Voor een partij die zo voor de lange termijn gaat met fundamentele keuzen is de eerste zin verrassend. “Deze verkiezingen komen geen dag te vroeg. Terwijl mensen snakken naar echte oplossingen, wordt ons land gegijzeld door de vervuilende industrie, door grote ego’s en morele armoede”. Enfin. De Partij voor de Dieren wil een radicaal ander perspectief bieden. Dat maakt de partij ook waar, zij het dat het financieel lastig rond te krijgen is en er erg veel gerichte verboden komen in plaats van gezamenlijke afspraken of prikkels om anders te kiezen en zo meer de samenleving mee te nemen.
5% BBP naar
aanpak van klimaatverandering en natuurverlies
Interessant
is dat de partij aansluit op een mechanisme dat vooral bij defensie
nu veel aandacht krijgt. “We leggen wettelijk vast dat 5% van het
BBP naar het bestrijden van de klimaat- en natuurcrisis gaat. Er zijn
forse maatregelen nodig voor een samenhangende aanpak van de
klimaatverandering en natuurverlies”. Ik heb al eens aangegeven dat
het bedrag van 5% voor defensie moeilijk beargumenteerbaar is.
Datzelfde geldt echter bij klimaatverandering en natuurverlies. Bij
het stuk Defensie schrijft de Partij voor de Dieren “We kijken bij
elke maatregel kritisch welke uitgaven nodig zijn om de verdediging
van Europa op orde te krijgen en efficiënt te organiseren. Niet alle
versterking van defensie hoeft fysiek in Nederland plaats te vinden.
Ons land heeft weinig ruimte, er is een wooncrisis”. Gaat dat niet net zo goed op
voor de 5% voor klimaataanpak? Kritisch kijken wat nodig is en
efficiënt te organiseren?
Maar het is wel degelijk een onderscheidend punt. Het is inderdaad een radicaal ander perspectief.
Dat zien we ook terug bij de Grondwet: “Rechten voor de natuur worden opgenomen in de Grondwet” En “Door het toekennen van grondrechten aan de natuur zal het belang van de natuur direct worden meegewogen in plaats van achteraf”. De rechter kan dan natuurregels afdwingen. Daarmee staat niet meer de mens centraal. Dit gaat verder dan GroenLinks-PvdA. Het meest waarschijnlijke scenario voor GroenLinks-PvdA zou eerder zijn te beginnen met pilots op lokaal of provinciaal niveau. Bijvoorbeeld door een specifiek natuurgebied (bijv. de Waddenzee, de Biesbosch of een bedreigde beek) rechten toe te kennen via een verordening. Het aanpassen van de Grondwet vereist een twee-derde meerderheid in twee opeenvolgende parlementen, wat zonder brede steun van andere partijen bijna onmogelijk is. Maar regeren en een meerderheid halen lijkt niet de wens van de PvdD.
Heel veel kleine
punten, vooral verboden
Overigens staan er
tussen de fundamentele keuzen ook kleine keuzen, vooral verboden. “We
stoppen de verkoop van vogelvoer in plastic netjes” of “We
verbieden het oplaten van met gas gevulde ballonnen”. Of “We
verbieden de verkoop van sigarettenfilters”. “De verkoop van
bestrijdingsmiddelen aan particulieren wordt verboden”. Ook komt er
een verbod op reclames die schadelijk zijn voor het klimaat.
Kindermarketing voor ultrabewerkt voedsel wordt ook verboden, las ik.
Dat is een tegenvaller voor vleesvervangers die maar al te vaak
ultrabewerkt zijn. Geen reclame dus voor vega-nuggets, maar aangezien
vleesproductie schadelijk is voor het klimaat zal dat ook verboden
zijn. Verder een verbod op het aanmeren en afvaren van commerciële cruiseschepen en superjachten in Nederland, energie-opwek door het verbranden van dierlijke en houtige biomassa, storten van bouwpuin, reclame voor Temu en Shein, het insemineren van dieren, veemarkten, oormerken en het kweken van insecten. Ik bestrijd overigens niet dat een verbod soms simpeler is dan een financiele prikkel. Denk aan verbod op nertsenfok en bio-industrie, maar er wordt wel erg snel veel verboden.
