Nederland in verval??

Nederland in verval? Nu D66 als een echte optimistische partij de verkiezingen heeft gewonnen zou het kunnen dat we afscheid gaan nemen van het denken over Nederland in verval zoals dat onder het vorige kabinet gebeurde. Wereldwijd is het optimisme afgenomen en Nederland heeft een langere traditie in het vervaldenken, zo gaf onlang het CPB aan. Wat kunnen we doen?

Welk verval?
We moeten eerst kijken vanuit welke visie mensen kijken naar verval. Nogal zwaar en heel zichtbaar drukt in de westerse wereld het idee van cultureel verval (westers cultureel erfgoed en mentaliteit), terwijl links vooral gericht is op economisch verval (oneerlijke verdeling, ongelijkheid en egoisme). Terwijl het economisch verval geduid wordt als fout van het “systeem” en daardoor onduidelijk blijft, wordt het cultureel verval simpel geduid met “migranten”. Zie het onderstaande schema:

Terwijl de PVV verloor zien we dat gevoel van cultureel verval nog steeds zwaar drukt. PVV verloor 9 zetels, JA21 won er 8, FvD 3. 

De toonaangevende stemmen in dit gebied slaan een steeds hardere toon aan naar mensen met een migratieachtergrond. Zij zijn makkelijker in het uiten van bedreigingen en noemen een ondergangsscenario. Daardoor denken we dat dit de grootste en groeiende zorg is van mensen. 

Maar dat is niet zo!

Gebrek aan vertrouwen politiek
Want het onderzoek naar burgerperspectieven toont niet dat het gevoel van cultureel verval is gegroeid (gele balk in plaatje hieronder). Integendeel. Wat is gegroeid, is het onbehagen over politiek verval. (blauwe balk in plaatje hieronder). Bij dit idee is de overtuiging dat het politieke systeem fundamenteel niet meer functioneert en daarmee tegen de burger werkt. Dit is ook niet een opwekkend perspectief. Mensen veronderstellen geen invloed meer te hebben op politieke besluitvorming. Er is veel wantrouwen. Mensen menen dat de besluitvorming in handen is van netwerken van ambtenaren, rechters, lobbyisten of internationale instellingen zoals de EU. 

Klinkt nog steeds niet fijn, maar hier zitten wel mogelijkheden tot verbetering.

Dit past D66 goed
Laat de verkiezingsuitslag een stimulans zijn om het vertrouwen in het politieke systeem te vergroten. 

Dat kan met meer participatie, meer blik op wonen, zorg, onderwijs en de toekomst van Europa. Wil Nederland blijven verdienen, veilig blijven en een baken van eerbied voor de rechtsstaat, dan zal dat als onderdeel van een Europese grootmacht moeten zijn. Kijk naar de geopolitiek en bedenk dat Nederland te klein is daar een doorslaggevende rol in te spelen. Ook in de zorgen over asielmigratie is Europa veel belangrijker om een oplossing te vinden dan Nederland. Daarvoor is optimisme nodig. Voor de toekomst zijn onderwijs, klimaat en veiligheid belangrijk. Dat zijn thema's die in een nieuw kabinet goed kunnen aanslaan.

Om zo'n kabinet echt te laten werken zal D66 GroenLinks-PvdA erbij moeten houden. In een rechts kabinet met D66 is het niet mogelijk om echte stappen te zetten. Het midden biedt een kans om zichtbaar te maken dat hierbij links en rechts wat stokpaardjes ingeslikt moeten worden om uiteindelijk vooruitgang te boeken.

Wie weet past dat juist goed in een kabinet onder aanvoering van D66. Zo is er reden voor optimisme. 

Een vlag die verdeelt wappert voor niemand

Ik heb weinig met de Nederlandse vlag en misschien een beetje met nationalistische trots. Toch erger ik mij steeds meer aan het gebruik van de Nederlandse vlag bij demonstraties. Eigenlijk vind ik dat de Nederlandse vlag niet thuishoort in demonstraties. De prinsenvlag als NSB symbool natuurlijk ook niet, maar als iemand zich als nazi wil afficheren kan ik diegene moeilijk tegenhouden, hoewel het ook gezien kan worden als een vorm van aanzetten tot haat of het verheerlijken van het nationaalsocialisme (en dus voor de rechter gebracht kan worden).

