Het is al enige tijd bekend en toch blijft het probleem onderbelicht. Gaan we moeilijke keuzen uit de weg? Het percentage mensen dat in de zorg werkzaam is, is sinds begin jaren zeventig toegenomen van bijna 7 naar ruim 15 procent. Dat zit hem in vergrijzing, maar ook in toenemende behandelmogelijkheden. Als de premies weer omhoog gaan denken we wel even over de hoge kosten, maar dat personeelsprobleem gaat een beetje aan ons voorbij (tenzij je zelf in de zorg werkt).
Een jaar geleden gaf de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) aan dat er wat moet gebeuren om de zorg houdbaar te laten zijn. Nu werkt ongeveer één op de zeven werknemers in de zorg, gaat het zo door dan moet dat over veertig jaar één op de drie werknemers zijn om in de zorgvraag te kunnen voorzien. Tot nu toe zijn de antwoorden: doelmatiger werken, beter betalen (en preventie). De preventie zet ik maar even tussen haakjes, zie kader.
Preventie
Stel dat je roken uitbant, wat een prima zaak zou zijn. Dan roken
mensen niet meer en vallen ze dus ook niet dood neer vóór ze de
pensioengerechtigde leeftijd bereiken. De meeste kosten worden
gemaakt in het laatste levensjaar en succesvolle preventie leidt
ertoe dat de weg naar het laatste levensjaar langer wordt. Misschien gaan ze meer snoepen en worden ze te dik? De kosten
in het laatste levensjaar blijven gewoon nog hetzelfde. En in die
langere weg meer vraagt meer personeel en geld. Dit gaat verder dan
roken. Het aantal gezonde jaren toevoegen is mooi, maar reken je niet
rijk als de leeftijd toeneemt, maar het aantal gezonde jaren niet.
De WRR gaf aan dat er langs drie wegen gewerkt moet worden.
Eerste en meest onderschatte weg: Draagvlak scherpen voor scherpe keuzen . Bij elke discussie over een behandeling die niet in het basispakket komt is er een beroepsgroep die met veel bombarie kan aangeven dat het zo niet kan. Maar als we alles vergoeden wat kan, is het onbetaalbaar, zijn mensen niet meer in staat of bereid hun verzekering te betalen en blijft dat enorme personeelstekort opdoemen. Het gaat dus niet om bezuinigen op de zorg, maar om het aanpakken van de groei.
Politieke keuzen voor toekomst. Wat doen we wel en wat niet? Wanneer is het redelijk om dure geneesmiddelen te vergoeden? Dat is een verschrikkelijk lastige vraag. Maar die komt steeds vaker terug, met de vooruitgang van de wetenschap en de farmaceutische industrie.
Personeel en doelmatigheid en effectiviteit. Stel het personeel in staat goed werk te doen, bijvoorbeeld door die moeilijke keuzen die echt aan de politiek zijn niet bij de zorg te leggen. En kijk naar de effectiviteit van behandelingen. Dat gaat niet alleen op voor de ziekenzorg, maar ook voor ouderenzorg en jeugdzorg.
Burgerforum
Er was trouwens al eens een burgerforum
over lastige keuzes in de zorg. In het najaar van 2017 werd het
Burgerforum ‘Keuzes in de zorg’ georganiseerd.
Hierin gingen 24 burgers gedurende drie weekenden met elkaar in
gesprek over het maken van deze keuzes: welke zorg willen we met
elkaar en voor elkaar betalen? En waarom wel of juist niet? Het doel:
betere besluitvorming over de vergoeding van zorg, gebaseerd op de
waarden en overwegingen van burgers. De uitkomst was denk ik een
uitstekend voorbeeld van de mogelijkheden om met een burgerforum
goede discussies te voeren.
Draagvlak voor scherpe keuzsen
Aan draagvlak voor scherpe keuzen heeft
het denk ik niet bijgedragen. Toch even een inkijkje: is de
behandeling wel medisch noodzakelijk? Deelnemers zijn kritisch over
het vergoeden van behandelingen alleen voor het verlichten van
ongemak dat ‘bij het leven hoort’, bijvoorbeeld cosmetische
behandelingen. Ook zijn ze terughoudend wanneer er geen duidelijke
medische oorzaak is. Ze vinden het belangrijk dat een behandeling
effectief is.