Ten koste van
economie
Je kunt de PvdD meestal niet, maar soms wel op wat populisme
betrappen. “De frisdrank- en fastfoodindustrie verdienen grof geld
aan het ziek maken van kinderen”
Of “Huishoudens krijgen voorrang (bij de energieverdeling). Plannen
voor megadatacenters worden niet goedgekeurd, want ze gaan ten koste
van stroom voor huishoudens en publieke voorzieningen zoals scholen”.
Overigens zal zo’n maatregel wel de creativiteit van het
bedrijfsleven stimuleren om de stroomvoorziening meer in te stellen
op gebruik wanneer de energie goedkoop is en op de bouw van
batterijen. Op lange termijn zou dat goed kunnen zijn voor een
concurrerende economie. Maar publieke voorzieningen boven economische
kan op korte termijn nogal wat problemen verergeren.
Het programma deed mij soms denken aan dat van de SP. “Ons energiesysteem komt in publieke handen” schrijft de partij. Wel voegt de partij toe: “Omwonenden hebben zeggenschap over het soort opwekking en de locatie”. Minder markt, meer staat, èn meer coöperatief eigendom: “Coöperatief eigendom wordt gestimuleerd en de subsidieregeling coöperatieve energieopwekking (SCE) wordt uitgebreid”. Het voor PvdD duidelijk dat het economisch liberalisme is doorgeschoten. Ze kiest daarom anders.
Gezondheidszorg
zonder marktwerking
De gezondheidszorg krijgt veel
aandacht in andere hoofdstukken zoals over gifstoffen en afval, maar
ook door meer groen in de buurt of buurtsportcoaches en
sportvoorzieningen voor jongeren. Dat neemt niet weg dat de partij
nogal wat geld wil besteden aan de gezondheidszorg. “We schaffen
het eigen risico af. Ook zetten we vol in op samenwerking en
preventie. We weren marktwerking in de zorg en willen ervoor zorgen
dat zorgprofessionals fatsoenlijk betaald worden”. Wel wordt de
inkomensafhankelijke bijdrage verhoogd.
Net als bij de SP komt er een zorgfonds met een uitgebreide dekking, ook voor mondzorg, fysiotherapie en (definitieve) anticonceptie. Daar staat een pittig prijskaartje tegenover. Hoe de groei van zorg beperkt kan worden zonder financiële prikkels blijft onduidelijk. Zoals ik bij GL-PvdA wees op verdwijnen van de wederkerigheid, zo gebeurt dat hier ook. Je ziet nu al dat mensen meer scans, meer zorg vragen dan nodig zou blijken als er een financiële prikkel zou zijn. Mensen stellen zich niet de vraag of iets nodig is als er geen prikkel is om jezelf in te perken en de kosten voor de samenleving in de hand te houden.
Hier is net als bij de SP het geloof te zien in afschaffing van marktwerking om kosten te verlagen.
Er wordt sterk gerekend op preventie en laagdrempelige voorzieningen, met buurtcoaches en wijkcentra waar mensen met vragen voor hulp terecht kunnen. Daarbij staat de samenwerking tussen gemeentes, welzijnsorganisaties, zorgaanbieder, vrijwilligers en naasten centraal. Zorg, begeleiding en ondersteuning zijn passend en er is maatwerk. Dat gaat heel erg veel kosten. Maar investeren in de buurt is hen niet genoeg. “Meer IC-bedden, apparatuur, en vooral meer personeel zorgen voor een algeheel betere zorg en kunnen een eventuele ziekte-uitbraak beter opvangen”.
Er mag ook geen drempel zijn voor geestelijke zorg. “De GGZ wordt onderdeel van de zorg in elke buurt – zowel fysiek als digitaal toegankelijk. Het wegwerken van de wachttijden in de GGZ krijgt prioriteit.” Omdat hier ook weer marktprikkels uit den boze zijn zal dat vooral leiden tot meer vraag naar lichte zorg.
