zaterdag 27 december 2014

Nederlander van het jaar

Frans Timmermans werd dit jaar politicus van het jaar. Na het neerstorten van de MH 17 was zijn optreden bijna vlekkeloos. Hij legde er zich niet bij neer dat er geen onderzoek zou komen. Hij toonde emoties en zorgde dat de wereld zich niet neerlegde bij de tragiek van Oekraine en het optreden van Rusland. Okay, hij verzon er wat bij, maar het is hem gegund. Het zegt iets over 2014

Net zoals ik het Huib Lloyd gun om Rotterdammer van het jaar te zijn (hier). Huib Lloyd zorgt er met stichting Jarige Job voor dat jarige kinderen die onder de armoedegrens leven, bijvoorbeeld kunnen trakteren in de klas.

DagobertDucktaks
Het zegt wel iets.

Net als het woord van het jaar (dagobertducktaks) of de hulp van het jaar, of de secretaresse van het jaar. Het schetst eigenlijk het jaar nog meer dan de persoon.

Neem Kelly van Keijzerswaard, de secretaresse van het jaar.  “De wijze waarop Kelly Het Nieuwe Werken vol passie omarmt én daarbij het belang van persoonlijk contact hoog houdt, maken haar echt Fit For Tomorrow!” 

Het zegt allemaal meer over ons, het verdwijnen van persoonlijk contact, dan over Kelly, die ongetwijfeld een fantastische secretaresse is. Kelly had jaren een fantastische secretaresse kunnen zijn, sterker: dat is ze al jaren. Net als Frans Timmermans een goed politicus is en Huib Lloyd een zorgzame vent. Waar het om gaat is dat het eigenlijk niet hun verdienste is, maar een spiegel van het jaar 2014. Iets maakt dat wat zij deden opvalt.

Het is het jaar dat bepaalt wat er gebeurt en waarom hun verdiensten ineens opvallend zijn.

Een ramp, meer armoede, aanpassen aan de nieuwe maar onpersoonlijke tijden. Dat is eigenlijk helemaal geen mooi beeld van 2014. 

De mensen van het jaar zijn de mensen die zich er niet bij neerleggen dat de dingen zijn zoals ze zijn. Hear hear!  Een inspiratie voor ons allen. 


P.S. Jorrit Gall van Young Capital mag zich een jaar de beste Intercedent van Nederland noemen. Hij werd op 30 oktober 2014 in Maarssen als winnaar verkozen door de vakjury. "Hij zette de jury neer als een stelletje ouwelullen". Weer iets om je niet bij neer te leggen: dat die ouwe lullen de wereld runnen,

zondag 21 december 2014

Vertrouwen we verzekeraars



In 1893 richtte Coöperatie De Volharding een eigen ziekenfonds op:  Azivo. Ze wilde een einde maken aan de slechte behandeling van haar leden. Collectief kon ze goed voor de arbeiders op komen. Maar niet alle artsen voldeden aan de standaard van het Azivo (Algemeen Ziekenfonds de Volharding). Een conflict met de artsenorganisatie over de hoge verdiensten leidde tot het in dienst nemen van eigen huisartsen. Allemaal omdat de arbeiders door de reguliere zorg niet goed geholpen werden. Zie daar de socialistische traditie: artsen in dienst van de verzekeraar!

Het is dan ook een beetje raar om nu het verzet te zien tegen beperking van de vrije artsenkeuze, zowel de voor- en tegenstanders. Voor de leden van de coöperatie was het vertrouwen in de verzekeraar veel groter dan het vertrouwen in de zorgverlener. Die keuze zou het meest bij de PvdA passen. Nu is het vertrouwen in de zorgverlener groter, vandaar de pleidooien voor vrije keuze voor de patiënt. Die keuze zou het meest bij de VVD passen.  

Wat is er mis gegaan? Want dit is precies omgekeerd aan de nu ingenomen posities. De VVD beperkt de vrije keuze van het individu, de PvdA-senatoren komen er voor op!
Azivo had ook een eigen apotheek
Ten eerste stond bij het Azivo solidariteit nog bovenaan. We betalen met zijn allen voor de zorg voor hen die zorg nodig hebben. We willen hen goede zorg bieden, maar de arbeiders hebben natuurlijk ook behoefte aan lage kosten voor het ziekenfonds. Die afweging van kosten en baten, zag men liever in handen van het “eigen” ziekenfonds.  De solidariteitsgedachte is volledig verdwenen. Het gaat gewoon om kostenbesparing.

