Dilemma's en twijfel

Ik weet dat politici slecht wegkomen met twijfels en een onduidelijke boodschap. Je komt verder met een zwart/wit-verhaal dan met de grijstinten er in. Dat moet dan maar. Wat ik niet begrijp is dat de politici zo weinig aandacht hebben voor dilemma's. Iedereen ziet ze namelijk.

Milieubeleid en aanpassingsmogelijkheden

De fietsende vegetariër die weinig geld heeft, komt er met de plannen voor duurzaamheid en minder automobiliteit goed vanaf. Daar zal niemand bezwaar tegen hebben. Maar de man of vrouw die wat verder van het werk woont en geen goede openbaar vervoerverbinding heeft, heeft wel last van plannen voor duurzaamheid. Wat doe je als je toch wilt kiezen voor duurzaamheid? Hem ontzien omdat hij op korte termijn weinig kan veranderen?

Vluchtelingen en buurtbewoners

De man of vrouw die gevlucht is uit een Syrische nachtmerrie blijft meestal in de buurt in een akelig opvangkamp, maar er zijn er ook die de sprong naar Nederland wagen. Hij moet zijn eigen inburgering betalen en komt in een huis van een woningcorporatie. Daar hebben mensen bezwaar tegen, maar de meeste mensen die het verhaal kennen, zullen begrip hebben. Maar de man (of vrouw) die in de snel veranderende buurt woont die meer mensen ziet die de taal niet of slecht spreken, ziet zijn buurt minder gezellig worden. Er zijn ook al klussende Polen gekomen en er zijn hechte Turkse families komen wonen waar ook al weinig contact mee is. En zijn kinderen komen maar niet aan de bak met een woning. Wat doe je? Juist die mensen in die armere wijken hebben te maken met minder zekerheid, losse baantjes, hogere huren. Kun je die mensen niet ontzien?

Ingrijpen in een verscheurd land?

Hoe zit het met Syrië? Assad is een wrede president die met harde hand alle verzet probeert te breken. Langzamerhand is de burgeroorlog verworden tot een sektarische oorlog tussen sjiieten enerzijds en soennieten anderzijds. De Syrische burgeroorlog heeft ook regionale aspecten: denk ook aan moslims die in conflict zijn met christenen, druzen, Koerden en Turkomannen. Moet je dan langs de kant blijven staan?

Privacy en opsporing

Het is een gegeven dat criminelen en terroristen gretig gebruik maken van nieuwe media. Versleutelde appjes verstuurd van prepaid-telefoons zijn handig om je organiseren. En op twitter kun je een prachtige haatvideo-posten om de Salafisten en gewone mensen verder uit elkaar te jagen. Mag je dan de rechten van mensen blijven beschermen en hoe ver ga je daar in? Zou het niet makkelijk zijn om verheerlijking van geweld te verbieden? Natuurlijk los je er radicalisering niet mee op, maar moet de politie met beide handen gebonden zijn?

Moeite met homosexualiteit

We zijn in Nederland nog lang niet zo ver dat homoseksualiteit geaccepteerd is als een gewone sexuele voorkeur. Er is bijvoorbeeld in christelijke kringen moeite om een openlijk homoseksuele leraar op school te handhaven. Wat iemand in zijn vrije tijd doet, daar heeft de school natuurlijk niets mee te maken. Maar hoe ga je er mee om als de leraar openlijk homoseksueel is op een orthodox-christelijke school? En zou Gertjan Segers niet in den Haag in een kabinet mogen komen omdat de CU homoseksuele relaties afwijst? 

Je mag toch erkennen dat dat lastige dilemma's zijn? Voor mij zijn de laatste twee dilemma's geen reden om de privacy te laten lopen of de homoseksuele leraar te ontslaan, terwijl ik wel zou accepteren dat Segers in een kabinet zou komen. In Syrië zou ik alleen ingrijpen als er overeenstemming is in de VN. Voor de overige zou ik graag zoeken naar een middenweg.

Het gaat er vooral om dat je resultaat wil behalen, niet dat je een ferme uitspraak doet en daar aan vast houdt.

Ik begrijp dat het erg moeilijk is om te accepteren dat er keuzen te maken zijn tussen kwaden. Het zijn dilemma's. Ik had er nog wel tien kunnen noemen. Een mooie vind ik ook de euro. Daar kunnen we helemaal niet over beslissen, want alles wat we anders doen dan de Duitsers is desastreus voor de Nederlandse economie. Feitelijk hebben we daar geen keuze in. Schipperen tussen kwaden hoort bij de politiek.

Eigenlijk herken ik mij alleen in politici die ook durven aan te geven dat ze worstelen met dilemma's en het niet zeker weten. 

Zwevende kiezers, of zwevende partijen?

