Behoud het instrument voor decentraal toezicht op corporaties

Nu de crisis wat op de achtergrond raakt, komt met de evaluatie van de nieuwe Woningwet de vraag bij woningcorporaties op of ze niet teveel last hebben van toezicht. Een terechte vraag, want toezicht levert altijd administratieve lasten op die niet altijd in evenwicht zijn met de baten. En bij elke crisis is toezicht altijd het eerste middel waar men naar grijpt. Er zal nu dus wat druk komen om te schrappen in toezicht. Ik maak mij daar zorgen over. Namelijk dat vooral het decentrale toezicht het doelwit gaat worden.

Na de crisis bij woningcorporaties zag je inderdaad dat er veel aandacht kwam voor toezicht. Omdat enkele corporaties in de fout gaan wordt een hele sector onder curatele gesteld. Intussen hebben corporaties het gevoel dat de toezichthouders om hen heen zwermen: de Autoriteit Wonen, het Waarborgfonds Sociale Woningbouw, gemeenten, het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en dan zijn er ook nog de verplichte visitaties van woningcorporaties. Ik heb de hoeveelheid toezichthouders wel eens vergeleken met de beoogde moord op een quaestor in Asterix en de Helvetiërs die een eind wil maken aan de slechte bestuurders in Zwitserland. De quaestor roept om een dokter als hij is vergiftigd. Om genezing te voorkomen worden er zoveel mogelijk dokters naar hem toegebracht. 

Aedes en de VTW lijken te gaan pleiten voor een einde aan de verplichte visitaties. Om het aantal dokters dat toesnelt te verkleinen. Wat dat betreft kan het essay waarmee ik met Carry Bomhof een gedeelde eerste prijs won bij de VTW direct de vuilnisbak in. Toch is dat jammer. De redeneerlijn van toen geldt nog steeds.

Zet in op betrokkenheid van de gemeenschap

Wat was de redeneerlijn in dat essay?  (Nog steeds leuk, hier te vinden) 

1. Er is veel aandacht voor het voorkomen van fouten omdat de corporaties kwetsbaar bleken. Onze inzet was dat dat niet de juiste weg was. Het tegenovergestelde van een systeem dat kwetsbaar, breekbaar, gevoelig voor fouten is, is niet onkwetsbaar, maar is een systeem dat sterker wordt van fouten
2. Er zijn veel toezichthouders rond de corporaties. Al deze toezichthouders leveren belangrijke informatie, maar ook daarvan is de waarde in de afgelopen jaren niet toereikend gebleken om incidenten te voorkomen. Het is te laat en te zeer op afstand en draagt te weinig bij aan het leervermogen.
3. Goed gedrag komt van binnenuit en laat zich niet afdwingen door regels, bonussen en straffen van buitenaf
4. Woningcorporaties zijn van niemand, terwijl het vroeger verenigingen waren met een duidelijke eigenaar
5. Corporaties kunnen pas legitiem opereren als de lokale bevolking zich eigenaar voelt.
6. Is de betrokkenheid van de lokale gemeenschap groter, dan weet men op tijd wat er aan de hand is, zo hebben wij ervaren bij de visitaties van een aantal kleinere corporaties die midden in de gemeenschap staan.. 

Met de nieuwe woningwet is het visiteren van woningcorporaties verplicht geworden. Deze verplichting staat nu bij de evaluatie alweer ter discussie. Dat is jammer, want van alle instrumenten rond toezicht is dit het enige instrument dat zich richt op het versterken van de kracht van de gemeenschap.

Huurders kunnen zien of het met de corporatie echt zo goed of slecht gaat omdat er een blik van buitenaf komt die openbaar is en op een vaste methode is geënt. Gemeenten kunnen zien wat de visitatie zegt over de interne besturing in de corporatie. De rapporten bieden input voor de tegenstrevende krachten op lokaal niveau. De visitaties zijn ook aan het veranderen en trachten zich nog meer te richten op de kracht van de lokale netwerken.  

Rechten voor huurders

Als er nu toch een weeffout aangewezen moet worden, dan is het de positie van individuele huurders. De invloed van de huurders wordt in de woningwet volledig geregeld via de traditionele huurdersvertegenwoordiging. De meeste huurdersverenigingen die ik bij visitaties tref doen hun stinkende best, maar hebben moeite om echt een achterban te vertegenwoordigen. Zou je niet wat rechten voor huurders kunnen afspreken? Denk aan dingen als: huurders  hebben het recht om kleine onderhoudsreparaties uit te voeren, waarbij de besparingen ten goede komen van het buurtfonds. Huurders  hebben het recht hun eigen energievoorziening te regelen. Of huurders hebben recht op een correctief referendum bij vastgoedontwikkeling van corporaties.

Versterk de decentrale prikkels bij de corporatie

Mijn ervaring is dat de Tweede Kamer veel aandacht heeft voor harde cijfers en weinig voor de decentrale prikkels om de prestaties te verhogen. Ik mag toch hopen dat de Tweede Kamer niet op toezicht van bovenaf gaat gokken.