Ten tweede zijn de zorgverleners mensen serieuzer gaan nemen. Ze willen natuurlijk ook geld verdienen, maar er is ook een grote beroepstrots om goede zorg te leveren. Daar hebben de verzekeraars lang niet altijd een boodschap aan. Die contracteren niet altijd in het belang van de verzekerden (patiënt en betaler), maar meer in het belang van de verzekeraar. Kan de verzekeraar wel echt goede zorg contracteren? Of speelt gemak, minder ingewikkelde contracten ook een rol?

Deze beide zaken komen minder in beeld in de discussie. 

Maar beide zaken zijn niet opgelost. Zijn de zorgverleners altijd betrouwbaar? Dat serieus nemen van de patient kan betekenen dat de bejegening (die de patiënt goed kan beoordelen)  meer aandacht krijgt dan de goede zorg. Het kan dan goed scoren bij patiënten: niet die zorg leveren in een fabriekachtige omgeving (met optimale hygiëne, veel ervaring en minder complicaties), maar wel een prettige geruststellende omgeving. In zekere zin heeft het kabinet dus een punt: laat verzekeraars contracten afsluiten en daarbij beoordelen hoe goed de zorg is. Kalshoven schreef ook al in de Volkskrant dat de overwinning van de PvdA een nederlaag was voor de zorg.

Daarom kiest het kabinet de lijn die het meest lijkt op de lijn die vanuit de arbeidersbeweging al werd ingezet door het Azivo?

En waarom kiezen de drie PvdA senatoren tegen die beperking van de keuze? Dat is omdat die verzekeraars van nu niet genoeg lijken op het Azivo (inmiddels onderdeel van Menzis) van toen. Wie heeft er echt vertrouwen in dat de verzekeraars letten op de goede kosten-batenverhouding? Letten ze niet teveel op het geld en te weinig op de patiënt? En is het nog wel van deze tijd dat de patiënt daarin geen enkele rol speelt? Duivesteijn heeft in zijn carriere steeds de eigen mogelijkheden van individuen willen vergroten. Hij vertrouwt die verzekeraars niet de vertegenwoordiging volledig toe.  Ik zou zeggen dat de verzekeraars dit zich moeten aantrekken. 

De winst van de discussie in de Tweede Kamer kan zijn dat dit volop aandacht gaat krijgen. Maar het kan ook dat er alleen aandacht is voor VVD, PvdA en politieke spelletjes. Dat zou jammer zijn.


maandag 8 december 2014

Test je gemeente: over de cirkel van de democratie en burgerkracht

De democratie is meer dan stemmen alleen. Het is geen Voice of Holland waar je degene die je niet bevalt wegstemt en verder niets doet. Steeds meer dringt het besef door dat het ook met doe-het-zelven te maken heeft. Daarom is er in gemeenten meer aandacht voor het nemen van initiatieven. Het het vanuit de gemeente faciliteren of niet in de weg staan: blijkbaar moeten we burgerkracht meer kansen geven. De gemeenteraad hoeft en kan niet alleen zorgen voor de democratie. Het gaat er om hoe zij de netwerken in de stad aansluiten op het democratisch proces van de gemeente.

Maar de democratie heeft meer kanten. Zo is een belangrijk onderdeel van de democratie het agenderen, ook wel de pluralistische democratie: het bepalen van de agenda van de gemeente. Dat kan opkomen vanuit burgerinitiatieven, maar ook meer traditionele actiegroepen die aandacht geven aan zaken die wat uit het zicht waren verdwenen. Een tweede onderdeel is het onderhandelen door middel van open debat: de deliberatieve democratie. Een derde onderdeel is de competitieve democratie: het winnen van stemmen zou je kunnen zeggen, het voice of Holland of Expeditie Robinson-onderdeel van de democratie. Deze krijgt de meeste aandacht, eens in de vier jaar dan. Wat vaak in gemeenten vergeten wordt, is dat ook na het besluit nog wat moet gebeuren. Het vierde onderdeel gaat dan om de verantwoording over resultaten: de verantwoordende democratie. Het gaat dan om het controleren en beoordelen van resultaten, duiden van resultaten en aan de mensen in buurten en wijken uitleggen wat er is gedaan en wat daarvan is gelukt.Hoe betrekt de gemeente burgers daarbij?

