad eigenlijk, gaat dat goed? Hebben we onze vergadertijd effectief besteed en goed verdeeld over de belangrijkste onderwerpen? Het lijkt misschien politiek gevoelig, maar je kunt goed kijken of bijvoorbeeld de voorzitter goed functioneert en of de commissies goed functioneren en dat geheel er toe leidt dat de raad genoeg tijd besteedt aan zaken die er toe doen? Ik hoor nogal eens klachten over teveel en te lange stukken, hoe los je dat op? Hoe zorg je dat je aanspreekbaar blijft en toch niet verzuipt? Neemt de raad genoeg tijd om te kijken of er externe bedreigingen zijn die in de lopende zaken te weinig aan bod komen? Zijn er risico's die uit beeld verdwijnen door de dagelijkse gang van zaken? Hoe gaat het eigenlijk met nieuwe leden: hoe gaat de introductie daarvan en is het voldoende om dat aan de partijen over te laten of ligt er een verantwoordelijkheid van de raad als geheel?

De raad heeft zich sinds de dualisering steeds meer als politiek orgaan gezien. Dat is ze natuurlijk ook. Maar misschien is die rol van toezichthouder teveel gepolitiseerd en verdwijnt wel eens uit beeld of er goed vergaderd wordt, of de raad de juiste balans houdt tussen betrokkenheid en afstand en of de raad als totaalorgaan (en niet als verzameling van politieke fracties) naar tevredenheid functioneert?

Probeer eens met het presidium te kijken of deze vragen een goede basis zouden kunnen zijn, welke vragen passen en welke niet? Klik hier (in Engels, taal kan naar Nederlands gewijzigd worden)

P.S. Ik zou het graag met een raad eens onderzoeken. Hoe gaat het halverwege de raadsperiode, wat ging er goed en wat kan er beter? Maar het gaat hier niet om mij, maar om de raad zelf. Begin eens zonder externe begeleiding!

Geen opmerkingen:

Een reactie posten