Het klinkt natuurlijk leuk: “Your break, your rules” of “Break the rules”, of “just do it” zoals je in reclames ziet. Jij maakt het zelf wel uit. Boeken die uitleggen dat jij je eigen regels mag maken zijn populair. Jij maakt ook zelf wel uit of je het waard bent (Ja! zegt de reclame). Dat individualisme spreekt veel mensen aan (mij ook). Je mag je gevoel volgen, je mag het zelf wel uitmaken. Maar wat zijn dan de overblijvende sociale normen voor het geheel? Om het burgerlijk te zeggen: wat is fatsoenlijk? Hoe hoort het eigenlijk?
Nieuwe regels
Als je rondkijkt zie je dat wat als de sociale norm wordt gezien, steeds meer uit elkaar gaat lopen tussen links en rechts. Neem regels voor veilige
werkomgeving: proberen te voorkomen dat mensen gepest worden. Die zie
je in steeds meer bedrijven opkomen. Gemeenschappelijk daarin is
rekening houden met de gevoelens van anderen. De oude
vanzelfsprekendheid wordt ter discussie gesteld. Seksuele toespelingen die maar doorgaan, kunnen niet meer afgedaan worden als een geintje. Persoonlijk vind ik dat niet per sé links, eerder midden of gewoon fatsoenlijk.
Maar ook iets als: ga eerst in gesprek voor je een klacht indient. Betrek belanghouders bij beleid. Vraag mensen wat ze zelf willen. Praat een ruzie uit in plaats van je vuisten te gebruiken. Met een terugslag: er wordt geklaagd dat wat vroeger kon, nu ineens niet meer kan, zoals dat seksuele geintje.
Nieuwe regels op rechts?
Maar op Facebook wordt de regel juist dat je je mag uiten zoals je
wilt, beledigen is een voorbeeld van de vrijheid van meningsuiting. Iets dat lijkt op woke mag juist niet. Het is juist goed om te zeggen waar het op staat. “Geert Wilders
zegt waar het op staat!” Of: “Dat moet ook maar eens gezegd
worden!” Met als extreme uiting die van Trump: “Just grab em by
the pussy”. De norm wordt juist de tere ziel aan te pakken of
hardop te zeggen wat iedereen denkt. (Even vergeten dat wat mensen
denken misschien helemaal niet klopt, zoals de asielcrisis).
Mijn favoriete columnist Floor Rusman wees er in de NRC (snowflakes-en-kooivechters) al op dat er mogelijk een verband is tussen de regels voor een veilige werkomgeving en de verruwing in de internationale politiek: “Geen van beide accepteert nog algemene, door anderen bepaalde grenzen.”
Nu de kerk niet meer de regels maakt, maakt iedereen zijn eigen regels. Discussie over regels is natuurlijk goed: “Waarom deden we eigenlijk altijd zo?” of “Welk doel wilden we daarmee bereiken?” en "Het kan toch anders?". Dat biedt vernieuwing en ruimte voor wie tegengewerkt werd.
Maar ook wordt gedrag (met terugwerkende kracht) afgekeurd of goedgekeurd om te komen tot nieuwe normen. Waar vroeger de ogen werden gesloten, kan dat nu niet meer of is dat juist geen probleem meer.
Gezamenlijke fatsoensnorm
Wat steeds meer blijkt te ontbreken is het streven naar
gezamenlijke regels tot een algemene sociale norm. Het worden meer
normen voor de eigen bubbel. XR gebruikt geen geweld, Palestijnse betogers zijn daar niet eenduidig over en boeren keuren het goed. Geen stijl maakt reclame dat ze daar "nodeloos kwetsend" zijn.
Vooral op extreemrechts is geen norm te bekennen. Het verzet tegen woke wordt neergezet als verzet tegen doorgeschoten linkse invloeden. Maar er komt geen beeld van wat dan de nieuwe sociale normen van rechts zijn. Tenzij dat "grab em by the pussy" is. Kortom: er is geen beeld meer van wat fatsoenlijk is volgens rechts.
Burgerlijk fatsoen
Ik betrapte mij er op dat vroeger een oproep tot fatsoen voor mijn
gevoel voor rechts stond. Denk aan het rechtse Nederlands Appèl met Ridder van Rappard, een autoritaire houwdegen. Deze kwam met een lijst voor fatsoen in 1971. Hij haalde geen zetel.
Het kan verkeren.
Nieuwe oproepen tot fatsoen komen nu als links over. Want extreemrechts maalt niet om fatsoen.
