Er zijn urgentere defensiemaatregelen dan geld 2

De Navo is alarmerend over Rusland. We moeten meer wapens hebben, meer geld geven aan defensie. Misschien is dat zo. Rutte waarschuwde hoe „het gevaar op volle snelheid op ons afkomt” en „Poetin wil Oekraïne van de kaart vegen. En hij probeert onze vrijheid en manier van leven te verpletteren.” Dus Nederland moet wapens kopen, mensen moeten een overlevingspakket in huis halen. Maar is de wapenwedloop de beste verdediging?

Ik gaf al aan dat de EU nu al meer geld uitgeeft aan defensie dan Rusland, maar dat dat niet efficiënt is doordat er niet genoeg wordt samengewerkt. (zie "er zijn urgentere defensiemaatregelen 1") Maar is een stormloop van Rusland op bijvoorbeeld de Baltische staten echt waarschijnlijk? De Russische economie ligt op zijn gat, er is heel veel geld uitgegeven aan de oorlog en de voorraad wapens is er stevig doorheen gejaagd, Oost Oekraïne moet opgebouwd worden. De Navo wil ondertussen meer wapens en een groter leger. Is dat het meest urgent? 

De eerste aanvallen:  met politieke inmenging en nepnieuws
Wapens dus? Misschien is het goed te bedenken wat er in Oekraïne gebeurde vóór de inval van Rusland. Want het begon allemaal ver voor 2022. In 2004 vonden de Oekraïense presidentsverkiezingen plaats, die gekenmerkt werden door grootschalige fraude en manipulatie. Bij die Oekraïense presidentsverkiezingen van 2004 kwam aanvankelijk de pro-Russisch gezinde Viktor Janoekovytsj als winnaar uit de bus. De uitslag van de verkiezingen werd echter door een groot deel van de bevolking niet geaccepteerd, wat leidde tot de Oranjerevolutie. De uitslag werd uiteindelijk ongeldig verklaard waarna er nieuwe verkiezingen werden gehouden. Deze werden gewonnen door de pro-Europese Viktor Joesjtsjenko.

In Oost-Oekraïne, vooral Donetsk en Loehansk, waren sterke banden met Rusland, zowel economisch als cultureel, en een groot deel van de bevolking sprak Russisch als moedertaal.

De politieke elite in Oost-Oekraïne, vooral oligarchen, speelde een grote rol in het ondersteunen van Janoekovitsj en zijn Partij van de Regio's. Deze partij domineerde de politiek in het oosten en zuiden van Oekraïne. Er was dus al potentiële steun voor Rusland. De regering van Joesjtsjenko's regering was geen succes, door interne conflicten en corruptie, waardoor de steun voor de pro-Russische oppositie groeide.

Wapens dus?

Rusland steunde Russisch vriendelijke oppositie
Rusland speelde een actieve rol in de Oekraïense politiek door het steunen van pro-Russische kandidaten en partijen, met name Viktor Janoekovitsj en zijn Partij van de Regio’s. Deze partij had een machtsbasis in Oost-Oekraïne (Donetsk en Loehansk). Rusland gebruikte energie (zoals aardgasleveranties) als een politiek instrument tegen Oekraïne. Tijdens de zogenaamde "gasoorten" van 2006 en 2009, waarin Rusland de gastoevoer naar Oekraïne afsluit, werden pro-Russische regio's zoals Oost-Oekraïne vaak gebruikt om druk uit te oefenen op de centrale regering in Kiev.

Wapens dus? 

Rusland verspreidde nepnieuws
Russische staatsmedia waren alomtegenwoordig in Oost-Oekraïne en vormden een belangrijk instrument om Russische standpunten te promoten. Dit versterkte pro-Russische sentimenten in de regio. Rusland verzette zich tegen pogingen van pro-Westerse Oekraïense regeringen om de Oekraïense taal te promoten als de enige officiële taal. In Oost-Oekraïne werd de Russische taal gezien als een belangrijk cultureel element, en Rusland stelde zichzelf op als beschermer van de "Russischtalige bevolking." Er waren aanwijzingen van Russische inmenging via inlichtingendiensten zoals de FSB en GRU. Rusland speelde in op lokale frustraties in Oost-Oekraïne, waar mensen zich achtergesteld voelden door de centralisatie van macht in Kiev en de pro-Westerse koers. In deze periode begon Rusland de grondslag te leggen voor latere separatistische bewegingen.

Wapens dus? 

Annexatie van de Krim
De Russische betrokkenheid in Oost-Oekraïne nam een radicale wending na de Euromaidan-protesten in 2013-2014, waarbij president Janoekovitsj werd afgezet. Rusland zag dit als een westerse inmenging en begon openlijk actie te ondernemen. De annexatie van de Krim (2014) na een controversieel referendum is het belangrijkste voorbeeld. En Rusland begon openlijk de separatisten in de regio's Donetsk en Loehansk te steunen. Dat leidde tot de oorlog in Oost-Oekraïne.

Dus tien jaar later kwam er een militaire inmenging, maar nog steeds was het wazig. Het waren immers separatisten daar? Een burgeroorlog? Een referendum waarbij de bevolking zich uitsprak!

Rusland kreeg na de annexatie van de Krim de indruk dat het er mee weg kwam. Het idee was in 2022 een korte militaire operatie te hebben in Oost Oekraïne en voor een koopje het land uitbreiden met een gebied rijk aan delfstoffen. De oorlog kostte veel en veel meer dan verwacht. Dus dat gaat Poetin geen tweede keer laten gebeuren. 

De acties in Georgië en Moldavië en recent Roemenië zijn goedkoper en succesvoller.

Weerbare democratie, bestrijding corruptie en nepnieuws of traditionele oorlog?
Het is niet vreemd de NAVO bijdrage minimaal op 2% te brengen. Dat levert een enorm bedrag op in de EU landen, met het VK erbij meer dan twee keer het bedrag dat Rusland nu inzet. Als landen dat individueel besteden en niet méér samenwerken is dat voor een deel weggegooid geld. Daarom moet er veel meer worden samen gewerkt! Dat levert veel meer slagkracht. De vraag is of het dan nodig is naar 3% te gaan. Dat is namelijk allemaal investeren in de oude manieren van oorlog voeren. Ook al is het nodig om je woorden kracht te kunnen bijzetten en stevige defensie te hebben. 

Zijn de Navo - voorstellen dan de beste verdediging tegen Rusland? Wat is de beste strategie? Want Rusland gaat niet zomaar een van de Baltische staten aanvallen. Het begint met het gerommel, het steunen van Russisch georiënteerde inwoners, met nepnieuws, met het steunen van Russisch gezinde oppositie. 

Wapens inzetten in Georgië, Moldavië en Roemenië? 

Zou het wel zo verstandig zijn alle inzet te concentreren op militair ingrijpen? In plaats van traditionele militaire operaties, zou Nederland zich moeten richten op het beschermen van individuen en gemeenschappen, met nadruk op mensenrechten, economische zekerheid en het voorkomen van geweld. Corruptie: Nederland zou meer kunnen investeren in programma's die rechtsstaten versterken, zoals trainingen voor rechters, politie en bestuurders in fragiele staten. 

Is de weerbare democratie en bestrijding van corruptie, nepnieuws en Russische inmening in verkiezingen niet veel belangrijker?

Er zijn urgentere defensiemaatregelen dan geld

Er is een nieuwe wapenwedloop uitgeroepen. Rusland steekt nogal wat geld in de oorlog met Oekraïne. De kranten spreken over 9% van het BNP. Dan is het 180 miljard (BNP Rusland is 2000 miljard). Dat is natuurlijk niet alleen voor de oorlog in Oekraïne, maar laten we alles aan Oekraïne toerekenen. De wapenwedloop wordt opgestart. De NAVO wil inzetten op meer geld.

Rusland heeft misgerekend met Oekraine
Rationeel bekeken zijn de kosten van de oorlog in Oekraïne veel hoger dan Poetin vooraf verwachtte. Hij hoopte er op dat de EU en de VS het zouden laten lopen, zoals bij de Krim in 2014. En belangrijk om te beseffen: het zijn “sunk costs”. Dat betekent dat het niet mogelijk is om reeds gemaakte kosten op een later moment ongedaan te maken. Rusland heeft enorme sommen uitgegeven en terugtrekken betekent niet alleen groot gezichtsverlies, maar ook hoge kosten zonder opbrengsten. Dan houdt Rusland niet vol.

De enige manier om nog opbrengsten te krijgen is om wat Rusland nu heeft veroverd te houden. Het veroverde gebied is ongeveer 30% van Oekraïne. Het BNP van Oekraïne was buiten oorlogstijd ongeveer 180 miljard dollar. Laten we het bezette deel voor 30 miljard meetellen. Dan heeft Rusland al in 3 jaar pakweg 500 miljard gespendeerd. De hulp van Trump om de oorlog te stoppen komt voor Poetin als geroepen. Dan wil Rusland voor vrede in elk geval dat deel van Oekraïne hebben om nog op termijn enige winst te peuren uit de oorlog. Maar daarna? Dan kost het opbouwen van hun deel heel veel geld. Dus het duurt nog even voordat er opbrengsten zijn.

Nu al geeft Rusland minder geld uit dan de EU
Hoe gaat Rusland dan verder? Rusland is economisch zwaar verlamd. Het kost moeite om de defensie-uitgaven op 9% van het BNP  te houden. In het nieuws lees ik dat Rusland meer geld uitgeeft aan defensie dan de EU. Dat is een misvatting: Rusland geeft een hoger percentage van het BNP uit (9% versus 1,9% in de EU). Het BNP van Rusland is 2 biljoen, 9% van 2 biljoen is 180 miljard. 

Zelfs als de NAVO landen zich beperken tot 2% van het BNP (46 biljoen dollar) dan geven de NAVO landen gezamenlijk 920 miljard per jaar uit aan defensie. Daarvan leveren de leden van de EU 300 miljard (2% van het BNP van 15 biljoen). 

De EU landen samen geven ook zonder de VS (en het VK) meer uit aan defensie dan Rusland met zijn 180 miljard. (Wel betalen ze hun soldaten natuurlijk meer soldij)

Goedkoper voor Rusland is het steunen van oppositie, verspreiden van nepnieuws, zich bemoeien met verkiezingen in Roemenie, Moldavie en Georgie, peuren in de Baltische staten, bevriend zijn met Hongarije. Beinvloeden van Maximilian Krah van Alternative für Deutschland (AfD) en ex-PVV’er Marcel de Graaff is bewezen.

Het antwoord van de EU?
Het probleem van de NAVO en de EU is niet het geld. Zou je een Europees leger opbouwen, dan zou het er heel anders uitzien dan opgetelde legers van de landen samen. Bijvoorbeeld, Duitsland gebruikt Leopard 2-tanks, terwijl Frankrijk de Leclerc-tank inzet. Deze tanks hebben verschillende munitie en onderhoudseisen, wat gezamenlijke operaties bemoeilijkt. De Eurofighter Typhoon, Rafale, en F-16's hebben allemaal verschillende trainings- en logistieke ondersteuning nodig. Lidstaten hebben vaak verschillende standaarden voor brandstof en reserveonderdelen, wat betekent dat een land zijn voertuigen niet kan bevoorraden in een ander land zonder grote aanpassingen. Veel EU-landen maken gebruik van niet-compatibele radiosystemen en encryptiestandaarden.