Rood wit blauw en niet oranje blanje bleu!
Op 19 februari 1937 tekende koningin Wilhelmina het koninklijk besluit: "De kleuren van de vlag van het Koninkrijk der Nederlanden zijn rood, wit en blauw." Dat was juist om onderscheid te houden van de door de NSB gebruikte prinsenvlag, die nu opnieuw enthousiast door extreem rechts wordt gebruikt. In die zin kun  je gebruik van de Prinsenvlag inderdaad zien als verheerlijking van de landverraders van de NSB.

Nederlandse vlag bij demonstraties? Niet oké!
Maar wat als bij extreemrechtse demonstraties de Nederlandse vlag wordt gebruikt? Want dat gebeurt ook en steeds vaker. Een vlag hoort iedereen te vertegenwoordigen. De nationale vlag staat symbool voor het hele land: de staat, de bevolking en de gezamenlijke geschiedenis. Een deel van de inwoners mag de vlag niet “claimen” als exclusief teken van hún groep of politieke overtuiging. De rood-wit-blauwe vlag staat officieel voor het hele Koninkrijk en alle Nederlanders, ongeacht afkomst, religie of politieke overtuiging. 

Als de vlag niet meer ervaren wordt als iets van “ons allemaal”, maar als iets van “hen” gaan we de verkeerde kant op. Dat kan leiden tot wantrouwen, afkeer of polarisatie. De vlag moet een eenheidssymbool zijn, niet een symbool van PVV, BBB en FvD sympathisanten. 

Waar moet het heen als de vlag zichtbaar is bij demonstraties van rechts en extreem rechts en tegelijk bij herdenkingen zoals 4 en 5 mei? 

Ook niet als protest tegen internationale verdragen
BBB vindt wèl het prima. Die partij werd ook groot met de omgekeerde Nederlandse vlag. Mona Keizer vindt het een mooi protest tegen internationale verdragen (denk aan het Europees Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens), zei ze in Nieuws van de Dag, ze was er nog trots op ook. Haar probleem met internationale verdragen? Misschiern dit: Niemand mag worden onderworpen aan foltering of aan onmenselijke of vernederende behandelingen of bestraffingen (artikel 3). Het Europelijk Hof voor de Rechten van de Mens heeft in talloze zaken bepaald dat een staat iemand niet mag uitzetten naar een land waar een reëel risico bestaat dat die persoon zal worden blootgesteld aan foltering of onmenselijke behandeling. Of de bescherming van de Nederlandse natuur waar velen trots op zijn. Zo misbruikt BBB de Nederlandse vlag voor haar eigen doelen (asielzoekers wegsturen zonder met mensenrechten rekening te houden of boeren helpen als zij de natuur aantasten).

Juist doordat de Nederlandse vlag in principe neutraal is en niet aan een bepaalde ideologie is gekoppeld, kan zij functioneren als een bindend teken voor alle inwoners. Anders krijg je toch de vlag als teken van extreem rechts, dat moeten we voorkomen. Terecht noemt Rob Jetten het heel weinig respect tonen naar iedereen die voor die vlag is gestorven. 

Een vlag die verdeelt wappert voor niemand

Voor alle helderheid: de Nederlandse vlag uit bij slagen voor je examen of een huwelijk vind ik prima. 

Geen individueel maar maatschappelijk mentaal probleem

Mentale “ongezondheid” kost jaarlijks €18 miljard. Dit zijn alleen de kosten van zorggebruik, productiviteitsverlies en een klein deel van de patiënt- en familiekosten, voor slechts een selectie van mentale problemen. Zo stelt de Raad voor Volksgezondheiden Samenleving in het advies "Op de rem". (Dat is dus meer dan het rijk in 2025 mocht uitgeven aan infrastructuur en waterstaat (14 miljard) en ligt in de orde van grootte van Justitie en Veiligheid (18,325 miljard) en twee keer wat we uitgeven aan Asiel en Migratie (9,7)). Dat is nogal wat.