Het is een cirkel, want na de verantwoording komt de vraag op of de plannen bijgesteld moeten worden. Moet er ergens harder aan getrokken worden? Of bleek een instrument niet zo succesvol als eerst gedacht? Zijn er bijwerkingen van gemeentelijk beleid? Wat wordt de nieuwe agenda?

Bij het beoordelen van gemeenten en de netwerkdemocratie kijk ik daarom graag of deze vier onderdelen terug zijn te vinden in het beleid. Het helpt ook de gemeenten een zelfanalyse te maken om te zien of er onbedoeld witte vlekken zijn in het beleid.

Daarnaast is natuurlijk de vraag aan de orde of bepaalde zaken wel in de gemeenteraad moeten komen. Kunnen buurten daar niet beter zelf voor zorgen? Dat is de doe-democratie. En het interessante is dat uit die doe-democratie weer nieuwe elementen komen voor de pluralistische democratie: initiatieven, maar ook agenderen van voorheen uit beeld gebleven problemen. Zo versterkt ook de Doe-democratie de cirkel van de democratie van plannen, besluiten, uitvoeren en controleren naar bijsturen.



In onderstaande tabel kom ik tot een format om gemeenten te kunnen beoordelen op hun aandacht voor de netwerkdemocratie.Iedereen kan voor de eigen gemeente een oordeel proberen te geven met plusjes of minnetjes. Ik heb tevens een speelse test hiervoor online gezet: hier 20 vragen (of de korte versie hier, 10 vragen)

Onderdeel democratie Soort activiteiten Oordeel
Pluralistische democratie Initiatieven die inspelen op vergeten onderwerpen, buurt- en wijkschouw



Gezamenlijke initiatieven met aandacht voor de verschillende belangen

Deliberatieve democratie Gebruik maken van kennis in de stad en daarbuiten (stadsgesprekken, buurtdebatten, braindrainsessies)



Invloed op beleid met adviesgroepen, expertmetings
Eigen agenda en deliberatie burgers via G1000




Inbreng bij de begroting, vb door burgerbegrotingsforum

Competitieve democratie Referendum (keuzereferendum, correctief referendum
Zonder invloed van gemeente over je eigen buurtbegroting besluiten


Verantwoordende democratie Controle op de uitvoering vb burgervisitatie, buurtportiers



Verantwoording resultaten met ICT-nieuwsselectie, gesprek over burgerjaarverslag, Burgers actief uitnodigen met "bezoek de raad" (Vb: nieuwe vormen pdf)

Doe- democratie Ruimte voor zelfbeheer



Initiatieven voor buurtopbouwwerk als participatiekracht klein is

Doe hier een test van je gemeente om te zien of je gemeente klaar is voor de netwerkdemocratie!Of doe de korte versie hier

woensdag 26 november 2014

Inbeuken op de rechter die je geen gelijk geeft?

Als een rechter metro-columnist Jan Dijkgraaf niet gelijk zou geven in een rechtzaak, dan zou hij 'm over tafel trekken, op zijn ogen timmeren en 'm met een welgemikt knietje (of 120) voor altijd onvruchtbaar beuken. Dat is nogal wat. Nog net geen doodsbedreiging als je hem niet gelijk geeft! Laat varen die waarheidsvinding, Jan is veel te boos! (hier)

Als een rechter iemand een taakstraf geeft omdat onvoldoende bewezen is dat iemand te snel heeft gereden en dus niet te stellen is dat het gaat om dood door schuld, ben je boos. Zeker als de omstandigheden eerder wijzen op schuld. Maar dan?
Ik begrijp best dat mensen soms emotioneel reageren. Zij zijn overtuigd dat de dader schuldig is, maar de rechter acht dat niet bewezen. Het is fout als je dan een stoel naar de rechter gooit, maar de rechter heeft geen aangifte gedaan, want hij voelde mee met de emotie van de vader die woedend was.

