woensdag 28 maart 2012

Pleidooi voor saaie nuance, pleidooi voor volwassenheid


Toen de wereld vijf eeuwen jonger was, hadden alle levensgevallen veel scherper uiterlijke vormen dan nu. Tussen leed en vreugde, tussen rampen en geluk scheen de afstand groter dan voor ons; al wat men beleefde had nog die graad van onmiddellijkheid en absoluutheid, die de vreugde en het leed nu nog hebben in de kindergeest.“ Zo opende Huizinga het 'Herfsttij der Middeleeuwen'. Hij beschrijft ook ergens hoe mensen intens verdriet konden hebben als een koning overleed die ze nog nooit hadden gezien.

Af en toe is die geest weer helemaal terug. Het viel mij het eerst op bij de dood van Lady Diana, maar ook bij André Hazes. Tegenover die grote verslagenheid staat dan de intense blijheid van een wereldkampioenschap. Het lijkt wel of mensen diep in hun hart behoefte hebben aan deze grote uitersten. Ik zie het (zoals Huizinga ook schrijft) bij mijn kinderen: de enorme blijdschap en het uitzinnige verdriet. En het is niet zo dat volwassenen door ervaring die uitersten kwijtraken, we leren ons beheersen en de ratio zwakt de emotie af. Het is zo ook gemakkelijker samenleven met 17 miljoen mensen. Bij de uitzinnige vreugde van voetbal knelt het in elk geval.

De grote tegenstelling maakten het leven wel kleurrijker. Want het gewone leven is nu veel meer in grijstinten geschilderd dan in de Middeleeuwen. Felwit en inktzwart bestaan niet meer. Huizinga schrijft “Het inzicht in halve toerekenbaarheid, het besef van 's rechters feilbaarheid, het besef dat de maatschappij mee schuld heeft aan misdrijf van de enkele (heeft ons weifelend gemaakt)”. Hij laat zien dat de middeleeuwse justitie slechts twee maten kent: “de volle maat van wrede straf en en genade”. Je herkent het in de woede als iemand een te lage straf krijgt, maar ook in de vrijspraak voor Wilders vond je het terug.

Je vraagt je af waarom de populistische partijen altijd verweten wordt fascistisch te zijn. Het populisme speelt gewoon in op de middeleeuwse gevoelens! Want diep onder die nette, beheerste volwassenen is er nog altijd een behoefte aan de absoluutheid van de Middeleeuwen.

Het absolute trekt meer aandacht dan de werkelijkheid die altijd grijzer is. Maar het uitvergroten in de media mag dan populair zijn, zwart-wit mag dan leuker, opvallender zijn, wanneer nemen de grijze muizen eindelijk de macht weer in handen? In de tijd dat ik bij de Consumentenbond werkte gebeurde het wel eens dat de journalist brutaal vroeg wie er dan wel forse kritiek had op een besluit. Niet altijd was de Consumentenbond immers woedend, furieus of geschoffeerd.

Houd de mensen een spiegel voor, schrijf maar eens gewoon. Het gewone is al gek genoeg.Het is een pleidooi voor volwassenheid en een weg uit de kinderlijke felheid. 

Groots en meeslepend wil ik leven! Dat is steeds vaker het beeld dat opstijgt uit de media. Journalisten lopen over van de stress en willen scoren. Life live to the max voegen reclames er aan toe. Maar hoe ging het gedicht van Marsman ook alweer verder? Iedereen kent de woorden “Groots en meeslepend wil ik leven”. Het vervolg is heel wat braver:
ga dan niet ver van huis,
en weer vooral ook het gespuis van vrouwen
buiten uw hart, weer het al uit uw kamer;
laat alles wat tot u komt
onder grote en oorlogszuchtige namen
buiten uw raam in den regen staan'

Geen opmerkingen:

Een reactie posten