‘Toen
de wereld vijf eeuwen jonger was, hadden alle levensgevallen veel
scherper uiterlijke vormen dan nu. Tussen leed en vreugde, tussen
rampen en geluk scheen de afstand groter dan voor ons; al wat men
beleefde had nog die graad van onmiddellijkheid en absoluutheid, die
de vreugde en het leed nu nog hebben in de kindergeest.“
Zo opende Huizinga het 'Herfsttij der Middeleeuwen'. Hij beschrijft
ook ergens hoe mensen intens verdriet konden hebben als een koning
overleed die ze nog nooit hadden gezien.
Af
en toe is die geest weer helemaal terug. Het viel mij het eerst op
bij de dood van Lady Diana, maar ook bij André Hazes. Tegenover die
grote verslagenheid staat dan de intense blijheid van een
wereldkampioenschap. Het lijkt wel of mensen diep in hun hart
behoefte hebben aan deze grote uitersten. Ik zie het (zoals Huizinga
ook schrijft) bij mijn kinderen: de enorme blijdschap en het
uitzinnige verdriet. En het is niet zo dat volwassenen door ervaring
die uitersten kwijtraken, we leren ons beheersen en de ratio zwakt de
emotie af. Het is zo ook gemakkelijker samenleven met 17 miljoen
mensen. Bij de uitzinnige vreugde van voetbal knelt het in elk geval.
De
grote tegenstelling maakten het leven wel kleurrijker. Want het
gewone leven is nu veel meer in grijstinten geschilderd dan in de
Middeleeuwen. Felwit en inktzwart bestaan niet meer. Huizinga
schrijft “Het inzicht in halve toerekenbaarheid, het besef van 's
rechters feilbaarheid, het besef dat de maatschappij mee schuld heeft
aan misdrijf van de enkele (heeft ons weifelend gemaakt)”. Hij laat
zien dat de middeleeuwse justitie slechts twee maten kent: “de
volle maat van wrede straf en en genade”. Je herkent het in de
woede als iemand een te lage straf krijgt, maar ook in de vrijspraak
voor Wilders vond je het terug.
Je
vraagt je af waarom de populistische partijen altijd verweten wordt
fascistisch te zijn. Het populisme speelt gewoon in op de
middeleeuwse gevoelens! Want diep onder die nette, beheerste
volwassenen is er nog altijd een behoefte aan de absoluutheid van de
Middeleeuwen.
Het
absolute trekt meer aandacht dan de werkelijkheid die altijd grijzer
is. Maar het uitvergroten in de media mag dan populair zijn,
zwart-wit mag dan leuker, opvallender zijn, wanneer nemen de grijze
muizen eindelijk de macht weer in handen? In de tijd dat ik bij de
Consumentenbond werkte gebeurde het wel eens dat de journalist
brutaal vroeg wie er dan wel forse kritiek had op een besluit. Niet
altijd was de Consumentenbond immers woedend, furieus of
geschoffeerd.
Houd
de mensen een spiegel voor, schrijf maar eens gewoon. Het gewone is
al gek genoeg.Het is een pleidooi voor volwassenheid en een weg uit de kinderlijke felheid.
Groots
en meeslepend wil ik leven! Dat is steeds vaker het beeld dat
opstijgt uit de media. Journalisten lopen over van de stress en willen scoren. Life live to the max voegen reclames er aan
toe. Maar hoe ging het gedicht van Marsman ook alweer verder?
Iedereen kent de woorden “Groots en meeslepend wil ik leven”. Het
vervolg is heel wat braver:
‘ga
dan niet ver van huis,
en
weer vooral ook het gespuis van vrouwen
buiten
uw hart, weer het al uit uw kamer;
laat
alles wat tot u komt
onder
grote en oorlogszuchtige namen
buiten
uw raam in den regen staan'
Geen opmerkingen:
Een reactie posten