Op zijn minst zou je een wereld kunnen winnen met afstemming. Interoperabiliteit met anderen wordt zelfs door de VS als belangrijk onderdeel van een modern leger gezien. Dus niet in elk land andere munitie. Een Europese defensie-industrie zou er voor zorgen dat meer geld binnen Europa besteed wordt en dat de interoperabiliteit verbetert.

Weerbare democratie
En natuurlijk zorgen dat er geen woede gezaaid wordt in de democratieen. Groepen tegen elkaar opzetten is koren op de molen van Rusland. Zorgen dat immigranten zich niet gewaardeeerd voelen, onderlinge haat en wantrouwen verspreiden, dat wordt de strategie van Rusland! En daar zijn ook veel aanwijzingen voor.   

Mijn conclusie: Rusland gaat wel de boel in Moldavië en Georgië verstoren en invloed uitoefenen, maar een aanval in een NAVO land gaat er niet van komen. Dat kost teveel geld. Ondertussen moet de EU vooral de onderlinge uitwisseling en samenwerking verbeteren. En niet bevolkingsgroepen tegen elkaar laten opzetten.

Uitgaven in 2023,
sindsdien voerde Rusland de uitgaven nog op en maar Europa ook

P.S. Hoe startte eigenlijk die inval in Oekraine? Want het startte in 2004 en niet met wapens. Lees het in "er zijn urgentere defensiemaatregelen dan geld deel 2"

Gaat dat nog wat worden met de trein?

Je zou zeggen dat er in een land als Nederland alle reden is voor een excellent functionerende spoorwegmaatschappij. We wonen nu eenmaaal in een dichtbevolkt land waarvan de weg en de stad dichtslibt dat behoefte heeft aan schone lucht. Transport and Environment, een club die zich inzet voor schoon en energiezuinig transport, geeft aan dat Nederland daar niet in slaagt.

Trein stelt teleur en zeker de NS
De trein stelt te vaak teleur, zegt T&E. “Operators, Member States and the European Commission must improve reliability, affordability and booking experience”. Uit zijn onderzoek blijkt dat Nederland daarbinnen zelfs achterloopt. Allereerst keek de groep naar een overall beeld, gebaseerd op acht criteria, waaronder ticketprijzen, betrouwbaarheid en voorzieningen aan boord. Daarin halen Trenitalia, SBB en RegioJet behalen de beste cijfers. Trenitalia valt op door zijn reiservaring, SBB is de meest punctuele operator in Europa en RegioJet heeft een aantal van de meest betaalbare tickets. NS scoort bij de achterblijvers.

Dure tickets, het reiscomfort en de algemene reiservaring scoren niet best bij de NS. Vooral tickprijzen zijn heel belangrijk. Hierin scoort de NS niet best en bungelt onderaan bij de 5 slechtste spoorwegmaatschappijen.

Je zou zeggen dat een hoge prijs dan gepaard zal gaan met hoge kwaliteit? Maar ook overall scoort de NS bij de laagste vijf. Alleen de punctualiteit (gezien de kortere afstanden niet helemaal verrassend) scoort met een 6,8 bij de hoogste vijf.

De trein is een belangrijk onderdeel van de transportmogelijkheid in Nederland. Door het dichtbevolkte land kan de trein heel efficiënt zijn en is het een potentieel mooi alternatief voor de auto: het spoorvervoer is schoon, veilig en kan de wegen ontlasten waardoor steden minder dichtslibben. Helaas is de trein nu geen match voor de auto.

Waar is de urgentie?
Maar het kabinet lijkt de urgentie te missen. Ondertussen doet de minister van Verkeer zijn best het aantal vluchten van Schiphol op te rekken. Terwijl de trein de middellange afstand zou moeten overnemen lijkt alle aandacht daarvoor weg. 

Kabinet: wat zijn de plannen om de NS te dwingen dit magere resultaat te verbeteren? Of krijgen de auto en het vliegtuig alle aandacht?

Toont Zuid Korea de kracht van de democratie?

Of juist de zwakte? In Zuid Korea werd de noodtoestand uitgeroepen omdat de oppositie de plannen van de president steeds dwarsboomde. Gelukkig gingen betogers de straat op, sprak het parlement zich uit, ook de partij van de president. In Nederland zou zo'n uitroepen van de noodtoestand vrijwel onmogelijk zijn. Misschien is het goed te koesteren wat dit in Nederland in de weg zou zitten! Een nieuw veeg teken was het gooien van vuurwerk naar politici in Montferland.

Democratische gezindheid:bereidheid tot dialoog en verdraagzaamheid
Nederland heeft een krachtige democratische gezindheid.  Bij democratische gezindheid valt te denken aan bereidheid tot dialoog, respect voor meerderheidsbesluiten en verdraagzaamheid tegenover andersdenkenden en minderheden. Er is gelukkig een sterke behoefte om conflicten op te lossen via debat en juridische procedures, niet via militaire of gewelddadige middelen. Een poging om een oppositieleider zo uit te schakelen zou op grote weerstand stuiten in de samenleving en binnen de instituties.

Het blijft daarom belangrijk te werken aan de democratische gezindheid. Dus geen politici van de gemeenteraad van Montferland bekogelen met vuurwerk als je geen AZC wilt! Wat maar meteen aangeeft dat de democratische gezindheid in Nederland grenzen kent: in Montferland behaalde de PVV vorig jaar een monsterzege. Met 32,2 procent haalde de partij van Wilders hier bijna een derde van alle stemmen binnen. Bij de vorige Kamerverkiezingen was de VVD hier nog de grootste, met 27 procent van de stemmen. Geert Wilders heeft zich op X niet uitgelaten over het vuurwerk in Montferland. Hij vindt het belangrijker om zich te uiten over zwarte piet.

Onafhankelijkheid van justitie
In Nederland is het Openbaar Ministerie onafhankelijk van de regering. Als een politicus wordt beschuldigd van een strafbaar feit, doet het Openbaar Ministerie onderzoek, en alleen een rechter kan over een veroordeling beslissen. Politieke bemoeienis in dit proces wordt als onacceptabel beschouwd.

Het blijft dus nodig om die afstand te bewaren. In de VS werd politieke bemoeienis met het Openbaar Ministerie ook lange tijd als onacceptabel beschouwd. Onder Trump is dit aan het veranderen. Trump doet gewoon beloften waarbij hij uitgaat van het aansturen van het Openbaar Ministerie door de president (via de minister van Justitie).

Rol van het leger
Het Nederlandse leger heeft een strikt beperkte rol in binnenlandse aangelegenheden. De krijgsmacht mag niet zomaar ingezet worden tegen burgers of politieke figuren. Zelfs in een noodsituatie moet dit worden goedgekeurd door de regering èn het parlement, en er zijn strikte waarborgen om misbruik te voorkomen.

Ook hier is de cultuur binnen de institutie van belang. Het komt wat dat betreft toch ook aan op een democratische cultuur en trouw aan de grondwet. Ik heb wel vertrouwen, maar ook hier gaat het om de vraag of de mensen die een instituut bemannen ook trouw blijven aan de democratie.

Koester democratische gezindheid!
Mijn conclusie: onafhankelijkheid van de rechtspraak en de sterke positie van de democratische instellingen maken Nederland weerbaar tegen dergelijke extremen. Dat start met democratische gezindheid en die is niet vanzelfsprekend. De Raad voor maatschappelijke ontwikkeling RMO noemde in 2007 de democratische gezindheid een van de peilers van de democratie (naast instituties en wettelijk verankerde basisrechten en -vrijheden).

Oproep aan het kabinet
Juist in een samenleving die gekenmerkt wordt door individualisme zou je aandacht verwachten voor die democratische gezindheid. In haar Schoo-lezing wees Yesilgöz op het belang “We zien hoe die flanken vaak handig gebruik maken van de verstoorde relatie tussen overheid en mensen in dit land. We zien hoe ze langzaamaan alle instituties die onze democratische rechtstaat vormen en verdedigen, in twijfel trekken.” Waar blijft Yesilgöz? Waar blijft het kabinet???

Laat burgers de resultaten bekijken!

Er wordt veel beleid gemaakt, vaak op basis van gevoel dat iets gaat helpen. We kennen de toeslagenaffaire, het UWV staat nu in de belangstelling. Er zijn fouten gemaakt in de uitvoering. Deze zomer zei het UWV nog dat de regels rond de Wajong-uitkering te ingewikkeld zijn en daarom eenvoudiger moeten. Een deel van de mensen met zo'n uitkering houdt daardoor te weinig geld over om goed van rond te komen. Hoe komt het dat er politiek veel gesproken wordt over bestaanszekerheid, over wonen, over gezondheid, maar dat de uitvoering blijft vastlopen?

Drie problemen
Het eerste probleem: de politiek heeft veel te vaak het idee dat het vooral gaat om een besluit. Je moet de stemming winnen, een meerderheid halen, dan is het opgelost. Dat idee is hardnekkig. Het tweede probleem is het politiek primaat: de politiek heeft het voor het zeggen, ambtenaren moeten niet te moeilijk doen. De mensen die weten hoe het in de uitvoering gaat hebben daardoor geen stem. Dat gebeurt al bij het maken van beleid, maar meer nog bij de politieke besluiten. Er zijn waarschuwingen dat beleid het bij de rechter niet houdt, dat de uitvoering te ingewikkeld is, dat mensen door de bomen het bos niet meer zien. De uitvoering loopt vast. Het derde probleem: resultaten krijgen minder aandacht dan beleid. Signalen van organisaties en burgers dat het niet goed loopt dringen niet door. 

Verantwoording en rekenschap
Ooit startte ik de stichting Rekenschap om te zien wat de resultaten van beleid zijn. Ik zag veel aandacht voor budget, politiek en geld en weinig voor wat in de samenleving uiteindelijk het resultaat was. Ik kwam van de Consumentenbond waar men bij uitstek niet kijkt naar goede voornemens en mooie reclames, maar gewoon: wat is het resultaat. Daar is nog steeds behoefte aan, misschien nu nog wel meer dan vroeger! Dat doet afbreuk aan het gezag van de overheid.

Nu dus de resultaten van uitvoering
De Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) stelt het zo: “Nu is het Haagse politieke spel leidend, en de uitkomst daarvan zorgt in de praktijk voor problemen.” De ROB heeft onderzocht wat er misgaat in het web van goede bedoelingen van politici, ambtenaren, uitvoeringsorganisaties en burgers. De raad stelt dat er drie hardnekkige weeffouten in het systeem zijn:

• Uitvoerders worden gezien als ondergeschikt,
• Uitvoerders hebben te weinig ruimte om zelf morele keuzes te maken om in te spelen op situaties in de praktijk, en
• Uitvoerders staan op afstand van de plekken in Den Haag waar de belangrijkste beslissingen worden genomen.

