Interessant alternatief voor het referendum

Je kunt het referendum zien op verschillende manieren. Een referendum geeft bewoners een mooi instrument om zich uit te spreken over een lokale kwestie. Iedereen kan zijn stem uitbrengen. De stemming geeft aan hoe mensen over het onderwerp denken. Een stemming is echter ook een bepaalde gemoedsgesteldheid. Mensen zijn in een opperbeste stemming, of zijn juist boos, ontstemd.

stemming zelfst.naamw. (v.) Uitspraak: [ˈstɛmɪŋ] Verbuigingen: stemming. en (meerv.) 1) toestand, gesteldheid waarin het gemoed of de geest verkeerd, m.n. op een bepaald tijdstip: in een vrolijke stemming zijn; voor iets niet in de stemming zijn. Voorbeeld: `Ik ben in een uitstekende stemming, want ik heb een vrije dag vandaag

Helaas zijn er ook slechte voorbeelden van referenda, waarbij het meer gaat om een collectieve gemoedstoestand. Het referendum over Oekraine was zo'n voorbeeld. Vrijwel niemand kende het verdrag waarover gestemd werd, op de posters van Geen Peil kwam het woord Oekraine niet voor. Het werd een stemming waarvan je niet zeker was of het een stemming was in de zin van gemoedsmoedstoestand tegen de elite die beloften had gedaan en deze niet nakwam of een weloverwogen stemming tegen de inhoud het verdrag.

Alternatief

Het is daarom goed om te weten dat er een alternatief is voor het referendum: de burgerjury. In Oude IJsselstreek is al eens geëxperimenteerd met de burgerjury. De burgerjury heeft interessante voordelen.

1. De samenstelling is representatief. Bij een burgerjury worden mensen op basis van loting geselecteerd om deel te nemen. Het is dus niet zo dat de meest uitgesproken mensen of de meest vaardige mensen in de jury zitting nemen.
2. De burgerjury gaat uit van argumentatie en deliberatie. De jury kan zich laten informeren door experts en moet op basis van argumentatie tot een oordeel komen.
3. De begeleiding van de jury is ingericht om de juryleden op gelijke basis te laten participeren in het deliberatieve debat, zo wordt de mening van alle leden gelijk verwoord en kunnen leden inzicht krijgen in de verschillende standpunten In zo'n jury.

Bij de burgerjury gaat het dus niet om de stemming, de gemoedstoestand, maar om de uitwisseling van argumenten en het iedereen tot zijn recht laten komen.

De toenmalig burgemeester van Oude IJsselstreek geeft ook aan dat zo'n burgerjury representatief is en rekening houdt met mensen die er niet bij zijn:

Mijn ervaring als burgemeester:
Een #burgerjury die door #loting tot stand komt is behoorlijk representatief. De juryleden zijn zich er wel degelijk bewust van dat niet iedere groep is vertegenwoordigd. #Democraten zien ook het belang van degenen die er niet zijn. https://t.co/1GFLSczk5Y

— Hans Alberse (@HansAlberse) 8 december 2017

Er zijn verschillende vormen. Van grote groepen (100 burgers) tot een groep van 25 bewoners die beraadslaagt en een uitspraak doet. Van een proces dat een jaar op onregelmatige momenten tijd vraagt tot een paar dagen achter elkaar. Het interessante aan het alternatief is dat het middel dwingt om naar elkaar te luisteren en op elkaar te reageren. Stemt de burgerjury aan het eind van de rit, dan gaat het dus om geïnformeerde burgers die zich echt in de materie hebben verdiept. De representativiteit wordt gewaarborgd door na de loting een aanpassing te doen om het representatief te laten zijn. Je kunt bijvoorbeeld na de loting 500 mensen hebben die bereid zijn deel te nemen aan de jury. Als je ziet dat in die loting bepaalde groepen zijn oververtegenwoordigd, kun je uit deze groep opnieuw een steekproef te nemen. Als pakweg 100 blanke mannen van 50 reageren en 2 jongere allochtoon, dan neem je uit die 50 een steekproef van 2 die naar de jury en kunnen de 2 jongeren direct door naar de jury. 

Niet een gemoedstoestand, maar een geinformeerde stemming

Zo levert de burgerjury een uitspraak die rekening houdt met de verschillende mensen uit de samenleving. Zij hebben geen partijpolitiek belang om een bepaalde kant te kiezen om op een ander terrein hun zin te krijgen, wat in de representatieve democratie natuurlijk wel gebeurt. De uitspraak van de jury is gebaseerd op informatie, overleg, elkaar horen, elkaar begrijpen en elkaar trachten te overtuigen.
Het instrument zou bij elke gemeente goed passen, zeker als met de democratie wil opfrissen en burgers meer betrekken bij het bestuur van de gemeente.

Ik heb gemerkt bij het initiatief van verfris de democratie dat veel mensen schrikken van belofte 6: Ik stel burgers in staat over belangrijke besluiten te stemmen. Misschien is voor de mensen die hiermee zitten de burgerjury een aardig initiatief. Geen uitroepen van een gemoedstoestand, maar een geinformeerde stemming van een representatieve groep.

Meer weten over vernieuwing in de lokale democratie? Klik hier!