De rechtbank is nagegaan of vastgesteld kan worden of de verdachte dusdanig hard heeft gereden dat de verdachte te hard reed. Proeven sluiten niet uit dat de auto van verdachte door een eventuele andere oorzaak is gaan slingeren. In een proces is waarheidsvinding belangrijk en soms is iets niet bewezen. Dat is bijna niet te verteren. Hoewel je niets wint met wraak is het idee dat de dader er makkelijk vanaf komt gruwelijk, zeker als de schuld zo aannemelijk lijkt. In beroep gaan ligt voor de hand.

Maar nu even kijken naar de columnist die hier over schrijft dat hij alle rechters alvast waarschuwt dat ze voor altijd onvruchtbaar gebeukt zullen worden als ze bij hem de verdachte niet zouden aanmerken als schuldig? Jan Dijkgraaf wordt er lekker populair mee, want op internet zagen we meer doodsbedreigingen. Dat is opruiend, maar vooral een welgemeende bedreiging voor de rechter. Jan Dijkgraaf is niet overmand door emoties, maar heeft hier over nagedacht.

En ja, hij meent dat het juist is de rechter nu alvast te waarschuwen. Als Jan Dijkgraaf ooit voor de rechter komt, slaat hij er op los als hij niet gelijk krijgt. Lijkt mij strafbaar.

zaterdag 15 november 2014

Nieuwe vormen van publieke financiering? Eerst nieuwe vormen verantwoording!

Er is nogal wat commotie over financiële schandalen. In de financiële sector zagen we dat de overheid banken overeind moesten houden, wat de belastingbetalers naar alle waarschijnlijkheid gewoon veel geld kost. De redding van de ABNAMRO kost zo'n 30 miljard. Maar ook bedrijven als Imtech: fraude, de aandeelhouder betaalt; SBM: boete wegens omkoping, de aandeelhouder betaalt; Fugro: bestuursvoorzitter verkoopt aandelen voordat hij waarschuwing afgeeft, de rest van de aandeelhouders betalen. De belastingbetaler moet dokken, of de aandeelhouder moet dokken. Nooit de daders. Eigenlijk is er geen twijfel over mogelijk: de trend is dat de samenleving hier strenger optreden in wil.

Bij woningcorporaties zien we het schandaal van Vestia, maar ook domheid bij andere corporaties waardoor de goed functionerende corporaties (de meerderheid) uiteindelijk de rekening moeten betalen. (Het is overigens de vraag of de bureaucratische verantwoording werkt. Het levert vooral veel lasten op voor goedwillende clubs. Zelf zie ik liever meer tegenstrevende krachten en nieuwe vormen van horizontale verantwoording, zoals hier over effectiviteit-van-visitaties)

Tussen betalen en bepalen
Advies over publieke bekostiging van maatschappelijk initiatief
Het is in dit licht goed dat de Raad voor de financiële verhoudingen (Rfv) voorzichtig is als de raad gevraagd wordt naar nieuwe arrangementen om maatschappelijke initiatieven te betalen. Het altijd uitstekende LSA (landelijk samenwerkingsverband actieve bewoners) was er niet blij mee: ‘Een technocraten-advies’, ‘raar’, ‘oud denken’ en ‘te gek voor woorden’” zo was de reactie op het advies van de Rfv. De raad zei dat er geen nieuwe 'financiële instrumenten' nodig zijn voor bewoners- en andere maatschappelijke initiatieven. Het is een wat te korte samenvatting, maar ik kan mij de teleurstelling wel indenken.

Lastig om nieuw geld te vinden, makkelijk om vaste subsidie te behouden
Neem de sluiting van een buurthuis. De bewoners ondernemen actie om het buurthuis open te houden en moeten hemel en aarde bewegen om geld te vinden, terwijl dat nu net niet hun favoriete bezigheid is. Ondertussen is het bij een gemeente nog altijd gemakkelijker een structurele subsidie (met vaste verantwoordingsafspraken) te behouden dan voor een nieuwe club om daar tussen te komen. Een ander voorbeeld. Een bedrijventerrein moet beveiligd worden, maar de gemeente wil daar niet voor betalen. Dan moeten de initiatiefnemers bij alle gevestigde bedrijven langs om geld daarvoor te regelen. Natuurlijk is er dan altijd iemand die wel de lusten en niet de lasten wil. De inning kost bovendien veel geld omdat er een nieuw apparaat voor opgericht moet worden. Een zelfde soort probleem treedt op als sportverenigingen moeten samenwerken op een terrein. Begrijpelijk dat actieve bewoners en bedrijven teleurgesteld zijn in het advies om niets te veranderen.