Noodrem
Een van de interessante aanbevelingen is het instellen van een noodrem. Er moet een noodrem zijn voor uitvoerende organisaties als beleid dreigt te worden ingevoerd dat onuitvoerbaar is; of beleid dat strijdig is met beginselen van behoorlijk bestuur.

Het is natuurlijk breder dan alleen de uitvoeringsorganisaties. Het is duidelijk overheid niet meer wegkomt met top-down beleid. Niet alleen het perspectief van de grote uitvoeringsorganisaties moet tellen, maar ook van individuele burgers en maatschappelijke organisaties.

Laat burgers meekijken! Burgerberaden over resultaten
Mijn pleidooi is burgers vaker te laten kijken hoe beleid uitpakt in de praktijk. Je kunt burgers loten om te kijken naar resultaten. Af en toe wordt je opgeroepen als burger mee te kijken naar de uitvoering. 

Waarom alleen burgerberaden over wat we gaan doen? Wat er van terecht is gekomen is misschien veel belangrijker! Reken maar dat de politieke aandacht voor verantwoording en resultaten dan ineens veel groter wordt.

ROB Naar een uitvoerende macht

 Eerdere post:

  Het lot bepaalt dat jij het bestuur moet controleren!

PVV en NSC zullen elkaar nooit begrijpen

Je kunt zeggen dat er verschillende manieren zijn om te functioneren in groepen en organisaties. Het is opvallend dat het kabinet denkt dat stoer doen en hard aanpakken de beste manier is om in de samenleving iets te kunnen betekenen. Stoere praat van Fabers en Wilders, stoere bezuinigingen van Klever. Harde uitspraken over integratie. Daar had NSC moeite mee. Maar als je iets dieper kijkt zie je dat er meer aan de hand is. PVV en NSC zullen elkaar nooit begrijpen.

Van liberale tijden naar traditie en eigen volk
We komen uit een tijd van liberalisatie. De waarde die in de westerse wereld de overhand had was de handel. Of ook wel het “commercial – syndrome” zoals Jane Jacobs het in 1992 noemde in haar boek Systems of Survival. Zij stelt daarin dat er twee morele systemen zijn die de menselijke samenwerking en organisatie sturen. Het eerste kun je zien als de wachters (Guardian-syndrome). Het tweede kun je zien als de handelaren (Commercial-syndrome). Het beste is als de beide systemen in evenwicht zijn en er kenmerken van wachters en van handelaren zijn waar ze passen bij de betreffende organisaties en groepen. Decentralisatie en zelfregulering is daarvoor nodig. 

Wachters	Handelaren
Loyaliteit Trouw Duidelijke hiërarchie Risico mijden Veiligheid Macht gebruiken als legitiem middel Vrienden en familie boven alles Tradities behouden Laat niet over je lopen neem wraak	Betrouwbaarheid Eerlijkheid Concurrentie Respecteren van afspraken Risico nemen Aandacht voor innovatie Vernieuwen en verbeteren Rechtvaardigheid boven alles Ontwijk geweld, los op

Doorslaan naar wachters of handelaren
Maar als de samenleving uit balans is kan deze teveel naar de wachters of naar de handelaren gaan. Dat gebeurde in de tijden van liberalisatie in de afgelopen 20 jaar. Die bracht welvaart, maar ook onzekerheid en verandering. Nederland werd de "BV Nederland", iets dat Jane Jacobs zou verafschuwen als niet passend.

We zien nu meer focus van de wachters: gericht op veiligheid, loyaliteit en de eigen familie. Je ziet dat de PVV en Trump in dit wachters systeem passen. Netanyahu past er ook in, Poetin en Xi Jinping natuurlijk ook. Gebruik van macht is legitiem, want de baas is nu eenmaal de baas. Wraak past logisch in je systeem en is altijd gerechtvaardigd. Het respecteren van afspraken is minder belangrijk dan de bescherming van eigen tradities.

Macht en hierarchie belangrijker dan afspraken eerbiedigen
Stoer doen roepen om harde aanpak past precies in het wachters-systeem: het is een uiting van macht en een respect voor hiërarchie. Regels zijn minder belangrijk, want wie is hier nu de baas? Je ziet het bij Trump, de PVV, maar interessant genoeg ook bij de VVD, die jarenlang meer aan de handelarenkant stond. D66 staat nog steeds binnen de handelarentraditie, GroenLinks ook. Beide partijen begrijpen dan weer weinig van de behoefte aan tradities en veiligheid, mogelijk omdat ze veel kansrijke hoog opgeleide mensen vertegenwoordigen.

De woedende tweets van Geert Wilders passen precies in het dominante systeem van deze tijd. Boos over veranderende tradities, oproepen tot wraak en maling hebben aan afspraken past bij deze tijd waarin de wachters dominant zijn. Helaas versterkt het ook zichzelf: de wraak van de een leidt tot de wraak van de ander. Geen afspraken eerbiedigen maakt het onmogelijk nieuwe afspraken te maken. Een Nieuw Sociaal Contract past duidelijk niet bij deze dominante wachters.

NSC is een conservatieve partij, veiligheid en behoud van tradities horen er bij. Dus deelname aan een conservatief kabinet is niet vreemd. Maar de partij is heel erg gericht op eerlijkheid, je houden aan afspraken, betrouwbaarheid. De partij is te weinig doorgeschoten naar het wachters systeem. 

Zet de PVV en NSC naast elkaar en weet dat deze elkaar nooit zullen begrijpen.

P.S. Jane Jacobs heeft ook niet een vaste oplossing. Ze roept op tot een hoger bewustzijn over de ethische systemen die aan de basis liggen van ons gedrag. Door de verschillen en unieke sterktes van beide syndromen te begrijpen, kunnen mensen en beleidsmakers betere beslissingen nemen en conflicten vermijden. Ze pleit voor decentralisatie, zelfregulering, en bewust omgaan met ethische normen binnen elk domein.

Faber lapt begrotingsregels aan haar laars

Het COA heeft het niet gemakkelijk. Steeds als er minder asielzoekers naar Nederland komen, worden opvanglocaties gesloten. Als er vervolgens weer meer mensen komen, moet er met spoed worden opgeschaald. Die kosten van het opschalen zijn hoger dan de normale opvangkosten. Daardoor kost de asielopvang in Nederland dus meer dan nodig. Iedereen kan begrijpen dat opvang in een hotel drie keer zo duur is als opvang in een AZC. Het kabinet gaat nog verder: bewust zet het in op te lage opvangcapaciteit. Dat is in strijd met de begrotingsregels. 

Dure noodopvang
Als het aantal asielzoekers stijgt en de opvang vol raakt, moet het COA nieuwe opvanglocaties regelen. Als het aantal asielzoekers daalt, moeten die (vaak moeizaam) verworven locaties weer worden gesloten. Daardoor is het COA de opvangcapaciteit voortdurend aan het op- en afschalen. In crisistijd betekent dat zoeken naar (crisis)noodopvangplekken. Deze plekken zijn vaak van lagere kwaliteit én duurder dan de reguliere opvangplekken. "Naast de financiële kosten van het steeds weer op- en afschalen, is dit ook een bron van maatschappelijke onrust, met name in de gemeenten waar het COA nieuwe locaties zoekt" aldus de Algemene Rekenkamer.. 

Zou ze daar op uit zijn: maatschappelijke onrust? 

Leren van het verleden
Je zou zeggen: van het verleden kun je leren dat je je niet rijk moet rekenen. Uit onderzoek blijkt dat er in de jaren 2027 en 2028 tot wel 166.000 bedden nodig zijn om de opvang van asielzoekers aan te kunnen. Maar door de ingeplande verminderde aantallen van Faber is daar mogelijk maar een vijfde van beschikbaar. Faber rekent een reductie van 80% in.

Het kabinet jaagt daarmee Nederland bewust op hoge kosten. Dat is onverantwoord.

Faber lapt begrotingsregels aan haar laars
Dit is in strijd met het Voorzichtigheidsbeginsel: de overheid moet bij het begroten een zekere mate van voorzichtigheid betrachten, bijvoorbeeld door uit te gaan van conservatieve aannames over economische groei of belastinginkomsten. Dit moet voorkomen dat optimistische aannames leiden tot begrotingstekorten.

Het druist ook in tegen het beginsel van Realisme. Dit beginsel houdt in dat de overheid alleen uitgaven en inkomsten in de begroting opneemt die realistisch zijn en daadwerkelijk verwacht kunnen worden. Bij het opstellen van de begroting moet rekening worden gehouden met economische en financiële voorspellingen. Deze schuift Faber bewust terzijde. 

In 1995 schreef de Rekenkamer “De aantallen op te vangen asielzoekers, de duur van de procedure en de bezetting van opvangplaatsen […] leidden tot een structureel tekort aan capaciteit. Het gevolg hiervan was dat er permanent gebruik gemaakt werd van een wisselend aantal noodopvanglocaties.” In 2023 schreef de Rekenkamer dat daar nog niets aan veranderd was.

Inmiddels is er iets veranderd: het kabinet gaat bewust tekort aan capaciteit inrekenen. 

Daarmee bestelt ze extra maatschappelijke onrust en kost de opvang veel meer dan nodig. 

De Gouden Eeuw van de Robber Barons

Donald Trump belooft een nieuwe Golden Era voor Amerika in te gaan luiden. Wat weinig werd opgemerkt is dat hij daarmee verwijst naar de Gilded Age waarin de rijkdom van industriëlen buitensporig was. Het wordt ook wel de tijd van de "Robber Barons", de roofridders, die zichzelf schaamteloos verrijkten zonder dat de armen er van profiteerden. Grote rijkdom ging samen met grote armoede.

De weg vrijgemaakt voor Robber Barons
Net zoals de oorspronkelijke Robber Barons van de Gilded Age, die profiteerden van weinig regulering, goedkope arbeid en economische concentratie, zagen we onder Trump I al een nadruk op economische deregulering en belastingverlagingen voor bedrijven om de weg vrij te maken voor de robber barons. Interessant: dominante politieke kwesties waren cultureel (vooral met betrekking tot verbod, onderwijs en etnische of raciale groepen) en economisch (tarieven).

Dat gaat Trump nu voortzetten door de regelgeving op het gebied van milieu en klimaatverandering sterk te verminderen ten gunste van de winning van fossiele brandstoffen, het ministerie van Handel op te heffen en de onafhankelijkheid van federale agentschappen zoals de Federal Communications Commission (FCC) en de Federal Trade Commission (FTC) te beëindigen.

