Niet alleen je stoepje vegen, maar ook de billen van de buurman

Er is veel kritiek mogelijk op de vanzelfsprekendheid waarbij zorg wordt overgelaten aan de overheid. We horen het veel de laatste tijd: de zorg is niet alleen onbetaalbaar, we hebben de gemeenschapszin vergeten! Daarom heeft het kabinet een omwenteling in voorbereiding die zijn weerga niet kent. Kunnen we die omwenteling wel aan en willen we die? En nog moeilijker, kunnen we daar nog wel over besluiten?

De kritiek is dat de zorgsector afhankelijk maakt. De zorgsector heeft het mogelijk gemaakt dat sociale netwerken zwakker werden. En omdat er geen sociaal netwerk meer is dat mensen van 70 stimuleert om zich te gedragen als 60 gaan de 70-ers zich gedragen als 80. Denk aan de toenemende incontinentie omdat mensen alleen op vaste tijden verschoond kunnen worden. Of denk aan betaalde thuishulp die schoonmaakt en helpt met aankleden, maar eigenlijk nodig is omdat mensen vereenzamen wanneer de buren en familie er niet meer naar om kijken.

Eenmaal gevormde (zorg)instellingen gaan zich ook onmisbaar maken en maatregelen nemen om het systeem van professionals te versterken. Als het eenmaal regel geworden is dat kinderen onderwijs op een school krijgen, wordt thuisonderwijs strafbaar. Terwijl het doel van het onderwijs ooit was om kinderen kennis en vaardigheden bij te brengen, is het onderwijs zelf het doel geworden. En kijk eens hoe moeilijk ouders zelf kinderopvang kunnen organiseren omdat ze ineens diploma's nodig hebben om elkaars' kids op te vangen. Veel zorg is duur doordat de klanten in feite niet mee kunnen praten over de vormgeving.

Er is een sterk pleidooi voor sterkere sociale netwerken om mensen heen. Eerst de familie en de buurt die voor je zorgt. Dan pas de welzijns- en zorginstellingen.

Maar wat gaat er werkelijk gebeuren?

Maar hoe zit het nu met de grote omwenteling van het Kabinet en Van Rijn? De sociale netwerken moeten weer sterker worden, ouders moeten zelf ook kinderopvang kunnen regelen. Maar dit alles leidt wel de aandacht af van wat er in Nederland gaat gebeuren in die grote omwenteling.

Eerst was thuiszorg een recht, nu worden mensen weer afhankelijk van de goede wil van (ambtenaren bij) de gemeente. En laat het nu net de "lastige en vervelende" mensen zijn die van die ambtenaren afhankelijk worden. Altijd is de ene populairder dan de ander, de een heeft meer flair om het netwerk aan te spreken: dat zijn precies de mensen die niet afhankelijk worden. Mensen moeten weer iets leren wat afgeleerd is: is er een gemeente in Nederland die weet hoe dat moet? 

Rekenen op het netwerk versterkt de ongelijkheid tussen mensen. Dat mag, maar dan moet er wel hulp om het netwerk te versterken en uiteindelijk een vangnet zijn voor hen die minder medelijden opwekken. Nu dreigen er grote gaten te gaan vallen.Bovendien zal rekenen op het netwerk laten zien dat de emancipatie nog niet zo heel ver gevorderd is: vrouwen krijgen weer gewoon dubbele taken.

Als er nu iemand niet goed geholpen wordt, dan kan dat een nationaal item worden, de inspectie treedt op. Hoe gaat dat als dat in kleine kring mis gaat? Dan is het even geen issue meer!

Wat willen we met de samenleving?

En dan de vraag of we naast die sterkere gemeenschapsvorming (waar ik voor ben), deze gemeenschappen ook op willen en kunnen zadelen met verplichtingen? 

Kan dat trouwens wel? Gemeenschappen zijn niet meer zo vast als ze waren, ze zijn vluchtiger, mobieler en het gaat om zelf gekozen gemeenschappen. De overheid lijkt nu uit te gaan van de buurt als gemeenschap, maar de vraag is of we daar allemaal nog in (willen) passen. En wat vinden de patiënten, de klanten, de mantelzorgers en de belastingbetalers: hebben die niet veel interessante ideeën die nu geen kans krijgen?

Willen we wel dat de gemeente niet alleen drang uitoefent om ons stoepje te vegen, maar ook de billen van de buurman?

Kunnen we daar over besluiten?
Maar dan komen we op het moeilijkste punt. We hebben als samenleving heel veel uitbesteed aan professionals.

De thuiszorg natuurlijk, maar ook de lobby bij de politiek voor het milieu, onze bereikbaarheid, arbeid, maar ook de besluitvorming: die hebben we uitbesteed aan de politiek.

Mijn ervaring is dat als je zelf niet betrokken bent bij de besluitvorming, je niet geneigd bent je aan de afgesproken regels te houden. Ja, als de contributie van je club omhoog gaat moet je wel. Net als bij de belasting. Maar als besloten wordt dat de club een parkje schoon gaat maken of lege flessen gaat inzamelen is de bereidheid om mee te doen een stuk kleiner bij de mensen die zich niet betrokken voelen. Laat staan dat we meer voor onze buren moeten gaan zorgen.

Onze ouders, dat zouden we nog wel willen, maar die wonen vaak ver weg, in mijn geval in Maastricht, terwijl de kinderen in de randstad wonen. Onze buren, ik moet het nog zien.


PS. Ik heb gelukkig wel een grote betrokkenheid bij de buurt en mijn buren zijn een stuk jonger dan ik. De vraag is dus of ze mij willen helpen
PS 2. En toch ben ik voor die kanteling hoor! Alleen wil ik dat iedereen mee doet en dat er duidelijkheid is over steun voor wie niet mee kan.