Omgaan met volatiliteit: meer dan leuk twitteren

Eerder schreef ik dat de samenleving minder voorspelbaar is dan vroeger en beweeglijker. Dat zien we bij zwevende kiezers en vrijwilligers die zich wel willen vastleggen op korte projecten, maar niet vast een functie aannemen. En we zien het bij bedrijven die liever met kortdurende contracten werken en werknemers die steeds vaker als zelfstandige werken. Maar het begrip volatiliteit, beweeglijkheid, is veel algemener te vinden in de maatschappij.

Het begrip volatiliteit komt uit de financiële markten. Volatiliteit is de mate van beweeglijkheid van de koers van een aandeel of een ander financieel product zoals een aandelenindex of valuta. Stabiele beursfondsen zoals Unilever en Royal Dutch Shell hebben een vrij lage volatiliteit. Aandelen die vaak en extreem bewegen zoals Crucell hebben daarentegen een hoge volatiliteit. (wiki) In tijden van onzekerheid neemt de volatiliteit toe.  Dat zien we aan deze grafiek die de VIX, de volatiliteitsindex weergeeft. Bij crisis neemt de beweeglijkheid toe. (het heet ook wel de fear index)

Je ziet de VIX, -rood- die in deze grafiek pas weergegeven wordt sinds '86 en de standaarddeviatie, -blauw- ook een maat voor de beweeglijkheid (of eigenlijk de afwijking van het gemiddelde). In onzekere tijden neemt de volatiliteit toe.

Die beweeglijkheid zien we terug bij de kiezers. In onderstaande grafiek heb ik van alle zetels in de kamer bekeken of een partij meer dan 3 zetels won. Win je er drie, dan tel je niet mee, win je er vier of meer, dan tel ik het mee. Meer dan 3 verliezen heb ik niet meegeteld. Zet je dat in een grafiek dan zie je dat de beweeglijkheid enorm is toegenomen. Bijzondere jaren zijn dan 1977 en 2002 (Den Uyl en Fortuyn). Ik heb fusies zoals het CDA niet meegerekend. Je ziet dat de schok van Wilders in 2010 minder afwijkend is dan de schok van Fortuyn, die echt afwijkt van wat te verwachten was.

Maar kijk eens naar de voedselprijzen. Daar heb ik ook een grafiekje van gevonden. De beweeglijkheid van de prijs voor sajabonen, mais en tarwe is ook al zo toegenomen. Let wel, ik heb het hier over de volatiliteit, niet over de hoogte van de prijzen, ook al neemt die ook toe. Hier hebben we denk ik niet te maken met de individualisering. Deze beweeglijkheid wordt vaak verklaard met de introductie van computerprogramma's om te berekenen wat je wilt betalen. Die computerprogramma's kunnen steeds meer rekening houden met weersverwachtingen, maar ook wat anderen doen. Het programma bekijkt wat de trend is en houdt daar rekening mee. Het komt neer op het adagium: weet je niet wat je moet doen, kijk dan wat anderen doen, when in doubt, follow the crowd. Dat is een heel menselijke eigenschap: het is gewoon na-apen voor gevorderden. Als je eenmaal let op die volatiliteit dan zie je het overal: bij tv-series, youtube-filmpjes, uggs, tot aan mensen die van kookprogramma's houden.

Na-apen deden we altijd al. Het is een belangrijke leermethode van jongsaf aan: doe na wat je ouders doen. Als je niet weet wat je wilt, gaat dat ook op: verlang wat je omgeving verlangt (mimetische begeerte).  Als eenmaal bekend is dat dat bijzondere voetbalplaatje zeldzaam is, dan wil iedereen dat plaatje. 

Hans Achterhuis heeft al eens aangegeven dat mimetische begeerte vroeger beperkt werd door rangen, standen en klassen. Je wist dat als je uit een arbeidersomgeving kwam, je niet mocht/kon willen wat de gegoede burgerij wilde. Je rolmodellen haalde je dus uit je directe omgeving. Nu kan je je voorbeelden overal vandaan halen, ook van de televisie of internet. Daardoor komen en gaan hypes veel sneller. Een tweet kan plotseling heel veel losmaken. De volatiliteit wordt hoger omdat je je voorbeelden kunt halen uit de arbeidersklasse, de hoge rangen en standen, de gevangenis of waar dan ook. Dat is emancipatie en individualisering!

Voor politieke partijen is dat een lastige boodschap en er is het gevaar dat men achter elke nieuwe hype aanholt. Dan gaan de politieke partijen de hypes imiteren. Je bent dan ten eerste altijd te laat, ten tweede weet de kiezer in het vervolg helemaal niet meer waar je partij voor op aarde is: op den duur dodelijk.

Ik zei al dat het begrip volatiliteit uit de aandelenmarkten komt. Wat zijn nu de minder volatiele aandelen die het toch goed doen? 

Eerste is de betrouwbaarheid bewijzen. Dat zijn aandelen van bedrijven die een goede track record hebben opgebouwd. Ze hebben bijvoorbeeld nooit hun dividend verlaagd. Met deze aandelen loop je geen risico: ze leveren wat ze beloven. (Die troefkaart speelde JP Balkenende uit rond de opkomst van Fortuyn). Helaas kijken kiezers minder dan aandeelhouders naar resultaten uit het verleden (mede doordat de media dat minder interessant vinden). 

Tweede is dat ze steeds zorgen voor goede relaties met diverse netwerken. Het lijken immers indviduen die steeds anders kiezen, maar zij laten zich voeden door hun netwerken. Unilever volgt echt goed wat er op het gebied van duurzaamheid gebeurt. Shell probeert echt milieuproblemen te voorkomen, omdat ze weten dat ze er ooit op afgerekend kunnen worden. Ze werken ook met scenario's om zich steeds betrouwbaar te kunnen tonen. En alle bedrijven volgen natuurlijk steeds de klantwaarderingen. De SP zorgt voor die uitstekende voeding door in de buurten echt aanwezig te zijn. De SGP heeft de grootste jongerenafdeling van alle politieke partijen.

Je kunt op die manier als klassieke PvdA of CDA de enorme afkalving misschien niet tegen gaan. Je kunt ook niet heel hard groeien. Maar in tijden van onzekerheid kopieren mensen elkaar's stemgedrag. Zorg dat je voeding hebt van belangrijke 'peers'. Dat kan niet met de leden van de politieke partijen: slechts 2% is lid (vooral hoogopgeleid en ambtenaar). In de haarvaten van buurten, sportvelden en bedrijven wordt wel de trend gezet: laat je daar voeden. Gebruik van twitter en sociale media om niet alleen te zenden, maar echt op te zuigen, zal ook helpen. 

Dat is de derde, in de aandelenmarkten verboden, methode: zorg voor voorkennis, dat is de les uit de aandelenmarkt. Het zit hem dus niet in de leider die je kiest, maar in het contact met en vertrouwen van je achterban. Dat komt van onderop. Dat is heel wat moeilijker dan de juiste partijleider kiezen of leuk twitteren.