In de eerste periode, toen Trump niet was voorbereid, voerde hij belastingverlagingen door, vooral voor bedrijven en de rijkste individuen, en zette zich in voor minder regulering. Net als in de tijd van de Robber Barons gaf dit bedrijven ruimte om op grotere schaal te opereren zonder strikte beperkingen. Net als in de Gilded Age is de welvaartsongelijkheid al jaren toegenomen, deels door beleid dat grotere bedrijven en de superrijken bevoordeelt. De Democraten hebben hier overigens weinig aan veranderd, een grote fout. Net zoals in de Gilded Age zien we een situatie waarin een kleine groep individuen en bedrijven (zoals techgiganten) enorme economische macht uitoefent, vergelijkbaar met het monopolistische gedrag van destijds.

Trickle down economics fabel
Het aanstellen van Elon Musk past precies in het scenario van de Robber Barons Age. Het zorgt voor een nauwere band tussen grote bedrijven en de federale overheid. Het klinkt aantrekkelijk: die bedrijven verdienen geld en brengen werkgelegenheid. Reagan vatte dat samen als de overheid is niet het antwoord, maar het probleem. Het idee van de Robber Barons is dat de welvaart van iedereen toeneemt als de rijken rijker worden. Dit idee van "Trickle Down" is dat door de rijken alle kansen te geven de economie harder te laten groeien. Reagan scheepte de Verenigde Staten juist op met een gigantisch begrotingstekort. 

Maar hielp het? Nee!

De economen Hope en Limberg bestudeerden in 2020 gegevens uit 18 landen over een periode van vijftig jaar, en ontdekten dat belastingverlagingen voor de rijken er alleen maar in slaagden de ongelijkheid te vergroten en de rijken rijker te maken, zonder enig gunstig effect op het reële bbp per hoofd van de bevolking en werkgelegenheid. Hieruit blijkt dat de belastingverlagingen voor de hogere klasse niet doorsijpelden naar de bredere economie. Jammer voor de armen die op Trump hopen. Maar Trump heeft meer in de aanbieding.

Gouden eeuw voor praktisch opgeleiden?
Met tarieven wil Trump vervolgens de industrie die vertrok naar lage lonen landen weer terughalen. 

Dat is het tweede deel van zijn programma. De aantrekkingskracht van Trumps MAGA-praatjes is vooral gericht op mensen die geen vervolgonderwijs kregen. De mensen die in fabrieken werken vinden het prachtig. En begrijpelijk: fabrieksbanen boden werknemers ooit een goed inkomen, ook al hadden ze weinig opleiding genoten. De democraten hebben de praktisch opgeleide kiezers verloren. Trump belooft ze de Gouden Eeuw. 

Maar dit veronderstelt dat bedrijven bereid zullen zijn minder gekwalificeerde werknemers in dienst te nemen en de lagere productiviteit die daarmee gepaard gaat, te verdragen. Dat gaat niet gebeuren. Bijkomend probleempje: de werkloosheid in de VS is erg laag. Om het werk te laten doen zullen werkgevers hopen op migranten. 

Knap hoor: winnen van een zwarte vrouw
Trump heeft voor de tweede keer van een vrouwelijke presidentskandidaat gewonnen, dit keer zelfs van een vrouw van kleur. Knap hoor, in een land dat vrouwen nog altijd ziet als "te licht" voor het presidentschap. Ook in Nederland is die gedachte niet ver weg. Met praatjes om de armen aan te trekken en de rijken te paaien. Een prachtig voorbeeld van propaganda waar vooral laag opgeleiden en macho mannen voor vielen. De rijken zullen er wel bij varen, de staatsschuld en de armen niet.

Amerika heeft gekozen en moet zich opmaken voor een toekomst met ongelijkheid en Robber Barons, roofridders.

Maak van de Volksbank een staatsbank

We hebben een minister van Financiën die rotsvast vertrouwen heeft in marktwerking. Dat is mooi, maar naast oog voor marktwerking is het ook goed om oog te hebben voor marktfalen. Interessant is dat de Nederlandse overheid Fortis (ABN Amro), SNS Reaal en ING moest redden van faillissement in de wereld van onbekommerde marktwerking. Marktfalen bestaat in het bankwezen. Daarom moet de Volksbank gewoon een overheidsbank en publieke dienst blijven.

Maar de minister heeft haast, want hij weet niet hoe lang het kabinet bestaat en wil per se de aandelen van banken kwijt. Dat is in het geval van de Volksbank toch wel erg jammer, of kunnen we het gewoon dom noemen?

Als je naar een bankkantoor wilt
Enkele van mijn vrienden die moeilijk om kunnen gaan met de wereld van apps, DIGID en internetbankieren zijn overgestapt naar de Volksbank. De reden? SNS heeft in Nederland heel veel filialen (winkels), meer dan ABN Amro en ING bij elkaar. De RegioBank is te vinden bij 443 tussenpersonen. Zelf ben ik blij met de apps en internetbankieren en ik zat al met mijn 18 jaar bij de Postbank, maar heel veel mensen hebben baat bij de Volksbank vanwege de toegankelijkheid. Maar wordt de Volksbank een echte publieke bank, dan stap ik misschien wel over.

De Volksbank is mogelijk wel wat inefficiënter door de vele kantoren. Dat zint de minister niet: hij wil de Volksbank naar de beurs brengen en je krijgt meer geld voor je aandelen als je eerst flink de bezem door de bank haalt en inefficientie weghaalt. En daar ligt precies mijn bezwaar, want wat is inefficiënt? Het bedienen van ouderen die niet meegaan in de internetwereld? Publieke banken kunnen hun prioriteiten richten op maatschappelijke doelen in plaats van alleen winstmaximalisatie.

Gaat dat dan meer kosten voor de klanten? Dat hoeft natuurlijk niet. Omdat een publieke bank geen aandeelhouders heeft die een hoge winstuitkering verwachten, hoeft de bank dat niet te verwerken in de tarieven voor diensten zoals leningen, hypotheken of transactiekosten. En inderdaad is een infrastructuur die ouderen een bereikbare bank biedt wat duurder, maar vermoedelijk houdt dat elkaar in evenwicht.

Houd ons spaargeld en betalingsverkeer veilig
Maar vergeet niet: commerciële banken kwamen niet in de problemen door gewone rekeninghouders. Er was marktfalen en ondanks maatregelen van de EU is dat er nog steeds.Ze lonkten naar hoge winsten, speculeerden dat de Amerikaanse Lehman Brothers bank niet failliet zou gaan. Toen dat wel gebeurde kwamen andere banken in de problemen. Omdat de wereld er niet (financieel) rustiger op is geworden willen we dat natuurlijk voorkomen. En om dit in de toekomst te voorkomen moet er een publieke bank komen, waar ons spaargeld en het betalingsverkeer 100 procent veilig is. De Volksbank zou dat kunnen zijn. 

En als we het toch hebben over marktfalen: hoe komt het dat de grootbanken zo weinig concurreren op de rentevergoeding? De Volksbank kan het kartel doorbreken.

Veilig, met oog voor maatschappelijke waarden die de samenleving als geheel ten goede komen.

Maar zoals gezegd, de minister heeft haast. Hij wil de aandelen van de Volksbank binnen drie jaar verkopen. Met die haast heeft hij overigens bij de ABN Amo ons heel wat geld door de neus geboord gaf Peter de Waard al aan in de Volkskrant.  De aandelen ABN Amro zijn juist voor een zacht prijsje de markt opgegaan op het moment dat andere banken zoeken naar internationale aankopen. UniCredit koopt maar wat graag een bank erbij. 

Ga goed met geld om, houd hem tegen!

P.S. We moeten dan nog wel wat regelen om de politieke invloed op de publieke bank te beperken. Voor je het weet is er een nieuwe minister die beslissingen over leningen of investeringen wil beïnvloeden met oog op de eigen politieke agenda. Dat kan de continuïteit en lange termijn strategieën van de bank juist schaden. Leet het een echte publieke nutsvoorziening worden!

De wereld van goed of fout

De goede toerist! In de NRC van zaterdag 11 oktober stond een artikel over de toerist. Het pleidooi was om een goede toerist te zijn. Wie kan daar nu tegen zijn? Nou, ik dus!

Volle steden
In het artikel stelt de schrijver “het probleem met toerisme is niet de toerist. Het probleem is dat toerisme de wereld steeds meer vervormt tot een soort live-action themapark.” Inderdaad is er steeds meer toerisme en de toeristen gaan naar populaire plekken als Amsterdam, Barcelona, Parijs, Wenen. Daardoor lopen die steden vol. Best een probleem, waarbij de binnensteden steeds minder echt bewoond worden, omdat het rendabel is om je woning via airbnb te verhuren.

Wees een goede toerist
De oplossing: wees een “goede toerist”. Ga dus naar een stad of gebied waarvan je nog nooit hebt gehoord. In een land waarvan je de taal niet kent en waar ze liefst ook geen Engels spreken. Boek geen hotel of Airbnb, maar vindt ter plekke iemand bij wie je op de bank mag slapen, liefst ergens in een buitenwijk. Reis alleen.

Elitaire zooi
Kijk en daar begin ik dus te steigeren. Wat een elitaire gedachte! Hebben we het dan helemaal fout gedaan? Ja, ik heb geinterraild en bezocht Wenen, Rome, Athene, Lissabon, Londen. Helemaal fout dus! Niet de cultuur in Rome opsnuiven, maar ga toch naar Atignano! Dat dat overigens heel wat lastiger bereikbaar is, zal dan wel nog beter zijn. Ook het tripje met de kinderen naar Disneyland Parijs zal wel fout zijn geweest, we hebben ons toen immers ook in Parijs begeven: we hadden een doel en wilden wat zien, we hadden verlangens. Dat blijkt dus hardstikke fout! Want je moet niet naar die culturele steden gaan. “Dit is wat een goede toerist volgens mij doet. Hij laat zichzelf achter, heeft geen verlangens, geen lijstje dat afgewerkt moet worden, maar vaart mee op de stroom.” Het advies is immers helder: “En voor wie dat te eng klinkt, oncomfortabel of gevaarlijk zelfs, is er altijd nog een alternatief: blijf gewoon lekker thuis.” De elite heeft Rome en Barcelone nu wel bezocht, voorkom dat het gepeupel er nu heen gaat.

Indelen in goed of fout
Waar ik bezwaar tegen heb, is het indelen in goed of fout. Als het een morele oproep is om je netjes te gedragen en niet de boel onder te kotsen heb ik er geen bezwaar tegen, maar waar haalt iemand het idee vandaan om de toeristen ook in te delen in goed en fout om hun bestemming? Wat? Je was naar Florence? Foei, foute toerist!

Niet argumenteren maar de morele kaart trekken
En is dat niet meer en meer een vloek van deze tijd om niet te argumenteren, maar meteen in te delen in goed of fout? Het doet mij denken aan kijken naar het commerciële nieuws (fout) in plaats van de publieke omroep (goed). Of tanken bij Shell (fout) in plaats van bij Tamoil (kleiner, dus oké) of elektrisch rijden (ook al laadt je ’s nachts je auto op met foute stroom).

