Wat als het morele verval in Nederland doorzet

De jeugd heeft geen respect meer voor gezag, overheden en vrijheden. Juist een goede morele opvoeding en houding zijn nodig om de vrijheid met een hoofdletter in stand te houden. Want het is toch godgeklaagd hoe het staat met de morele normen en waarden. Het sociale weefsel lijkt uit elkaar te vallen: beleefdheid lijkt een ouderwetse gewoonte, eerlijkheid een optionele oefening en vertrouwen een overblijfsel uit een andere tijd. Zorg voor een ander, respect voor elkaar: het is aan het verdwijnen! En dat is ernstig.

Dit vinden meer mensen. Sterker, de meeste mensen vinden dat. In bijgaand plaatje zie je de uitslag voor de landen waar PEW enquêteerde. De wereld is in moreel verval zou je denken!

Landen waar mensen moreel verval zien in de samenleving. Rood=ja; Groen=nee

Samenlevingen houden redelijk goede gegevens bij (of laten deze tenminste na) van extreem immoreel gedrag, zoals slachting en verovering, slavernij en onderwerping of moord en verkrachting, en zorgvuldige analyses van die historische gegevens suggereren juist dat deze objectieve indicatoren van immoraliteit de afgelopen tijd aanzienlijk zijn afgenomen. Gemiddeld behandelen moderne mensen elkaar veel beter dan hun voorouders ooit hebben gedaan.

Recent moreel verval?
Is het dan misschien iets van de laatste decennia? Ook dat niet! Dat blijkt uit onderzoek van Adam M. Mastroianni & Daniel T. Gilbert. In "The illusion of moral decline " beschrijven zij hoe mensen al jaren geloven dat er sprake is van moreel verval. In een reeks onderzoeken waarbij gebruik wordt gemaakt van zowel archiefgegevens als originele gegevens (n = 12.492.983), laten zij zien dat mensen in ten minste 60 landen over de hele wereld geloven dat de moraal afneemt, dat ze dit al minstens 70 jaar geloven. Mensen geloven meer in de afnemende moraliteit van individuen naarmate ze ouder worden, vooral door afnemende moraliteit van opeenvolgende generaties. 

En het is zelfs al langer zo: ze werd meer dan 2000 jaar geleden geschreven door de historicus Livius, die klaagde over de afnemende moraliteit van zijn Romeinse medeburgers. 

Je kunt ook vragen naar personen die mensen zelf kennen, dan zien ze dat zij juist vriendelijker en respectvoller zijn geworden. Maar de rest? Achteruitgang! 

Natuurlijk, het is mogelijk dat moraliteit in feite al duizenden jaren wereldwijd aan het afnemen is – zo gestaag en zo plotseling dat mensen in elk tijdperk die achteruitgang in de korte tijd van een mensenleven hebben kunnen waarnemen. Maar de andere verklaring is dat het idee van moreel verval een psychologische illusie is waarvoor mensen over de hele wereld en door de geschiedenis heen vatbaar zijn geweest. Mastroianni en Gilbert bewijzen dit  Onderzoeken ze wat mensen zelf aan ervaringen  rapporteren, dan blijkt dat tijdgenoten eerder respectvoller met elkaar omgaan. 

Vergrijzende samenleving is banger voor moreel verval
Omdat vooral ouderen gevoelig zijn voor de illusie van moreel verval betekent dit nogal wat voor vergrijzende samenlevingen. De illusie van moreel verval kan mensen gevaarlijk vatbaar maken voor politici die inspelen op de angst voor nieuwkomers. 

Leiders die beloven die illusoire afglijding te stoppen - om 'Nedetland of Amerika weer groot te maken' - kunnen een te grote aantrekkingskracht hebben.

Laten we duidelijk maken dat het een illusie is. Al 2000 jaar wordt gedacht dat er sprake is van moreel verval. Ondertussen zijn we vriendelijker en respectvoller geworden.

The illusion of moral decline, Nature June 2023