Stop met dat foute 'Overheid en politiek moeten leveren'

 "De politiek moeten leveren, de overheid moet leveren", we lezen het nogal eens (onder andere in het VVD programma). Daar zit een bepaalde visie achter op de politiek en op de overheid. De overheid en politiek verlenen blijkbaar diensten aan klanten en dat moet op een goede manier gebeuren. Het is zelfs zo dat de vele wetten, regels en procedures ervoor zorgen dat “we (HA:de VVD neem ik aan) niet of veel te traag leveren op de prioriteiten van dit land”. Bijvoorbeeld “Door regels te schrappen, zelf goed bereikbaar te zijn en zelf snel te leveren, laat de overheid aan de samenleving zien dat zij mensen in de basis gewoon vertrouwt”.

Klant – leverancier: levert de politiek en de overheid?
De vraag is of deze klant – leverancierrelatie een goede invalshoek is. Is de overheid niet veel belangrijker dan dat? Vorig jaar stortte een garage bij een ziekenhuis in (in Nieuwegein). De oorzaak werd toegeschreven aan een combinatie van factoren: slecht ontwerp en onvoldoende controle (misschien vertrouwde de overheid de bouwer in de basis gewoon). De instorting van de parkeergarage in aanbouw bij Eindhoven Airport in 2017 was veroorzaakt door een technische fout. De vloeren van de parkeergarage voldeden niet aan de in Nederland geldende regels.

“Twee mannen die op het balkon van een woning aan het Utrechtse Jaagpad in Leiden stonden, zijn donderdagmiddag gewond geraakt toen het balkon naar beneden stortte”, zo lazen we in 2024. In Oudenbosch in 2021 zijn balkons ingestort. In 2011 stortten in Leeuwarden vijf lagen van een flat in. In Roosendaal viel er in 2017 een stuk van een balkon naar beneden om vervolgens op een portiek te landen. Op 1 januari 2018 stortte in Arnhem een balkon in waar tien mensen op stonden. Enkelen van hen raakten gewond. Later dat jaar kwam in Groningen een balkon naar beneden.

Klant - leveranciersrelatie
Heeft de overheid hier als leverancier aan de klanten (de eigenaren van de garage of de balkons), is de vergunning tijdig geleverd of werd bij de controle snel gewerkt zonder de bouwer in de weg te zitten?

De overheid zorgt voor vertrouwen
Wat als je een ongeluk krijgt door een aanrijding, ben je dan niet blij dat die automobilist verzekerd is? Had die automobilist wel een rijbewijs? Is geregeld gecontroleerd of de auto voldoet? Dat regelt de overheid. Er zijn verkeersregels en als mensen zich daar niet aan houden worden ze beboet. Het leveren van de verzekering wordt aan de verzekeraars overgelaten. Als je geld gespaard hebt, ben je dan niet blij dat de inflatie niet torenhoog is? Dat is hier beter geregeld door de overheid dan in Argentinië of Turkije. De politiek die burgers alles op verzoek levert geeft waarschijnlijk al snel te veel uit: met als gevolg inflatie.

Vertrouwen
geen product dat de overheid levert,
de fundering die ze bouwt

Vertrouwen in veiligheid
De overheid legt strenge bouwnormen op (brandveiligheid, constructieveiligheid), zorgt dat installaties gekeurd worden (elektra, gas), en controleert de kwaliteit van bijvoorbeeld drinkwater. Als het hard regent ben je blij dat er afvoeren zijn. De overheid zorgt dat professionals gecertificeerd zijn. Dit voorkomt instortingen, branden en ziektes – de stille basis van ons dagelijks leven.

Vertrouwen in economisch verkeer
En stel je voor dat je nieuwe wasmachine na een week kapot ging zonder recht op reparatie. De overheid stelt minimumnormen vast en creëert rechtszekerheid. Dit vertrouwen dat transacties eerlijk verlopen en dat er een vangnet is bij problemen, is de smeerolie van de economie. Wie is eigenaar van dat stuk grond? Kan ik er veilig een huis op bouwen zonder dat later iemand anders aanspraak maakt? 

Vertrouwen in standaarden
Van de grootte van een A4'tje tot de stekker in je stopcontact en de oplader van je telefoon, van de samenstelling van medicijnen tot de definities in belastingwetgeving. De overheid (vaak via internationale samenwerking) zorgt voor uniforme standaarden. Dit schept enorme efficiëntie en vertrouwen: je weet wat je krijgt en hoe dingen samenwerken. Je kunt bij verschillende leveranciers kopen die dezelfde standaard gebruiken.

Vertrouwen in de toekomst
En al die uitkeringen dan? Daar levert de overheid toch? Hoewel Sociale Zekerheid vaak gezien als "dienstverlening", organiseert dit vooral vertrouwen in de toekomst. Mensen weten dat er, mocht het misgaan (werkloosheid, ouderdom, ziekte), een basisvangnet is.