Indelen in goed en fout is het gesprek niet aangaan met een ander die andere keuzen maakt. Waarom maakt hij die keuzen? Waarom is die keuze logisch vanuit zijn perspectief? Hoe kunnen we mensen helpen een keuze te maken die minder schadelijk is? Moeten we als we zaken niet goed vinden regels stellen of bepaalde zaken gewoon verbieden (airbnb dat het wonen in de binnenstad verdringt en hotels uit de markt drukt).

Blijft mij over samen te vatten dat het een fout verhaal was in de NRC

Groei van de Nederlandse bevolking, daling van de arbeidspopulatie

Een krimpende arbeidspopulatie in een vergrijzend land heeft diverse economische, sociale en demografische gevolgen. Die notie miste ik toen er de week veel aandacht was voor de groei van de Nederlandse bevolking tot 18 miljoen. Want er zijn steeds meer ouderen van 65 plus en minder mensen in de leeftijd 18 - 65. Misschien toch even goed om te bedenken dat een stop op migratie rust kan geven qua woningnood en veranderende buurten, maar ook de opvang van de vergrijzing lastig maakt.

Tekorten op de arbeidsmarkt

Zo las ik vandaag dat er een steeds groter tekort is aan huisartsen en tandartsen. En nogal wat leraren gaan met pensioen. Door de tekorten kan de concurrentie onder werkgevers toenemen, wat leidt tot hogere lonen. Mooi voor de betreffende werkers, maar het zal de kosten voor bedrijven verhogen, wat uiteindelijk leidt tot hogere prijzen voor ons consumenten.

Tekorten bij de overheid
De overheid kan ook in problemen komen. Met minder werkenden dalen de belastinginkomsten, wat de financiering van hogere overheidsuitgaven die samenhangen met vergrijzing, zoals gezondheidszorg en AOW, lastig maakt. De kosten die dementie met zich meebrengt stijgen flink. Nog een voordeel dat we in Nederland een goed pensioensysteem hebben.

Ik merk ook sociale gevolgen. Zelf ben ik 65 en samen met mijn broer bezoek ik wekelijks mijn moeder van 94. Ik zie dat vaker: werkenden die de zorg voor oudere familieleden op zich nemen. De een kan dat gemakkelijker dan de ander en dat kan spanning geven binnen de familie. Dit is in mijn leeftijdsgroep zeker niet uniek. Professionele zorg als alternatief is beperkt mogelijk, dat kost niet alleen veel geld, er zijn te weinig zorgmedewerkers!

Kloof tussen jong en oud
Met een groeiend aantal gepensioneerden kan er een kloof ontstaan tussen de jongere en oudere generaties, zowel op sociaal als economisch vlak. Jongeren kunnen zich belast voelen door de verantwoordelijkheid om voor ouderen te zorgen. Je ziet dat jongeren wel moeten bijdragen aan de zorg voor ouderen, maar er zelf niet op kunnen rekenen voor hun toekomst. Maar je kan mogelijk ook een verdringing krijgen van de innovatieve wens van jongeren in de politiek naar een meer risicomijdend en terug naar vroeger wens van ouderen die steeds meer invloed krijgen.

Druk om meer migratie en druk om minder migratie
Een krimpende arbeidspopulatie kan leiden tot een grotere vraag naar arbeidsmigranten om de tekorten op te vullen. Dat zien we nu al. In Oost Europese landen gaat de vergrijzing daardoor veel harder omdat de jongeren een kans zoeken in het rijkere West Europa. Dit kan tot sociale spanningen leiden als er teveel migranten komen en als er onvoldoende integratie is. Dat was de reden dat de commissie Van Zwol pleitte voor gematigde groei van de bevolking, maar zelfs dat is niet erg populair. Er is juist een politieke wens om minder migratie toe te staan!

Lagere economische groei en minder welvaart
Op de lange termijn kan een krimpende arbeidspopulatie leiden tot een structureel lagere economische groei. Dit kan de welvaart per inwoner onder druk zetten, vooral als de productiviteitsgroei niet voldoende is om het arbeidsaanbod te compenseren. En die productiviteitsgroei is laag in Nederland!

Dan komt bij mij de vraag op: wat gebeurt er als we een harde stop op immigratie invoeren? Nu al is de vergrijzing lastig. Die wordt nog lastiger.

Olympische Spelen naar Griekenland

Naar verwachting kost de organisatie van de Olympische Spelen in Parijs bijna negen miljard euro. Het is een voorlopige schatting, want de kosten van de Spelen vallen altijd tegen (gemiddeld zijn ze 160% hoger dan gepland). 

Wat krijgen de Fransen eigenlijk voor dat geld? Beveiliging, corruptie, milieuschade!

1. Enorme beveiliging. Tijdens de Olympische Spelen zullen naar verwachting elke dag 45.000 Franse politieagenten en gendarmes worden ingezet. Daarnaast worden ook 18.000 militairen en rond de 20.000 particuliere beveiligers gemobiliseerd. Het plaatsen van camera’s helpt om de boel beter in de gaten te houden. De camera’s zullen overigens na de spelen niet worden weggehaald.

2. Vlotte bouwprocedures. Omdat infrastructuur en het olympisch dorp op tijd klaar moeten zijn, worden democratische procedures meestal terzijde geschoven. De meeste Olympische sportfaciliteiten zijn niet nodig voor de reguliere sport.

3. Milieuschade door de vliegbewegingen is groot. Kiribati doet sinds 2004 mee aan de Olympische Spelen, maar kon tot dusver geen medailles in de wacht slepen. Tiebwa was een van de drie atleten van het eiland die de reis van meer dan 14.000 kilometer naar Parijs maakte om deel te nemen aan de Olympische Spelen. Na 5 seconden judo werd ze uitgeschakeld.

4. Corruptie. Ik heb best wat vertrouwen in de Franse degelijkheid. Maar niet alle steden zullen corruptie kunnen uitsluiten als er ineens veel geld gaat naar bedrijven. Bij de Zomerspelen van 2021 in Tokio zou 1,8 miljoen euro zijn betaald aan een bedrijf in Singapore om Afrikaanse landen over te halen op Japan te stemmen als gastland voor de Spelen. In Londen 2012 waren het geheime betalingen de bouw van het Olympisch Nationaal Stadion; in Peking 2008 kreeg viceburgemeester Liu Zhihua als olympisch bouwopzichter geld van projectontwikkelaars.

5. Politieke promotie. Meestal zijn de Olympische spelen bedoeld als politieke promotie van een land: verbeteren van het imago en het verhullen van schaduwzijden. Bekend is dat Hitler de spelen maar al te graag gebruikte. Maar denk ook aan de Spelen in Beijing (2008, 2022) en het Russische Sotsji (2014). Pierre de Coubertin kan het weinig schelen, hij was vol lof over Hitler en deed nogal wat racistische, antisemitische en kolonialistische uitspraken.

Olympische Spelen in Athene
Ik heb nooit begrepen waarom er nooit is gekozen voor vaste Olympische Spelen in Athene, toch de bakermat van de Olympische Spelen. Dat levert flinke kostenbesparingen op omdat er niet steeds opnieuw infrastructuur en een Olympisch dorp moeten komen. Er kunnen geen stemmen meer gekocht worden door landen die de politieke promotie willen gebruiken. De regeling van veiligheid en logistieke planning wordt veel gemakkelijker.

Of gewoon afschaffen. Sport is heel gezond, maar dan vooral voor de eigen recreatie.

It's the economy stupid

 

De PVV koppelt elk thema aan migratie. Veiligheid? Kijk naar migranten en veiligelanders. Wonen? Kijk naar migranten die huizen nodig hebben. Zelfs gezondheidszorg werd in corona gekoppeld aan migranten door te melden dat Achmed en Fatma de plaats van Henk en Ingrid op de afdelingen bezet hielden. Waarom laat links dat steeds gebeuren?

Overal migratie in zien
Wat de PVV eigenlijk doet is thema’s direct koppelen aan het thema waar de partij almachtig is: migratie. Dat lukt vooral bij mensen zonder vervolgopleiding. Van de mensen die geen vervolgopleiding hebben gedaan, stemt 22% op een linkse partij. Onder deze groep scoort de PVV goed. Onder mensen met een hbo of wo-diploma scoren linkse partijen een al jaren boven de 50%. Dat komt niet omdat de kiezers zonder vervolgopleiding tegen nivellering of andere linkse thema’s zijn. Zij wonen wel eerder in wijken die veranderd zijn van samenstelling en voelen zich eerder bedreigd in hun baanzekerheid door migranten. Toch scoorde links vroeger nog wel goed onder deze kiezers. Bijgaand zie je dat links vooral kiezers zonder vervolgopleiding verloor. Deze kiezers zijn vaker economisch links en cultureel rechts. 

Cultureel rechtse thema’s

PVV houdt het dus vooral bij culturele rechtse thema’s: migranten moeten zich aanpassen, boeven vangen is belangrijker dan buurthuizen en belastingen gaan niet omhoog. Op economisch linkse thema’s zouden kiezers te winnen zijn, maar hier heeft de PVV al lang een antwoord op gevonden: economisch linkse standpunten in het programma opnemen (zonder de rijkeren hiervoor te laten betalen) en die meteen na de verkiezingen laten vallen (hoger minimumloon, lagere sociale huren, geen BTW op boodschappen).

Maak er een economisch en effectiviteitsthema van
Tony Blair maakte van een traditioneel rechts thema juist eeen links thema. Tony Blair had dat mechanisme door en sprak over “tough on crime, tough on causes of crime”. Daarmee maakte hij het traditioneel rechtse thema veiligheid deels een economisch links thema. Veiligheid gaat dus heel wat verder dan boeven vangen. Het gaat ook over gebrek aan kansen en armoede. Hij keek ook meer naar de effectiviteit. Waar rechts wil optreden tegen hangjongeren en zoekt of de jongeren een kleurtje hebben zal links eerder kijken naar arbeidskansen, armoede en jeugd- en buurtwerk. Effectiever, maar minder sensationeel. Het zou ook de middenpartijen sieren hier meer op te letten. 

Houd die effectiviteit even in de gaten, want onlangs werden in Engeland de Tories afgestraft omdat er geen effectief beleid was gevoerd: de Brexit had negatieve impact op de economie, de gezondheidszorg verpieterde. het was niet enthousiasme voor links dat dit veroorzaakte, maar gebrek aan resultaten bij rechts. 

Migratie als cultureel links of als economisch thema?
Het valt mij op dat linkse partijen nooit van migratie een economisch thema maken. Migratie wordt bij links gepositioneerd als een cultureel links thema: open staan voor andere culturen, bereid zijn te kijken wat de culturele verrijking is en solidariteit tonen met mensen in armere landen. Eigenlijk maakt links zich direct onmogelijk omdat culturele openheid en verrijking niet goed scoort onder de kiezers. Ondertussen worden de bezorgdheid en ergernissen van de kiezers niet geadresseerd. Er komen dus geen praktische oplossingen voor problemen.Cultureel rechtsere middenpartijen lieten zich te makkelijk met de PVV frame meevoeren.