Lummeltijd en niet direct reageren op emails
In de media drong vooral die term van op de rem trappen door. “Geen pauzes waarbij mensen al werkend een broodje weghappen of op hun telefoon scrollen, maar geborgde ‘lummeltijd’". “Verveling kan ons veel brengen”, staat er in dikke letters in het advies” schreef Trouw. “De norm is dat mensen binnen enkele minuten op ontvangen berichten reageren”, schreef RTL nieuws. Een oppervlakkige lezer zal zeggen: ik ben ook gek ook, dat moet ik niet meer doen.

Geen individueel maar maatschappelijk probleem
Toch is dat precies niet wat de RVS adviseert. Ik herhaal het nog maar eens: Dat met hulp zelf op de rem trappen is niet wat de RVS als oplossing adviseert. Voor zover mensen al hulp zoeken, richt die hulp zich nu vooral op individuen en hun weerbaarheid, bijvoorbeeld met trainingen en zelf anders reageren. Ik schreef er eerder over in mijn blog. Want als we collectief steeds meer een beroep doen op mentale zorghulp, is het belangrijker te kijken of er een collectief probleem is. Natuurlijk, er zijn overvolle wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg. In plaats van meer individuele hulp beschikbaar te stellen is het beter te kijken naar de eisen die de maatschappij stelt. Een “samenspel van prestatiedruk, versnelling en doorgeschoten individualisme” noemt de RVS dat. 

Aanbevelingen
Voor een sociaal-culturele verandering is het altijd moeilijk om te komen tot concrete aanbevelingen. In elk geval kom je er niet met een oproep aan de politiek om de samenleving te veranderen. Tegelijk kom je er niet met "Erken en omarm onwetendheid en onzekerheid". Ook het "verscheidenheid en vertraging inbouwen in beleid en financiering" helpt ons niet veel verder. 

Interessanter is de oproep om "onderwijsinstellingen, werkgevers, (publieke) organisaties, zorg- en welzijnsorganisaties (...) verbinding, verscheidenheid en vertraging een plek te geven". Of de oproep aan de rijksoverheid "Mental Health in All Policies" mee te nemen en wetswijziging door te voeren in de Wet Publieke Gezondheidszorg (Wpg). Dan kun je de zorg voor de mentale volksgezondheid als taak opnemen in de Wpg, waardoor gemeenten de taak hebben om ook de mentale volksgezondheid te beschermen. In de praktijk zie je dat gemeenten, scholen, werkgevers al zoeken naar dat soort ingrepen. Het gaat dan vooral om bij je beleid te kijken naar verbinding en niet te gemakkelijk tevreden te zijn met snelle oplossingen. 

Liever beter dan sneller
Als we zelf een taak krijgen van het rapport van de RVS is het dus dat het prima voor jezelf is om lummeltijd in te bouwen, maar veel beter om verder te kijken dan je neus lang is als iemand mentale problemen heeft. Waarschijnlijk is het niet zijn individuele mentale onmacht, maar de onmacht van zijn buurt, zijn werk en onze gerichtheid op de eigen verantwoordelijkheid. We moeten niet vergeten dat het belangrijker is dat mensen opgroeien in een fijne wijk waar mensen elkaar kennen, elkaar ontmoeten, samen lol maken en indien nodig even stoom afblazen bij elkaar en zo nodig elkaar helpen zonder dat direct een professional nodig is! Het gaat dus niet alleen om stilstaan (wat veel aandacht kreeg in de media), maar ook om lol hebben en genieten met elkaar. En prestaties mogen best, maar liever beter dan sneller en met de erkenning dat niet niet alles mogelijk is. 

De macht van het idee in plaats van het idee van de macht
Een makkelijke oplossing is er niet. Het gaat meer om de macht van het idee dan om het idee van de macht: het idee dat iemand, een minister-president of een regering, de macht heeft het op te lossen. Waarmee we weer terug zijn bij de start: we willen nu eenmaal graag een snelle en eenvoudige oplossing, dan hebben we dat ook weer gehad.