Hype van zelfredzaamheid

Onderzoeksbureau Gartner probeert bedrijven elk jaar inzicht te geven in nieuwe technologieën en toepassingen en wat die gaan betekenen. Want je hoort wel van alles, maar soms is een nieuwe ontwikkeling een hype (hoge, overtrokken verwachtingen), soms is het een onderliggende stevige trend met enorme impact die juist onderschat wordt. Zo'n inschatting kunnen we ook maken van zelfredzaamheid. 

Er zit namelijk een systeem in. Eerst is men overmatig enthousiast en alles zal gaan veranderen, de praktische problemen worden vergeten. Daarna daalt het enthousiasme en ziet iedereen alleen maar problemen. Vóór dat moment moet je als belegger je aandelen hebben verkocht! Een portefeuillemanager van Robeco schreef er pas over en dacht bracht mij op een idee. Hoe zit het met de hypecycle van de zelfredzaamheid?

Participatiesamenleving

In 2013 sprak koning Willem Alexander over de participatiesamenleving. Hij gaf aan “dat de klassieke verzorgingsstaat langzaam maar zeker verandert in een participatiesamenleving. Van iedereen die dat kan, wordt gevraagd verantwoordelijkheid te nemen voor zijn of haar eigen leven en omgeving”. Dat was ook goed, en gaf een enorme vlucht om na te denken over wat mensen zelf kunnen doen en hoe de resultaten beter worden als mensen zelf meedenken aan oplossingen voor hun problemen. Inmiddels zitten we in 2018. De grenzen van de zelfredzaamheid kwamen steeds duidelijker naar voren. Inmiddels is het begrip geen hype meer. In de hypecyclus zitten we inmiddels wat verder.

Hype van participatie

Wat zei nu de Robeco belegger? De eerste fase is erg risicovol (innovation trigger). Er kan veel verdiend worden, maar de risico's zijn ook groot omdat er nog veel niet is uitgeprobeerd en dus ook veel zal mislukken. In die tijd werd de Wmo overgeheveld naar de gemeente. De gemeente kon beter afwegen welke zorg nodig was. Ook het begeleiden van jonggehandicapten naar de arbeidsmarkt kon beter in de gemeente aangepakt en het idee was dat mensen veel meer zelf kunnen. 

Daarna volgt de fase van de peak of inflated expectations. Dat was misschien wel het moment van 2013, iedereen kon eerst zelf veel doen! Gemeenten rekenden zich rijk en aan de Wmo werd veel te weinig geld toegerekend. Ook de participatie van arbeidsgehandicapten en de mogelijkheden van de wet werk en bijstand werd overschat. De sociale werkplaatsen leken ook zomaar weg te kunnen. De hype leek voor alles een oplossing te hebben, maar de praktijk zou lastig blijken.  Dit was het moment dat de Robeco analist aangaf als het moment dat je niet je geld moet steken in deze ontwikkeling. 

Trough of disillusionment 

Heel veel mensen kunnen niet eens een keukentafelgesprek voeren over wat ze wel en niet kunnen. Er moet extra geld naar de Wmo,  Veel jonggehandicapten komen niet aan de bak buiten de sociale werkplaatsen. Tienduizenden jonggehandicapten zitten momenteel thuis zonder werk en inkomen. Hun aantal is snel gestegen sinds de verantwoordelijkheid voor jonggehandicapten bij de gemeenten is neergelegd 

Nu gaat de echte kracht blijken van zelfredzaamheid

Na de instorting komt het moment om er als belegger in te stappen. Dat is de "slope of enlightenment" volgens het model van Gartner. Ik zou mij kunnen voorstellen dat dat moment nu is. In de basis is het idee namelijk niet slecht. Als mensen zelf meedenken over de oplossing voor hun probleem, is de kans groter dat de oplossing ook aanslaat. Natuurlijk kan dat niet bij iedereen, maar je zou ook niet meer terug willen naar de tijd dat mensen niet hoeven mee te denken over oplossingen. Nee, het kan niet overal, maar wat een kansen zijn er wel! Ondertussen blijven mensen hangen in hun teleurstelling dat niet alles kan (of hun pessimistische voorspelling dat het hele concept niet klopt). 

Ik hoop dus ook niet dat de Wajong terugkomt en we mensen gewoon een uitkering geven om er van af te zijn. Ik was het wat dat betreft erg eens met Heleen Mees, die stelde "je kunt het als een teken van beschaving zien dat zoveel mensen met een arbeidshandicap thuis zitten, maar ik vind het asociaal." (vlkskrnt 16 mei 2018). 

Nee, niet alles kan, maar vertrouw er op dat er veel meer kan dan nu.