Zou de campagne gaan over economische thema’s, dan zou links goed kunnen scoren. Bij NSC scoorde de bestaanszekerheid goed. Ook praktisch opgeleiden hebben daar behoefte aan. In de gezondheidszorg zijn veel migranten nodig en werken nu al veel migranten. Ook wonen zou het bij links goed doen en wie worden bij de bouw van die huizen ingezet? In het Westland zou de economie instorten zonder arbeidsmigranten, toch stemmen de mensen er PVV. Gestructureerde migratie kan juist heel effectief een bijdrage leveren aan de zorg en de economie. Met aandacht voor de schaduwzijden van snelle veranderingen kan dat Nederland verbeteren. Oppositie moet ook vaker op economische thema's en effectiviteit hameren.

Dat migranten een goede bijdrage zouden kunnen leveren blijkt uit het rapport van de commissie Demografische Ontwikkelingen 2050. Zonder migratie gaat de bevolking krimpen en deze krimp verergert de vergrijzing. Richard van Zwol (CDA) weet er alles van. De kosten van de zorg zijn dan niet meer op te brengen en er zijn niet genoeg handen aan het bed. Nu al krimpt de arbeidspopulatie in heel Europa: het aantal mensen tussen 18 en 65 daalt. 

Alle reden om te pleiten voor meer aandacht voor economie en effectiviteit.

Niet zeggen wat je denkt, maar wat je kiezer wil horen

 Hoe moet het zijn voor de PVV-ers in de Tweede Kamer en in het kabinet? Marjolein Faber moet met haar harde taal, haar opmerkingen over omvolking een snaar hebben geraakt bij Wilders. Anders was ze niet in het kabinet gekomen. Maar hoe moet het voor haar zijn dat haar woorden plotseling nu ze in de regering zit gewoon oppositionele prietpraat waren die ze binnen een week bij het grof vuil kan zetten? 

De kiezers hoorden het maar al te graag
Over haar woorden hoeven we niet vaag te doen. Ze zei over Sigrid Kaag (D66) dat zij honderden miljoenen „pompt” in het „netwerk van haar vriendjes bij de Verenigde Naties”, geld dat besteed zou worden om „een agenda [uit te rollen] van antisemitisme, terrorisme en omvolking”. Dat is geen demografische term, maar een ophitsende uiting. Haar kiezers hoorden dat maar al te graag. Een uitspraak dat er een andere oplossing gevonden moet worden voor al die ellende van die vluchtelingen had alleen maar de aandacht gevestigd op het feit dat er nogal wat eerlijke en ellendige vluchtelingen naar Europa willen. Ook al zitten er ook vervelende mensen tussen en soms mensen die niet deugen, want die zitten overal.

Kiezers die empathie hebben, zouden de harde agenda alleen maar in de weg zitten. Misschien zouden ze zelf wel luisteren naar CU, CDA of zelfs GroenLinks PvdA. Let wel: de uitspraak van Faber was niet dat ze graag wilde bijdragen aan regionale opvang, maar dat het hier ging om een plan van de elite verenigd in de Verenigde Naties om de volkeren in Europa te vervangen. De vluchtelingen waren niet anders dan een instrument in handen van de elite. Dat horen mensen die bang zijn dat er vreemden naast hen komen worden graag! 

Nu in recordtempo allerlei uitspraken niet zo belangrijk zijn en ingetrokken kunnen worden, vraag je je af hoe dat verder moet in Nederland met de politiek. Ik ben zelf grootgebracht met het idee dat oppositie makkelijk kon praten omdat er keuzen gemaakt moeten worden tussen verschillende kwesties die elkaar soms in de weg zitten. Ik weet dat oppositiepartijen gemakkelijk praten over geld en dat een schuld niet zo erg is. Maar heel bewust eerst je kiezers wijsmaken dat er complotten zijn (van de VN, van rechters, van Frans Timmermans) en dat inslikken zodra je zelf op het pluche komt verandert de politiek. En in de politiek leerde ik dat je je opponent niet makkelijk weg kunt zetten als een zeur, want misschien heeft hij een punt. Maar een partij die ophitst, alleen zegt wat de kiezer graag hoort en niet consequent is, is eigenlijk geen serieuze gesprekspartner (nog los van de extreme agenda). De woede voeden en feiten negeren heeft niets met politiek en democratie te maken. 

De schuld bij anderen leggen
Dat de PVV zo snel alles kan intrekken geeft aan dat ze niet zeggen wat ze denken, maar zeggen wat de kiezers graag horen. Nooit je kiezers tegenspreken, want de kiezer heeft altijd gelijk. Dus als iets niet kan, zoals je onttrekken aan verdragen, dan leg je niet uit dat de kiezer had moeten weten dat dat niet kan. Ik vermoed dat nu gezegd gaat worden dat de financien bepaalde zaken niet mogelijk maken vanwege de lastige VVD, bepaalde regels gehoorzaamd moeten worden vanwege de lastige NSC en grenzen niet gesloten kunnen worden vanwege die lastige EU. Het ligt aan de ander! Hoe moet een volksvertegenwoordiger dan opereren? Die partij is niet serieus te nemen in de democratie of juist wel, maar dan als bedreiging voor de democratie. 

Kiezers kennis laten maken met moeilijke keuzen
De PVV mag als serieuze partij al lang als verloren worden beschouwd, maar de kiezers die aan de basis van het succes staan natuurlijk niet. Mensen die merken dat er andere talen gesproken worden in de straat, die mensen met een ander geloof niet graag accepteren, die moeten betrokken worden. Het zijn lastige keuzen die centraal staan in de politiek.

• Je kunt je geld maar één keer uitgeven.
• Je moet je houden aan de wetten (en zal wetten of verdragen eerst moeten veranderen als je iets anders wilt).
• Je moet hogere rente betalen als je schuld te hoog is omdat geldschieters je niet vertrouwen.
• Simpele oplossingen hebben vaak ingewikkelde gevolgen. Vóór je besluit moet je die bekijken
• Wat je de een gunt, moet je ook de ander gunnen ook al heeft die een ander kleurtje.
• Om te kunnen besluiten moet je eerbied hebben voor de feiten en consequent zijn.

Leren samen besluiten
Eigenlijk leren mensen dat door zelf verantwoordelijkheid te nemen in discussies. Het gebeurt bijvoorbeeld in burgerberaden. Daar zitten mensen die een representatie van de bevolking vormen om samen te praten over problemen en oplossingen. Het opvallende: in die beraden luisteren mensen veel beter naar elkaar dan in de politiek. Ze leven zich meer in in elkaar's problemen en nemen elkaar serieus. 

Het is natuurlijk ook wat anders als je tegenover een vluchteling staat die je wegzette als gelukzoeker (en wie zoekt niet geluk?) of als instrument van de elite. Het is anders als je iemand hoort over klimaatmaatregelen en je ziet dat hij er echt in gelooft. Maar het is ook anders als je iemand hoort die in de straat mensen heeft zien komen die uit een instelling komen en psychische problemen heeft of gevlucht is uit een oorlog en een trauma heeft, waarna weinig mensen over zijn gebleven om iets samen te organiseren en het gewone praatje op straat er niet meer van komt. Of als je hoort hoe iemand de touwtjes aan elkaar moet knopen en geen geld heeft voor investeringen in zonnepanelen of warmtepompen. 

Inleven in elkaars leven en uitdagingen is natuurlijk de essentie van samen besluiten. 

We moeten niet zoeken naar andere partijen, we moeten de basis democratiseren en mensen laten kennismaken met elkaar en samen leren besluiten. Pas dan komt de empathie en helpen we elkaar weer.

P.S. Denk even na voor je op je onderbuik afgaat, mijn blog na de verkiezingen 

PVV en de democratisering van de waarheid

 “If you make it trend, you make it true”

Renee DiResta, Stanford Internet Observatory

Ooit was het ministerschap in Nederland nog een beroep waarvoor je achting kon hebben. Natuurlijk, er zaten mensen waar je het grondig mee oneens kon zijn. Maar het waren geen mensen die schaamteloos konden roepen dat er sprake was van “omvolking” of dat het parlement “nep” was of dat het wetenschappelijk onderzoek naar klimaat niets anders was dan hysterie. Omdat de verandering aan de top vaak niet meer dan een uitkomst van veranderingen aan de basis zijn is het goed om te bekijken hoe dit mogelijk was. Die verandering aan de basis is desinteresse in de waarheid en waardering voor bevestiging. 

"Democratisering" van de waarheid
Het heeft natuurlijk te maken met populisme. Maar ook met een democratisering: de opinie van de een is niet meer waard dan die van de ander. De aanname van de opinie van de een die gelijke waarde heeft als de opinie van de ander is wel verbonden aan regels van logica en een eerbied voor wetenschap. Die eerbied voor wetenschap en regels van logica zijn helaas afgebrokkeld. Dat konden we ons niet goed voorstellen.

Idealen van wetenschap en logica
We gingen uit van idealen, zo haalt wetenschapsjournalist Philipp Markolin aan op zijn site protagonist-science. Als we informatie vrijelijk tussen burgers kunnen laten stromen, is dat goed voor de samenleving. Dat vind ik overigens nog steeds. Maar, zoals Markolin aangeeft, we dachten dat burgers waardering hebben voor goede informatie, dat wil zeggen inhoud die feitelijk, actueel, relevant, contextueel en waarheidsgetrouw is.

Wat hebben we ons daar in vergist!

Waarde van informatie
De informatieve verdiensten op internet waarderen informatie anders. Nauwkeurigheid of waarheidsgetrouwheid van inhoud is van secundair belang, waardering werkt heel anders. Markolin geeft enkele voorbeelden:

• Een virale ‘word rijk’-kattenmeme is lucratiever dan een educatief essay over armoedebestrijding.

• Een misleidend filmpje waarin een politieke tegenstander wordt besmeurd, is overtuigender dan een analyse van een beleidsplan.

• Een valse mythe voelt emotioneel bevredigender dan een droge wetenschappelijke studie.

Er valt domweg meer geld te verdienen dus de waarde van de ene informatie is hoger dan de andere. 

In een interview in de NRC geeft Adriaan ter Braack, die onzin op internet bestrijdt, aan hoeveel lucratiever het is om onbewezen of bewezen niet werkzame stoffen te promoten, dan om de onzin te bestrijden. Doutzen Kroes, Fajah Lourens en Arie Boomsma hebben een veelvoud van zijn volgers. Die volgers willen graag simpele recepten om gezonder of gelukkiger te worden. „Je ziet steeds een zelfde soort dynamiek. De influencers zeggen iets als: koop kurkuma en voel je beter, volg mijn fitnessregime, koop mijn supplementen. Vervolgens krijgen ze kritiek van artsen en volgers, die hen om bronnen vragen die ze meestal niet kunnen geven. Of ze komen met kleine wetenschappelijke onderzoekjes die geen stand houden. Daarna richt hun kritiek zich in toenemende mate op het héle systeem, op de overheid.” De waarde van de promotie van supplementen is nu eenmaal hoger dan de waarde van de inhoudelijke reactie en de wetenschappelijke basis.