Het begrip effectiviteit werd ruim opgevat. Het kan gaan over verbeterde gezondheid, kwaliteit van leven, maar ook of iemand beter functioneert in de maatschappij.
Nog een bijzondere: Ze geven duidelijk aan dat ze ‘liever geen prijskaartje op een mensenleven willen plakken’, maar dat de kosten nu eenmaal moeten worden afgewogen tegen de baten.
In de samenleving heeft het niet geleid tot meer draagvlak, maar deelnemers zijn zich na het Burgerforum meer bewust van de complexiteit van het maken van keuzes in de zorg. Daarnaast zijn ze overtuigd geraakt van de noodzaak om keuzes te maken omdat het beschikbare budget voor zorg beperkt is.
Brede maatschappelijke discussie
Ik zou pleiten voor een brede
maatschappelijke discussie (BMD) over de zorg. Helaas zijn eerdere voorbeelden van BMD's niet erg inspirerend. De BMD over kernenergie leverde geen
nieuwe inizchten op. Jan Terlouw die als minister de discussie had
ingezet vond het een “welles/nietes-debat met op de
discussieavonden telkens dezelfde mensen”. Er was ook een plan om
er een over Europa te houden, maar dat lukte niet. Verder werd
gesuggereerd er een te houden over nanotechnologie en een over DNA. Nooit meer wat van gezien.
Misschien niet de beste voorbeelden, maar het lukt ons blijkbaar niet om een publieke discussie over toekomstige inrichting van een belangrijk beleidsterrein te houden.
Over houdbare zorg zou het heel interessant kunnen zijn.
Mijn angst is wel dat de huidige manier van debatteren nog meer welles-nietes met dezelfde mensen gaat worden. En over zeldzame ziekten zijn de discussies al snel erg emotioneel. Ik herinner mij iemand die een zeldzame ziekte had waarvan medicijnen om het leven draagbaarder te maken zo duur waren dat ze niet vergoed werden. “Het zal je maar gezegd worden dat je te duur bent om te leven”. Dat wil natuurlijk niemand zeggen! Maar is er niet een norm als wat we bereid zijn te betalen als bedrag per gewonnen levensjaar? Is er niet een afweging te maken? Wat als er wel een levensjaar gewonnen wordt, maar dat blijkt een levensjaar met veel pijn, waardoor achteraf de zieke (en familie) liever wat geld had gehad voor een mooie vakantie om afscheid te nemen en later gezamenlijke herinneringen te koesteren?
Maar wat is het alternatief?
Laten we gewoon de kosten stijgen
tot er bijna geen geld en zeker geen personeel meer is? Stemmen we op politieke partijen die keuzes naar voren schuiven en niet durven zeggen tegen de achterban dat iets niet kan? Want het gaat
om serieus veel geld. Je kunt niet zeggen: “verlaag de financiele
steun aan asielzoekers om de ouderenzorg te kunnen betalen”, of
“geen militaire missies in Afrika meer”. Het gaat om
onvergelijkbare bedragen. Zo is de totale begroting voor Defensie 12
miljard en die van Volksgezondheid 94 miljard (naast onze eigen
kosten voor de ziektekostenverzekering!). En dat terwijl de
financiële kant nog het best oplosbaar is, maar het
personeelsprobleem op een gegeven moment niet meer op te lossen is
met meer geld. Dit raakt iedereen.
Waarom krijgen we geen brede maatschappelijke discussie over houdbare en toekomstbestendige zorg??
P.S. deze had ik gemist: er komt wel een burgerberaad over de toekomst van de zorg. Hopen dat dat voldoende verbreed wordt. Want vertegenwoordigen (via de Kamer of een Burgerberaad) is onvoldoende voor maatregelen die zo ingrijpen. En hoe verantwoordt het burgerberaad zich over dergelijke vergaande keuzen tussen kwaden? Hier
Geen opmerkingen:
Een reactie posten