Schandaaltjes willen we niet rond maatschappelijke initiatieven
Toch begon ik mijn blog niet voor niets met de financiële schandalen in het bedrijfsleven. Al die schandalen hebben als probleem dat degene die de risico's neemt niet voor de schade betaalt. Was het hun eigen geld geweest waarmee ze risico's namen, dan hadden ze wel drie keer nagedacht. Er moeten dus wel wat waarborgen ingebouwd worden voor we mogen accepteren dat de samenleving betaalt voor initiatieven, ook al zijn dat nog zulke sympathieke initiatieven. Over het voorkomen daarvan wordt niet (door de LSA) of traditioneel (door de Rfv) gedacht.

In het advies staan wel wat zaken die meer aandacht verdienen. Even los van de logische conclusie dat de ruimte voor decentrale belastingen vergroot moet worden. Die is in vergelijking met het buitenland klein.

Wijkinvesteringszone
De eerste interessante methode die de Rfv noemt is BIZ-heffing in de Bedrijfsinvesteringszone. Het gaat dan om een bedrijventerrein of winkelgebied, waarbinnen ondernemers gezamenlijk investeren in activiteiten in de openbare ruimte. Alle ondernemers betalen mee aan een gemeentelijke heffing om activiteiten mee te financieren. De ondernemers besluiten na een peiling of zij extra geld afdragen voor activiteiten die de leefbaarheid en aantrekkelijkheid van het gebied vergroten. Als de peiling voldoende draagvlak heeft (minimaal de helft van alle ondernemers doet mee aan de draagvlakmeting; minstens twee derde van de respondenten is voor), dan kan een verplichte heffing worden ingesteld. De gemeente stelt de heffing in en keert de opbrengst van de heffing uit aan de vereniging of stichting die de gezamenlijke activiteiten namens de ondernemers uitvoert. Het streven is om het vanaf 1 januari 2015 weer mogelijk te maken om een nieuwe BIZ op te richten.

Het zou mooi zijn als dat ook kan met bewonersinitiatieven kan. Een variant op de BIZ waar nu mee wordt geëxperimenteerd, is de Wijk InvesteringsZone (WIZ) waarbij belanghebbende woningeigenaren en bewoners mede investeren in de directe leefomgeving om de woonkwaliteit te verbeteren. Dat gaat verder dan maatschappelijk aanbesteden en het Right to Challenge, Het recht voor bewoners om de gemeente uit te dagen als ze denken dat ze de zorg in hun buurt beter kunnen verlenen dan de gemeente. Wat op zich al een mooie vorm is om burgerinitiatief te kunnen betalen.

Meer burgerinitiatief? Dan lagere belasting
Dan het tweede interessante punt. Wat iedereen daarbij over het hoofd lijkt te zien is dat de Rfv in het advies een interessant punt maakt. Als een wijk of lokale kern veel zelf doet, zou je ook moeten kijken of de lokale lastendruk omlaag kan. Dat zou een fundamentele wijziging zijn. Op dit punt maakt de Raad zich er gemakkelijk af door te vragen om meer onderzoek.Maar het is een mooie passende gedachte!

Kan het niet gemakkelijker? Eerst nieuwe vormen van verantwoording en toezicht
Ik begrijp dat actieve bewoners het gemakkelijker willen. Maar ik ben zelf actieve bewoner en merk dat het voor actieve bewonersverenigingen gemakkelijk is de rekening te leggen bij het collectief. Er is immers geen concurrentie, bewoners kunnen niet een ander collectief goed kopen en (als het een publieke financiering wordt) niet stemmen met de voeten. En besturen van bewonersverenigingen zijn meestal bemand door prima actieve mensen, maar soms door buurtburgemeesters die al veel te lang op die post zitten: dat willen we niet meer. Informele macht zonder tegenmacht en dat op kosten van het colectief? Dat kan niet. Wat we willen is dat de rol van bewoners juist groter wordt. Dan moet daar ook goed toezicht en goede verantwoording bij.  Zoals ik al begon: de trend is dat de samenleving juist steeds minder duldt dat op kosten van het collectief risico's genomen worden.