Politiek gaat over simpele recepten die scoren
En zo is het ook in de politiek. Simpele recepten om de politieke tegenstander te besmeuren zijn overtuigender, er wordt meer op geklikt, daardoor worden de recepten meer gelezen en beter verspreid. De waarde van het simpele recept is op sociale media hoger dan de waarde van de genuanceerde werkelijkheid. De opmerking dat het koud buiten is, is al genoeg om wetenschappelijk onderzoek naar klimaatverandering tegen te spreken. Want op dat moment hebben je volgers het ook koud. Zij horen dan dat de energiebelasting € 0,71 per m³ gas wordt (van € 0,59 per m³ gas). Dat is vervelend nieuws, dan hoor je niets liever dan dat het verhaal over opwarming van de aarde onzin is. 

De waarde van een tweet over onzin over klimaatbeleid is dan welkome boodschap. Mensen zoeken wat op Facebook en besluiten het beter te weten. "Eigen onderzoek eerst" noemt ter Braack die trend. Conformation bias heet dit effect (in wetenschappelijke kring). 

De essentie van populisme is om de trend te ontdekken en te beïnvloeden, de waarheid is niet van belang. Neem Wilders die aangifte ging doen tegen Frans Timmermans. Timmermans zei “Wij zullen niets nalaten om te voorkomen dat Wilders in dit land aan de macht komt.” Wilders zei hier een bedreiging in te zien en deed aangifte. Hij zette een trend in de berichtgeving en de volgers werden boos. Frans Timmermans merkte het direct: het aantal bedreigingen aan zijn adres was direct toegenomen. Want zijn haters genoten! Zij werden bevestigd in hun weerzin tegen Timmermans. Niets scoort beter op sociale media dan woede.

Eerbied voor de waarheid en logica
Het idee is nu dat de PVV ministers plotseling door de andere rol ineens respect krijgen voor logica en de waarheid. Het geroep over nepparlement, was maar een oppositionele uiting, "Provinciale Staten van Gelderland: zij zijn ‘nep-Statenleden’ die niet luisteren naar de wensen van ‘het volk’", het was achteraf gezien gewoon een kreet van de oppositie, minister is een andere rol. 

Nu krijgt Faber die nieuwe rol. Dat was die vrouw die bleef zeggen "mijn tweet klopt", terwijl deze bewezen onjuist was. Anders dan Faber beweerde had niet een Noordafrikaanse man met een mes gestoken, zo zeiden slachtoffer, politie en getuigen. Bekijk het filmpje en huiver.

Dat gaan we nog vaker horen. Het was gewoon een andere rol. 

De waarheid verandert met de rol
De waarheid blijkt af te hangen van de rol die je vervult. 

Dus nee, de SP-motie die opriep tot het afschaffen van het eigen risico kon de PVV toch echt niet ondertekenen, want nu was er een andere rol. En dat het eigen risico niet op termijn, maar direct afgeschaft zou worden? Nee, dat was een andere tijd. "U heeft helemaal gelijk dat ik een nieuwe werkelijkheid voorzag" was de reactie van Agema, maar met die nieuwe werkelijkheid bleek ook ineens de situatie rond eigen risico te veranderen. "Ik vind het ook een lastige situatie", zei ze en ze begon te hakkelen dat het lastig was om ook een goede dekking te vinden. De waarheid was natuurlijk dat de PVV gratis bier beloofde vóór de verkiezingen en na de verkiezingen toegaf dat het onzin was. Maar toen waren de stemmen op de PVV al binnengerold. De waarheid was niet van belang.

Mogelijk zijn de kiezers kritisch genoeg om te zien hoe de werkelijkheid ingewikkelder blijkt nu de PVV die andere rol heeft ingenomen. Uiteindelijk zal de waarheid belangrijk blijken? Al is de leugen nog zo snel de waarheid achterhaalt hem wel? Dat wordt nog lastig als de waarheid een mening is die verandert met de rol.

Het zal het vertrouwen in de politiek in elk geval geen goed doen. 

P.S.Normaal gesproken bezuinigt het kabinet (eerst het zuur) om daarna meer te kunnen uitgeven (dan het zoet). Nu toont de CPB analyse (pdf) - die een gunstig beeld toonde na 4 jaar - iets anders. Het lijkt wel of nu rekening gehouden wordt met de val na twee jaar. In die tijd groeit het tekort harder dan het basispad (zonder ingrepen).  Daarna lijkt het goed te komen maar dan is het kabinet misschien al gevallen. De opvolger moet dan alsnog bezuinigen en waarschijnlijk de vermindering van het eigen risico in de zorg schrappen omdat de kosten uit de hand zijn gelopen. Dan verandert de PVV weer  van rol en van waarheid.

De samenleving uit balans

Een democratische samenleving wordt door verschillende krachten in leven gehouden. Regels handhaven, uitwisselen/onderhandelen en samenwerken. Tussen die drie is altijd een balans nodig. En dat heeft alles te maken met alledaagse democratie.

Regels handhaven
Het handhaven van verboden, regels, eigenlijk vaak het verplichten wat anderen moeten doen is een van de krachten. Het gaat over macht uitoefenen. Er kunnen wegen gebouwd worden, er kan een verzorgingsstaat zijn, maar om geld daarvoor te hebben moeten we belasting betalen en we moeten voorkomen dan mensen ten onrechte een uitkering claimen. Handhaven is heel belangrijk in een complexe samenleving als de onze. Er zijn niet voor niets bepaalde regels: geen geweld, respecteren van eigendom, als gezamenlijke uitgaven betaald moeten worden moet iedereen bijdragen.

Uitwisselen/onderhandelen
Ook het uitwisselen staat in de belangstelling. Ik ben bereid iets te doen mits jij iets doet, dan komen we samen tot iets wat beter is. Het heeft alles te maken met economie en handel. Wordt in het ene land iets goedkoper gemaakt dan in het andere land en in het andere land juist iets anders, dan kun je uitwisselen en hebben beide landen voordeel. Maar het heeft ook alles te maken met concurrentie: de een doet waar hij goed in is (beter dan anderen), de ander waar hij goed in is (beter dan anderen). Is er geen concurrentie, dan zakt je economie en daarmee je welvaart af.

Samenwerken en helpen
De derde kracht, samenwerken en helpen, is eigenlijk altijd de belangrijkste kracht geweest en verantwoordelijk voor grote vooruitgang, welvaart en welzijn. Samenwerken is elkaar helpen om er samen beter te worden, even de verschillen opzij zetten, luisteren en samen iets bedenken wat iedereen helpt of iets dat de mensen helpt die zichzelf niet meer kunnen helpen. Eigenlijk is Nederland gebouwd op samenwerking, anders waren er nooit polders en dijken geweest. Dat ging dus niet over concurrentie, niet over handhaven maar over verbinden en samen aanpakken.

Het interessante van Nederland is dat er altijd coalities nodig zijn. Samenwerken is erg Nederlands. Daardoor was het mogelijk dat het CDA met de PvdA kon bouwen aan de verzorgingsstaat en met de VVD aan het verdienvermogen. 

Inmiddels is dat samenwerken uit beeld geraakt. Samenwerken is lastig, je moet luisteren naar elkaar, de rust nemen om te horen waarom iemand boos is of regels overtreedt. Je wilt immers een goede relatie met elkaar houden, je hebt nu eenmaal met elkaar te maken als je in hetzelfde land woont en deel bent van de samenleving. Daarom heeft samenwerken alles te maken met alledaagse democratie: niet van bovenaf regels opleggen, maar samen oplossingen vinden die passen. Het is geen grote stappen, snel thuis.

De jaren van liberalisatie
In de jaren sinds 2000 is wel heel veel aandacht gegaan naar concurrentie en uitwisseling. Werk moest minder zeker worden, dan werd het bedrijfsleven flexibel en deden de werknemers meer hun best. Als werknemers flexibeler worden, zal de welvaart groeien. Dat werkte ook! Met wel de uitwassen van woekerpolissen en banken die waardeloze hypotheken verkochten en bijna failliet gingen. En als er meer verdiend kon worden werden er meer migranten binnengehaald. De overheid moest de uitwassen maar oplossen.

Dit uitwisselen lijkt met de opkomst van extreem rechts uit de aandacht. De nadelen van doorgeslagen liberalisatie zijn te groot. De aandacht voor het overtreden van regels neemt toe. Handhaven staat meer in de belangstelling dan samenwerken. Als mensen boos zijn, roepen ze sneller om een verbod dan om het luisteren naar wat er achter de boosheid ligt. Ik noem het ook het verplichten dat anderen iets moeten doen, omdat hier nogal eens in het oog springt dat de politie over je eigen zaakjes niet zo moeilijk moet doen. Wel streng op asielzoekers, niet op de boeren. Wel boos als de A4 geblokkeerd wordt door klimaatactivisten, niet als actievoerder hooibalen in brand steken en de weg blokkeren. Het valt op dat elkaar meenemen en overtuigen uit de belangstelling is verdwenen. Dat zien we ook in de acties om de banden van universiteiten in Nederland met die in Israel te verbreken. Niet meer kijken welke banden bijdragen aan samenwerking, maar alles verbreken. 

Alledaagse democratie
Toch is samenwerken bij uitstek verbonden aan de alledaagse democratie. Mensen die met elkaar samenleven zullen moeten voorkomen te snel op hun strepen te gaan staan. Ga eerst met elkaar in gesprek! Niet alles is een onderhandeling, soms doe je dingen om anderen te helpen. Hangt een tak van een boom van de buren over je tuin? Niet direct naar de rechter of politie stappen: ga het gesprek aan en let op een goede relatie met je buren. Misschien kun je helpen de boom te snoeien. Samenwerken is ingewikkelder dan handhaven of uitwisselen en ingewikkelder dan vroeger. Je hebt te maken met verschillende culturen en mensen leven in verschillende bubbels.

Evenwicht nodig
Maar: de krachten moeten in evenwicht zijn. Ligt in een samenleving teveel nadruk op regels en handhaven? Dan ontstaat polarisatie en boosheid. Het gevoel dat macht wordt misbruikt, dat er niet meer geluisterd wordt, neemt toe. Is er teveel nadruk op concurreren en uitwisseling? Dan neemt het verschil tussen arm en rijk toe, mensen reiken elkaar niet meer de hand maar vragen zich eerst af of ze er zelf wel van profiteren en helpen elkaar pas na berekend te hebben wat zij er zelf mee opschieten. Ligt er teveel nadruk samenwerken en minder op de andere krachten? Dan kunnen profiteurs de rechten nemen en de plichten aan hun laars lappen.

De nadruk op handhaven en onderhandelen en concurreren heeft de samenleving uit balans gebracht. Met de ruk naar rechts is dat idee dat “wij de regels maken en anderen zich moeten aanpassen” alleen maar prominenter geworden. 

Terwijl contact met elkaar, samen iets voor elkaar krijgen, elkaar helpen de echte blijmakers zijn en regels handhaven en verbieden vooral leidt tot boosheid. 