Niet slecht allemaal, wel heel erg prijzig. Ook prijzig is “We schaffen btw op alle groenten, fruit, granen, noten, peulvruchten en granen af”. Er zou wat mij betreft gezocht moeten worden naar effectievere en minder kostbare manieren. De maatregel zou de producten goedkoper maken, maar het effect is beperkt omdat de prijselasticiteit van deze producten laag is en de btw-verlaging waarschijnlijk niet volledig wordt doorberekend aan de consument (tenzij die vreselijke marktwerking stevig gestimuleerd wordt natuurlijk). Bovendien zou het veel extra kosten, juridische complicaties opleveren door afbakeningsproblemen tussen bewerkte en onbewerkte producten, en zou het vooral mensen met een hoger inkomen bevoordelen, wat de gezondheidseffecten beperkt houdt.
Een effectieve preventieve maatregel is het stimuleren van vaccinatie. Maar dat mag dan niet te ver gaan van de PvdD. “Er komt geen vaccinatieplicht, ook geen indirecte”. Die vaccinatieplicht zit er toch al niet in. Ik vermoed dat “indirecte vaccinatieplicht”, slaat op QR-codes gebruiken zoals in de noodmaatregelen rond covid. Ook zal het gaan om vaccinatie bij kinderopvang bij gevaarlijk lage vaccinatiegraad, wat D66 en VVD voorstellen. Hier schaart de PvdD zich bij de christelijke partijen.
Liever een dak
boven je hoofd dan een biefstuk op je bord
Net als andere
partijen wordt stevig ingezet op meer woningen. Opnieuw wordt hier de
marktwerking en de landbouw als veroorzaker van woningnood neergezet.
Dat past bij het integrale denken van de PvdD.
De minister voor Volkshuisvesting maakt een Deltaplan wonen: zowel nieuwe woonruimte creëren, als bestaande woningen energiezuinig of energieneutraal maken. Om het creëren van woonruimte in goede banen te leiden, wordt een woonladder gebruikt. Allereerst wordt bestaande bebouwing slimmer benut. Denk aan het transformeren van kantoorpanden, het aanpakken van leegstand, het optoppen en splitsen van bestaande woningen en het stimuleren van doorstroming. Vervolgens wordt er waar dat kan - zonder de leefbaarheid aan te tasten - binnenstedelijk gebouwd. Tot slot zal bebouwing aan de rand van bestaande woonkernen plaatsvinden. Die ladder lijkt mij een goed idee. Waar de VVD vooral inzet op koopwoningen, zet de PvdD in op de huursector. Het woord koopwoning trof ik één keer “jonge gezinnen (moeten) een huur- of koopwoning (kunnen) vinden die bij hun gezinssituatie past”.
De Partij voor de Dieren kiest fundamenteel anders dan andere partijen. Of de oplossingen ook werken en binnen de EU mogelijk zijn, vraag ik mij af. Van het neoliberalisme slaat de partij wat door naar staat en collectief. Het geloof in de wijsheid van de overheid deed mij vaak denken aan de SP.
De partij zal het programma niet laten doorrekenen, natuurlijk is het nogal radicaal, vooral is het héél erg duur.
Mijn (niet onpartijdige) besprekingen:
Programma PVV: hier: Geen ambitie om Nederland te veranderen en te regeren
Programma CDA: hier Management by speech
Programma GL PvdA: hier Solidair maar waar is de wederkerigheid?
Programma D66: hier Ondernemend, progressief liberaal en technocratisch
Programma VVD: hier Is de VVD nog een volkspartij?
Programma JA21: hier: Onhaalbaar, rechts, met interessante punten
Programma SP: hier. Onbetaalbaar, maar met de vinger op zere plekken
Programma PvdD: hier. Fundamenteel, maar met veel verboden en duur
Programma ChristenUnie: hier. Geen polarisatie en vol aandacht voor zorg en klimaat
Programma Volt: hier Kan Volt wel op tegen de machtsspelletjes
Programma SGP: hier SGP met de bijbel als kompas
Geen opmerkingen:
Een reactie posten