Gelukkig zijn er steeds meer mogelijkheden om te te informeren over standpunten van politieke partijen. De programma's zijn allemaal erg dik, zodat niemand dat leest. Alleen van de PVV is een helder A4-tje als concept beschikbaar, het definitieve programma is nergens te vinden. Maar wat moeten we er mee? Mij worden stellingen voorgelegd die mijn stellingen niet zouden zijn. En waarom zijn de stellingen zo anders dan 4 jaar geleden? 

Laat ik eens bij mijn eigen uitgangspunten blijven. Financiën op orde, een houdbare verzorgingsstaat, vergroening van de economie, structurele werkgelegenheid en verkleining van de inkomensverschillen.

Financiën op orde

Ik ben eigenlijk sinds de vorige verkiezingen niet veel van mening veranderd. Ik vind dat we de financiën op orde moeten hebben en dat je in crisistijd wat meer mag uitgeven om in betere tijden vervolgens zuiniger te doen. Dat waren in de crisistijd nog veel partijen met mij eens. De SP was daar zeer uitgesproken over. Wie repareren nu het dak in de zonneschijn? De VVD, D66, ChristenUnie, GroenLinks, SGP en Denk geven op de lange termijn 3 miljard of minder uit van het overschot, waardoor er dus een klein overschot blijft of een begrotingsbalans wordt bereikt. Mager. Dat betekent dat ik voorzichtig moet zijn bij de PvdA kan en zeker niet bij de SP kan uitkomen. Die partij was de vorige keer tegen bezuinigen in tijden van crisis omdat het beter was het dak te repareren als de zon schijnt. Van mening veranderd, blijkbaar. Want het dak laten ze lekken. 

Zorg op orde én houdbaar

Om de financiën op orde te brengen is het goed te zoeken naar mechanismen om overconsumptie van zorg tegen te gaan. Het eigen risico is daarvoor een middel, maar dat werkt erg streng bij armen en chronisch zieken, dus dat zou verbeterd en misschien naar inkomen geheven moeten worden. Daarvoor kon ik terecht bij PvdA, D66 en Groen Links, inmiddels moet ik naar misschien naar D66. De andere twee zijn van mening veranderd. CDA en VVD zijn consequent gebleven. 

Structurele werkgelegenheid

Ik wil ook inzetten op structurele verlaging van de werkloosheid en kom dan uit bij de VVD en in mindere mate bij D66. Maar daar neemt de inkomensongelijkheid verder toe, wat voor de stabiliteit van Nederland ook niet zo goed is. Dat vonden ze ook al nodig in de tijden van crisis, dus daar zijn ze wel consequent in. Blijkbaar zit er in het CPB-model een aanname dat vergroten van de inkomensongelijkheid de structurele werkloosheid vermindert. De Wereldbank denkt daar dan weer anders over.

En dan de mensen achter de partij 

Voordat allerlei partijen me gaan benaderen: ik neem bij mijn uiteindelijke keuze ook mee hoe ik denk over de lijsttrekkers, de bereidheid te regeren en moeilijke maatregelen te nemen, op andere manieren na te denken over defensie om onze verdediging verder op peil te brengen en immateriële zaken als vrijheid, goed ontspannen samenleven en een verbindende samenleving. De duurzaamheid blijkt nog steeds in goede handen bij CU, GL en D66.

CDA, CU en D66 zijn naar mijn idee weinig zwevend. Voor de rest zie ik nogal wat bewegingen heen en weer gaan. Want een liberale partij als de VVD die ineens pal staat voor normaal doen, klinkt niet zo passend. Vroeger kon je nog gewoon jezelf zijn. Dat was de slogan, nu moet je normaal doen. 

Zwevende partijen

Het meest verrassende? Dat als ik dezelfde mening heb als vorige verkiezingen en ik andere partijen moet overwegen dan de vorige keer. Dan noemen ze mij een zwevend kiezer? Zwevende partijen zie ik eerder.

P.S. Zie ook: mijn verkiezingsthema Grenzen

Waarom een dealmaker geen redding brengt

Het lijkt wel of iedereen redder van het land mag zijn, als het maar geen politicus is. Rond 2011 was er veel aandacht voor schulden en de vraag hoe Italie en Griekenland hun zaakjes maar niet op orde kregen. Technocraten als Mario Monti en een niet-politieke regering in Griekenland kregen goede kritieken (maar kregen niets voor elkaar). Het idee is dat politici te weinig voor elkaar krijgen, maar vooral wat zwammen. Nu is er dan aandacht voor een andere redder, Donald J. Trump in de VS.

Donald Trump is geen politicus. Hij wordt populist genoemd, maar ik zou hem liever een volbloed dealmaker noemen. Hij krijgt dingen voor elkaar door het te bekijken als deals die gesloten moeten worden. Daarin is hij goed en creatief en daarvoor krijgt hij nu weinig erkenning.