Hoe gaat het komende kabinet regeren?

Eerder gaf ik al aan dat populistisch beleid nogal eens een averechts effect heeft. Heeft het hoofdlijnenakkoord daar een vorm voor gevonden? Of helpt het alleen bij de start? Hoe gaat de nieuwe regering regeren?

Neem het "grip op asiel en migratie". Op basis van een acute noodsituatie worden uitzonderingsbepalingen geactiveerd. Dat is twijfelachtig, want van een acute noodsituatie is geen sprake. De groei in Nederland is niet hoger dan in omringende landen, eerder lager. Het is ook vooral een noodsituatie vanwege de overvolle opvang in Ter Apel. Juist daarvoor was de spreidingswet die buiten werking gesteld wordt. Uit onderzoek blijkt dat opvang in kleine centra de overlast fors vermindert, dus met het buiten werking stellen van de spreidingswet neemt de crisis toe. Ook zal een opt out clausule worden ingediend. Dat laatste kan werken, maar dan wel op een heel lange termijn. Stel dat dit allemaal niet mag van de rechter? Wat doet het kabinet dan? 

Neem de land- en tuinbouw. Het staat vol met maatregelen die geprobeerd zijn en niet lukten. "In Europa wordt met lef alles op alles gezet om Europese richtlijnen zo aan te passen dat ze werkbaar zijn en het verdienmodel ondersteunen". Tja, wat als dat niet lukt? "Alles wordt op alles gezet om de afbouw van de huidige derogatie terug te draaien" Wat als dat niet lukt? "De mestcrisis krijgt urgente aandacht" Wat als dat geen resultaat heeft? Er staat alleen wat dan niet gebeurt (gedwongen krimp). "In Europa wordt door Nederland alles op alles gezet om de pulsvisserij weer toe te staan." En als dat niet lukt? 

Ook in het hoofdstuk zorg is lastig te zien wat het kabinet gaat doen. Want er wordt wel geconstateerd dat er krapte op de arbeidsmarkt is, maar tegelijk wordt het eigen risico verlaagd. Hoe kun je dan de arbeidsvoorwaarden verbeteren, immigranten weren en toch de groei van de gezondheidszorg faciliteren? Opnieuw de vraag: wat als het niet lukt de positie van zorgpersoneel op de arbeidsmarkt te verbeteren? En wat wordt de "nieuwe samenhangende aanpak van het beleid inzake vaccinaties?" Dat is wel blijkbaar een hoofdlijn. 

Zo staat er nogal wat in het akkoord waar het kabinet het bos in gestuurd gaat worden. In het algemeen zal er veel personeel nodig zijn, niet alleen in de zorg, maar ook inde ambtenarij, tegelijk wordt daar fors op bezuinigd.

Er staan ook haalbare en redelijke voorstellen in, vaak voortzetting overigens van bestaand beleid, dus veel lef was daar niet voor nodig. Het hoofdstuk goed bestuur heeft een aantal goede punten die tijd gaan kosten, maar wel kunnen en tegelijk strijdig zijn  met andere voorstellen in andere hoofdstukken.  

Kortom: Wie in dit kabinet wil gaan zitten krijgt het erg lastig: veel voorstellen die helemaal niet kunnen (wat de partijen best weten) en  geen idee wat er daarna gebeurt. 

Heb het lef om je kiezers de waarheid te zeggen

 

Je moet maar durven: de kiezer beloven dat je de AOW-leeftijd verlaagt, de BTW op boodschappen naar nul brengt, en huren verlaagt en per direct het eigen risico afschaft en niets van dat alles doen. Vervolgens kom je met een akkoord vol beloften waarvan je weet dat anderen moeten zeggen wat je al weet: er zijn regels waar Nederland voor getekend heeft die de aanpak van asielmigratie lastig maken, die aanpak van stikstofuitstoot noodzakelijk maken en verplichten dat de financiën op orde moeten zijn.

Zo stond het toch allemaal in het programma van de PVV beloofd. Zelf wist de PVV best dat dat niet allemaal kon. Maar het maakt zijn stemmer blijkbaar niet uit dat hen een leugen werd verteld.

En nu is er het coalitieakkoord waarin opnieuw centraal staat dat je jouw kiezers niet de waarheid durft te vertellen. Want dat is het totale gebrek aan lef dat dit akkoord toont. Voorbeelden van het gebrek aan lef om de waarheid te vertellen, haal je overal vandaan. De rechter heeft al meerdere keren uitspraken gedaan over de stikstofuitstoot, iedereen kan op de vingers natellen dat dit betekent dat de intensieve veehouderij moet verminderen. Toch blijf je de kiezers beloven dat het zonder pijn kan. Vervolgens moet de rechter of de EU zeggen dat Nederland zich moet houden aan de regels. Dan kun je de EU of rechters de schuld geven, maar je wist dit van tevoren. De bijdrage van Nederland aan de EU verminderen en vervolgens allemaal uitzonderingen vragen die al lang zijn afgewezen: geloof je zelf dat de EU je gunstig gezind zal zijn? 

En dan snel een crisis uitroepen terwijl de landen met de grootste relatieve toename van het aantal eerste aanvragers waren: Ierland (+ 421,8 %), Kroatië (+ 367,9 %) en Oostenrijk (+ 181,4 %). Het aantal eerste aanvragers was in 2022 het hoogst in Duitsland (24,7 % van alle eerste aanvragers in de EU), gevolgd door Frankrijk (15,6 %), Spanje (13,2 %) en Oostenrijk (12,1 %). En dan is het crisis in Nederland?  Er is gewoon te weinig opvang en die wil je toch niet verhogen: zeg dat dan tegen je kiezers!

Je durfde het je kiezers niet te zeggen.

Je kunt het sluw noemen. Je kiezers worden dan boos op de rechters en de EU of op links. Zoals de kiezers boos waren dat Timmermans niet per direct het eigen risico wilden afschaffen. Het is natuurlijk ook sluw om eerst te beginnen met geld uit te geven met dit kabinet en pas na twee jaar (als het kabinet al gevallen is) beginnen met bezuinigen. Uiteindelijk leidt het natuurlijk tot afbraak van het vertrouwen in de rechtsstaat. Want zijn kiezers geloven Wilders, dus het zal wel aan de D66-rechters liggen.

Ik noem het in elk geval geen lef, eerder laf

Moeten we bang blijven voor migratie of juist bang worden van krimp en vergrijzing?

Zonder de problemen die migratie met zich meebrengt te negeren zou ik wel eens willen inzoomen op de krimp van de arbeidspopulatie. We horen wel veel over problemen van overbevolking, maar in de projecties voor de toekomst zie ik bij de Verenigde Naties vooral gevaren van krimp en vergrijzing. Wat is er dan aan de hand?

Stel 100 mensen wonen in een landje. Er werken 55 mensen en 45 werken nog niet of zijn met pensioen, toevallig net de verhouding in Nederland. Maar stel nu dat dit een vergrijzend land is, dus dat veel werkenden oud zijn, die gaan met pensioen. Ondertussen is de vruchtbaarheid afgenomen en er komen geen nieuwe arbeidskrachten bij. Binnen de kortste keren werken er nog maar 50. Stel dat deze 50 mensen 10% productiever worden, dan blijft de economie stabiel en is de groei nul! De 5 mensen die het arbeidsproces verlaten dragen niet meer bij en hun werkkracht wordt opgevangen door de mensen die overblijven. Iets dergelijks kunnen we zien in Japan, met zijn sterk vergrijzende bevolking een voorloper op de rest van de wereld (allemaal sterk versimpeld). Ooit gehoord van The lost decade? De economie van Japan groeide tien jaar vrijwel niet, totdat de arbeidsparticipatie van vrouwen ging groeien, waarmee de krimp van de arbeidspopulatie tijdelijk werd gekeerd.

Krimp gaat eraan komen!
Een afnemende bevolking die vergrijst is dus nogal een probleem. Ondertussen nemen immers de zorgkosten toe en de overheidsschuld als percentage van het BNP neemt toe als het BNP afneemt door de dalende arbeidspopulatie. Let wel: de arbeidsproductiviteit groeit helemaal niet hard meer in Europa. In 2023 was de  arbeidsproductiviteit 0,6 procent lager dan in 2022. 

Hier de projectie van de populatie in West Europa in de leeftijd van 15 tot 64 jaar. De projectie geeft aan dat het zeer waarschijnlijk is dat de arbeidspopulatie daalt. De rode lijn is de verwachte populatie. De blauwe lijn is de verwachting als de vruchtbaarheid fors daalt of stijgt. Het is overigens nog nergens gelukt om de vruchtbaarheid fors te laten stijgen als die eenmaal onder de 2,1 per vrouw is gezakt, de blauwe lijn naar boven is dus vooral wensdenken. In Oost Europa wordt het nog veel erger dan in West Europa. 

Verwachting arbeidspopulatie West Europa

Verwachting arbeidspopulatie Oost Europa

Dit is dus geen theoretisch probleem. De arbeidsbevolking gaat krimpen en als de productiviteit zoals verwacht niet fors stijgt, stijgt het overheidstekort in Europa. Alle overheden komen in problemen.

Deze week was de president van de Amerikaanse Federale bank in Nederland. Hij gaf aan dat een van de redenen dat de Amerikaanse economie het zoveel beter doet dan de Europese te danken is aan de arbeidsmigratie. Zonder de komst van de vele migranten had de Amerikaanse economie er minder sterk voorgestaan en was de inflatie op dit moment hoger geweest.

Lastig, maar wat is het alternatief?
Natuurlijk is het opvangen van migratie lastig. In onze cultuur zit het niet ingebed (hoewel we al eeuwen met migratie te maken hebben). Eigenlijk zijn we helemaal niet ingericht op het ontvangen van migranten. En het komend kabinet gaat dat alleen maar verder verminderen.

Neem de gemeente Westland. In de gemeente Westland (32,8% van de stemmen ging naar Wilders) willen ze geen asielzoekers opvangen en geen migranten huisvesten. Maar alle Westlandse tuindersbedrijven zijn afhankelijk van arbeidsmigranten. Ondanks de sterke afhankelijkheid van migranten voor de Westlandse economie worden migranten geweerd. Er werken 12.000 tot 16.000 arbeidsmigranten en Westland wil er maar 4.500 huisvesten. Wat als het komend kabinet er in slaagt om de migratie verder terug te dringen? In Den Haag en Rotterdam gaan ze dan niet meer migranten huisvesten? Verdient Westland nog wel wat dan?

Of zoom niet in op Westland en kijk naar Nederland. Er zijn nu al te weinig mensen die in de zorg werken. Met de vergrijzing en het verlagen van het eigen risico in de zorg neemt dat verder toe. Afname van de arbeidspopulatie zal ook leiden tot hogere kosten en overheidsuitgaven, terwijl er steeds minder mensen zijn om de belasting op te brengen.

Regeren is vooruitzien. Dan is het goed om naar de voorspellingen over de bevolkingskrimp en de krimp van de arbeidspopulatie na te denken.