Arbeiderszelfbestuur is onzin, maar toch ...

De term arbeiderszelfbestuur komt uit de tijd dat gedacht werd dat de arbeiders tegenover de kapitalisten stonden, wat toen ook veel meer het geval was dan nu. Arbeiderszelfbestuur houdt in dat arbeidersraden, waarin alle arbeiders zitting hebben, de werkplekken democratisch besturen zonder bazen. Het ontkende de verschillende rollen in een netwerk van verantwoordelijkheden. In het communistische Rusland werd gesuggereerd dat individuele rechten wegvielen tegenover de rechten van het collectief. En zo ging het stroomafwaarts richting de dictatuur van het proletariaat, waarbij de gewone man of vrouw net zo weinig te zeggen had als de intellectueel. Individuele belangen werden genegeerd.

Maar kijk nu eens terug naar de crisis: de dotcomcrisis, de bankencrisis en de woekerpolissen die het vertrouwen in de verzekeringssector aantastten. Een enkeling kon zoveel verdienen dat hij de rest van zijn leven zijn geld niet op kon krijgen, terwijl individuele belangen genegeerd werden. Die individuele belangen vielen weg. Lloyd Blankfein, de topman van Goldman Sachs zei “I am doing God's work” . Hij verschafte immers miljoenenkredieten aan kleine Amerikaanse bedrijven. Banken deden dat met geld dat er niet was, waardoor de ING bijna omviel en wij allemaal moesten betalen. Goldman Sachs was ook de bank die de Grieken hielp met sjoemelen. Het kwam er allemaal op neer dat wij in slaap gesust werden terwijl grote zakenbanken slim met ons geld speelden. Was dat hun fout? Dat is de vraag. We hebben het allemaal laten gebeuren. We vonden het wel prettig om ingewikkelde zaken aan de kapitalisten over te laten. Zo had Adam Smith de onzichtbare hand en het liberalisme niet bedoeld.

De Rabobank deed dat niet. Daar hielp de corporatieve aansturing om geen gekke dingen te doen. Maar er zijn veel meer bedrijven die geen gekke dingen willen doen en met de belangen van de medewerkers, de lokale gemeenschap, de natuur en diverse andere belangen rekening te houden. Unive is een verzekeraar die prijs op prijs wint. Mogelijk komt dat doordat het een onderlinge waarborgmaatschappij is. De verzekeraar kijkt niet alleen naar het eigen belang, maar naar de belangen van de klanten, de medewerkers. Er zijn veel meer verzekeraars die niet de aandeelhoudersbelangen centraal stellen. Zij zijn dicht bij de basis gebleven van de onderlinge waarborgmaatschappij: mensen delen met elkaar hun risico's en stoppen geld in een gezamenlijke pot die uitkeert als iemand pech heeft.

Zelfstandigen hebben moeite om zich tegen arbeidsongeschiktheid te verzekeren: het risico is moeilijk in te schatten door verzekeraars (of ze nu onderlinge zijn of niet), dan doen zelfstandigen dat zelf met een broodfonds. Het Broodfonds werkt als een schenkkring. Wie ziek is krijgt van alle deelnemers een bedrag geschonken. Mensen die elkaar kennen en vertrouwen maken daarover een gezamenlijke afspraak. Zie broodfonds.nl 

Het individuele belang telt, mensen houden rekening met elkaar. We zien het terug in het Sociocratisch model. Dat zou nu volop in de belangstelling moeten staan. Daarbij worden besluiten genomen waarbij met ieders belangen rekening wordt gehouden. Ingewikkeld? Ja, als je het niet gewend bent. Maar ooit hebben we het in de vingers gehad. Achmea, Unive, OHRA zijn allemaal ontstaan als corporatieve onderlinge waarborgmaatschappij. Gaat het uit van de inherente goedheid van mensen? Nee. Maar het bouwt wel meer op vertrouwen.

Het vertrouwen in het rechtsstelsel en de politie en het vertrouwen in medemensen is gestegen de laatste 10 jaar. In 2010 gaf 67 procent van de Nederlandse bevolking aan vertrouwen te hebben in de medemens, tegen 58 procent in 2002. Tijd om de aandeelhouderswaarde niet meer centraal te stellen. Arbeiderszelfbestuur is misschien onzin, maar toch: er is heel veel mogelijk. Mensen zijn beter opgeleid dan ooit tevoren. Het is ingewikkelder dan ooit tevoren om met de diverse verschillende belangen rekening te houden. Nieuwe vitale economie gaat terug naar de mensen.

Het alternatief voor nu leeft en het heet dynamic self governance. Meer daarover in dit aardige artikel: hier.