Kortom, laten we stoppen met de overdreven aandacht voor de klanten van de overheid. 

Het is "onze" overheid, die voor en met ons een fundament regelt zodat we onderling vertrouwen kunnen hebben. Misschien moeten politieke partijen dat meer vertellen (of beter zelf begrijpen).

De individuele keuze is niet altijd het beste antwoord

 

Een paar jaar geleden werd de eerste rotonde aangelegd in de Republikeinse Amerikaanse staat Kentucky. De staat is tweeënhalf keer Nederland in oppervlakte. Het probleem? Rotondes zijn duur in aanleg (meer ruimte, complexer ontwerp). De overheid moet dat dan allemaal betalen en dat past niet bij de rol die republikeinen zien. Republikeinen zijn vaak terughoudend met publieke uitgaven en dus kost het nogal wat moeite om hen te overtuigen van de wenselijkheid van rotondes. Rotondes reduceren ongelukken vooral door fysieke ontwerp (snelheidsdaling, hoekbotsingen), niet door individuele keuzes (zoals bij kruispunten). Dit kan bij conservatieven weerstand oproepen. Maar collectieve keuzen rond inrichting werken nogal eens beter. Dat zien we vaker.

Kijk naar de wetenschap
Interessant is dat het aantal rotondes groeit in de VS. Een rotonde blijkt geen "socialistische list", maar een keihard efficiënt ontwerp dat levens redt. De discussie blijkt als deze niet gepolitiseerd wordt gewoon gewonnen te worden door de wetenschap. Rotondes roepen aanvankelijk weerstand op, maar na implementatie slaat dit om door tastbare voordelen: minder files, lagere ongevalscijfers, bespaarde brandstof.

Ozempic, Wegovy en Mounjaro
Hoe zou dat gaan met obesitas? In de Volkskrant vandaag pleit Mark van Ostaijen tegen het gebruik van afslankmiddelen  als Ozempic, Wegovy en Mounjaro. Hij stelt “(afslankmedicijnen) bieden ... nu geen effectief antwoord op de oorzaken van overgewicht. Sterker nog, het gemak waarmee afslankmiddelen te verkrijgen zijn, zal die oorzaken niet tegengaan, maar vooral versterken”. Het medicijn haalt noodzaak weg om gezonder te leven. Het zal zwaarlijvigheid verder omvormen van een collectief naar een individueel probleem. Het zal duidelijk zijn dat de rijken hun gewicht dan beter onder controle houden.

Net als bij rotondes gaan de kosten hier voor de baten uit en moet de overheid ingrijpen in iets dat vooral conservatieven zullen zien als inperking van economische vrijheid. Conservatieven hebben liever vrijwillige, individuele oplossingen. Ingrijpen in voedselkeuzes roept het beeld op van een bemoeizuchtige overheid – een diepgeworteld bezwaar. In Nederland zagen we dat al aan Agema. De PVV volgt maar al te graag de frames van de conservatieven. Zij noemde afslankmedicatie een grote belofte, en bezuinigde tegelijkertijd op de gezonde schoolkantine. Typisch conservatief om de individuele oplossing te vinden voor het probleem en de ruimte te houden mensen zelf te laten betalen voor hun “eigen” probleem van overgewicht.

Kijk naar de wetenschap
Maar het mooie van dat conservatieve wantrouwen is: dat vraagt om wetenschappelijk bewijs om partijpolitieke discussies te voorkomen. Lopen progressieve partijen niet te snel mee met collectieve oplossingen voordat bewezen is dat die werken? Progressieve partijen zoals GroenLinks-PvdA en D66 zijn voorstander van actief ingrijpen, terwijl conservatieven (VVD, PVV, BBB) meer terughoudend zijn.

Ingrepen in fysieke omgeving en productie werken
Toch zouden conservatieven wel eens overtuigd kunnen raken van de noodzaak om als overheid in te grijpen. Uit onderzoek blijkt dat de fysieke voedselomgeving wel degelijk impact heeft. Kinderen in gebieden met veel fastfood lopen hoger risico op obesitas. Onderzoeken wijzen uit dat een verbod op nieuwe fastfoodzaken binnen 400 meter van scholen leidt tot daling in jeugdobesitas. Let wel op: Dit werkt vooral in combinatie met ander beleid (bijv. groente-subsidies, fietsvriendelijke infrastructuur, het vraagt wat progressieve stokpaardjes).