Hij krijgt weinig erkenning omdat mensen een politicus verwachten. Misschien daarom even terug naar de definitie van politiek dan maar. “Politiek is de (per definitie onvolmaakte) wijze waarop in een samenleving de belangen-tegenstellingen van groepen en individuen tot hun recht komen - meestal op basis van onderhandelingen - op de verschillende bestuurlijke en maatschappelijke niveaus”. Het woord politiek is afgeleid van het Oudgriekse πολιτεια (politeia). Politeia betekende onder meer de burgerlijke samenleving; het leven als burger in de samenleving; staat; staatsvorm; en stads- of staatsbestuur.

Niet uit te sluiten valt dat Trump beter kan dealen met Rusland. Daar staat immers ook geen politicus aan het hoofd, maar een dictator die deals sluit.

Wat doet een dealmaker

Maar wat doet dan precies een dealmaker? De dealmaker is de verkoper die láát in het verkoopproces betrokken is. Hij is gericht op de koop/verkoop/overeenkomst. Daarna verdwijnt ook alle interesse voor de uitvoering. Een dealmaker heeft geen interesse in ideologie. Hij is pragmatisch en probeert tegenstanders onder druk te zetten, om er voor jezelf het beste uit te halen. Een dealmaker schudt eens aan de boom, noemt een veel te lage prijs bijvoorbeeld, om eens wat te proberen. Hoe reageert de tegenspeler daar op? Wat gebeurt er? Een dealmaker maakt zich groot om angst in de boezemen. Hij liegt en bedreigt, verrast om de beste deal te krijgen.

Daarmee doet een dealmaker dus hele andere dingen dan een politicus. Hij probeert niet belangentegenstellingen te overwinnen en groepen bij elkaar te krijgen. Hij is ook niet gericht op de samenleving, maar op een deal voor zijn kiezers. Zo moet je ook de decreten bekijken. “I’m the first to admit that I am very competitive and that I’ll do nearly anything within legal bounds to win. Sometimes, part of making a deal is denigrating your competition.” (uit The Art of the Deal)

De reacties geven aan dat de tegenstanders nog steeds reageren op de politicus Trump. Ze zouden moeten kijken welke trucs inkopers gebruiken tegenover dealmakers. Dat zijn vertragingstactieken (zodat de deal niet rond komt en de dealmaker onrustig wordt), suggereren dat je met andere aanbieders in zee kunt gaan, vragen om wijzigingen die de dealmaker nooit voor elkaar kan krijgen. En tenslotte: ja knikken en nee doen. 

Waarom een dealmaker het moeilijk krijgt in de VS

Gaat Trump veel invloed hebben? Wie weet. Het is wel goed om even te kijken naar de blog die ik in 2011 schreef over technocraten. Mijn stelling is dat technocraten, politici, de civil society en collegiaal toezicht nodig zijn om de uitvoering voor elkaar te krijgen. 

Trump kan dingen op scherp stellen, maar heeft de rest nodig om zijn plannen tot een succes te maken. Vooral rond infrastructuur zal hij veel voor elkaar kunnen krijgen. Vergelijk het met een dictator in Afrika. Die kan wel een telecommunicatiestructuur laten aanleggen, maar geen scholen organiseren, geen samenleving meekrijgen in noodzakelijke veranderingen en slechts moeizaam inflatie bedwingen (hoewel sommige onderontwikkelde landen best een goede centrale bank hebben). Voor de samenleving gaat het om heel veel interacties ver buiten het zicht van de dealmaker. Dat vraagt een ver doorgevoerde directieve overheid en dat is de VS niet. 

Lukt Trump het wel in de economie? Ik geloof het niet. We zien tot nu toe alleen dealmaking. Zeker in de VS met een sterke civil society en veel aandacht voor countervailing powers stopt het daar al snel. Het gaat heel anders dan in een eigen bedrijf waarin mensen gedwongen worden om te doen wat de baas zegt omdat de baas ze betaalt. Hij kan wel wat protectionistisch doen, maar ook de VS moet zich omscholen om mee te kunnen in de economie. Dat doen de Duitsers, de Sacndinaviers (en de Nederlanders) beter. 

Hoe dan ook: een dealmaker is geen redder van de samenleving. Mijn idee is dat hij ook geen vernietiger is.  Gaat hem gewoon niet lukken.

Pleidooi voor dialoog en het overstijgen van belangentegenstellingen

Het neerbuigend kijken naar politici die naar compromissen streven en belangen willen overstijgen is onterecht. Nederland is er groot mee geworden. Nederland heeft alleen teveel de samenleving laten lopen via neoliberale principes. Die werken wel, maar hebben gevolgen voor de samenhang, werken denivellerend en maken de samenleving kwetsbaar voor de invloed van grote bedrijven. We zijn al weer terug aan het draaien. Rutte is ook bijna niet meer te herkennen als liberaal (helaas zelfs niet als klassiek liberaal)