Er zijn ook directere ingrepen mogelijk in productie en economie. De suikertax, verbod op transvetten in voeding (voorkomt hartaanvallen), beperken van reclame voor fastfood, het staat allemaal niet voorop bij de conservatieven, maar het kan wel. Wetenschappelijk bewijs wordt steeds helderder. Links én rechts zou overtuigd kunnen raken. En preventie van obesitas bespaart belastinggeld.

Ondertussen nemen de rijken gewoon ozempic, het haalt hun problemen weg en laat de armeren hun eigen problemen oplossen. Rotondes zijn gelukkig wel geaccepteerd in Nederland.

P.S. zie ook https://halbeda.blogspot.com/2025/06/individuele-zorg-of-maatschappelijke.html over  de mentale gezondheid in de samenleving

Het belang van internationale regels

 

Was het vroeger nog zo dat de Westerse wereld het internationaal recht van belang vond en de meeste landen in elk geval met de mond het belang beleden, inmiddels is dat in de vuilniszak gedeponeerd. Het is al langer de vraag hoeveel zin het heeft om je te beroepen op internationaal recht. Wat zijn de gevolgen als het er niet meer toe doet?

Strijdig met internationaal recht
We hebben het vaak over strijdig met internationaal recht. Maar dat is nogal een breed begrip. Het VN-handvest is bindend voor alle lidstaten, maar de implementatie verschilt per land. Artikel 2 van het Handvest stelt expliciet dat alle leden de verplichtingen uit het Handvest moeten nakomen.

Bij oorlogsrecht (IHR) is het complexer - de Verdragen van Genève zijn universeel geratificeerd, maar gewoonterecht en aanvullende protocollen hebben wisselende acceptatie. Ook niet-geratificeerde regels zijn bindend als ze algemeen worden erkend als verplichtend (denk aan het verbod op martelen van krijgsgevangenen).

Rusland handelde met de inval in strijd met artikel 2.4 van het Handvest van de Verenigde Naties, dat stelt dat alle lidstaten zich onthouden van militaire agressie tegen een ander land. Rusland had als verhaal dat de Russische minderheid gevaar liep. Maar de preventieve aanval van Israël tegen Iran was om dezelfde reden illegaal (zelfde argument rond zelfverdediging: als ze een kernbom ontwikkelen lopen wij gevaar). Trump trekt zich er ook niets van aan, gezien de aanval op het Iran vanwege het atoomprogramma. De (eerste) reactie op de terroristische aanval van Hamas van Israel valt onder zelfverdediging. Dat is ook vastgelegd. Maar de slachtpartij of zeg gerust genocide in Gaza is volop in strijd. China, noemt vaak de VN-beginselen van soevereiniteit en niet-inmenging, maar eigent zich steeds grotere delen van de Zuid-Chinese Zee toe.

En als dat recht geschonden wordt?
Maar daarna? De VN kan sancties opleggen, vredesmissies sturen of gerechtelijke procedures starten. Schendingen (denk aan Oekraïne of Jemen) tonen aan dat naleving niet altijd wordt afgedwongen. In de VN veiligheidsraad regent het veto’s waarmee Rusland en de VS hun belangen beschermen.

Het gaat echter nog verder. Er is het Internationaal Strafhof in Den Haag. Oorlogsmisdaden kunnen worden vervolgd door het Internationaal Strafhof. Maar Trump dreigde de Amerikaanse medewerkers met sancties en dwong Microsoft het account van de Britse hoofdaanklager Khan te blokkeren. Als dat niet een dikke middelvinger naar het internationaal strafrecht is weet ik het niet meer.

Het recht van de sterkste
Dat lijkt prima voor een land met een sterke machtspositie als de VS. Het recht van de sterkste! Dus wat als Duitsland een eigen kernwapen wil ontwikkelen? Is het in het belang van de VS dat Rusland dan een preventieve aanval kan doen met hetzelfde argument als waarop Trump zich beriep? Poetin zegt dan “Ik moet nu wel want anders lopen later burgers een groot gevaar. Trump deed het ook. Waarom zou ik dat niet mogen doen?” Daar zal de VS dan toch ineens moeite mee hebben!

Zo komen we op de paradox van deze regels: Het Handvest beschermt ook de soevereiniteit van overtreders (art. 2(7)). Oorlogsrecht beschermt hun eigen soldaten en krijgsgevangenen. Economische en diplomatieke kosten van openlijke minachting zijn hoog (bijv. internationale isolatie, sancties).

Oorlogen zonder naleving van humanitair recht leiden tot massale burgerdoden, vluchtelingenstromen en ontwrichting van regio’s (zie de huidige crises in Jemen en Soedan, dat wil je niet als gemeenschappelijke toekomst). De kosten in mensenlevens èn economische kosten zijn hoog. Vertrouwen in internationale oplossingen daalt.

Kortom als dit gewoon wordt is dat in Niemands Belang! Daar moet de EU zich voor inzetten.