Ook bij bewonersinitiatieven moet tegenkracht georganiseerd worden en moet de verantwoording goed geregeld zijn. Ik zie daarbij het meest in maatschappelijk aanbesteden en het mogelijk maken van een Wijk Investeringszone. Dat past dan gelijk bij een pleidooi voor een ruimer belastinggebied voor gemeenten.

De Rfv heeft daarmee stof tot nadenken gegeven. Jammer is dat ze in niets ingaan op nieuwe vormen van verantwoording en toezicht op lokale uitgaven. Eigenlijk moet je het omdraaien. Eerst experimenteren met nieuwe vormen van toezicht en verantwoording en dan pas nieuwe arrangementen voor publieke financiering toevoegen.
.

zaterdag 25 oktober 2014

Twitter ontplofte na bekend maken van EU maatregel

PTwitter is heel handig voor bedrijven. De meeste mensen geven bedrijven een 7 en zeggen dat het allemaal wel redelijk was. Maar wil je je dienstverlening echt verbeteren, dan moet je ook de uitzonderingen opzoeken. Die ene persoon die woest is: wat was daar gebeurd? Zo kun je optimaal leren van je klanten. Als de middenmoot een 5 geeft kun je net zo goed je bedrijf opdoeken. Dan ben je te laat. Je zoekt die ene bijzondere 5.

Twitter is ook handig voor journalisten. Maar let op: dat is ineens heel wat anders! Als een journalist iets schrijft over een bedrijf dat verrot is, dan mogen we toch aannemen dat het niet gaat om één of twee mensen die dat bedrijf verrot noemen op twitter? Niet de ene 5, maar het cijfer dat de middenmoot geeft telt. 

Eerst de feiten checken
Het is heel saai als een journalist zegt: mensen hebben nare ervaringen met bedrijf X. Of: veel mensen komen in de problemen doordat ze plotseling veel zorgtoeslag moeten terugbetalen. Veel leuker is het als ze iemand vinden die model staat voor al die mensen met dat probleem. Dat maakt het herkenbaar. De journalist moet dus op onderzoek uit. Eerst de feiten kennen, dan het verhaal maken. Via twitter zou hij dan iemand kunnen vinden die bij de feiten een persoonlijke inkleuring kan geven.

Helaas gaat dat nu niet meer zo. Eerder andersom. Twitter is heel makkelijk om mensen te vinden met een extreme mening. Als de EU iets raars doet en 200 mensen zijn daar boos over, dan was er vroeger nog niets aan de hand: er zijn altijd wel 200 mensen te vinden die boos zijn. In percentage: 0,00125% van de bevolking is boos. Wat is er werkelijk aan de hand? Waar staan die twitteraars voor? Was de rest het er mee eens? Heeft iemand hen meegesleept in een rare tweet? Maar een luie journalist maakt er een mooi verhaal van: twitter ontploft: mensen woedend over EU maatregel. Twitter ontplofte toen ik schreef dat PowNews maar vaker geweigerd moest worden op persconferenties. Maar ik maak me sterk dat die woedende twitteraars na even nadenken wat minder woest waren op mij en iets genuanceerder over mijn "aanval op de persvrijheid".   

Journalisten moeten dus feiten checken en inschatten of iets nieuwswaardig is. Op twitter nazoeken of er wat commotie is, is heel makkelijk, dat kan ik zelf ook. De feiten checken en nieuwswaardigheid toetsen is wat anders. 

Zelfs als een Kamerlid (Bart de Liefde) twittert dat de Tweede Kamer wordt bestormd, dan nog wil ik dat de journalist de feiten checkt. Er was totaal geen sprake van een bestorming.   

Boot opgeblazen bij Leidse Rijn!
Laat Bart de Liefde verder lekker over andere zaken gaan twitteren. Nog deze zomer werd bij ons door een paar kinderen een rubberen boot opgeblazen. Laat hij zich daar zorgen over maken!

vrijdag 24 oktober 2014

De wortels van de liberale democratie

Waar liggen de wortels van onze liberale democratie en verzorgen we deze nog wel goed? De wortels van de liberale democratie liggen niet in in 1848: de bekering van Koning Willem de II en het invoeren van rechtstreekse verkiezingen.Ze liggen bij mensen, sterke instituties en democratische gezindheid.

Koning Willem II hield tot 1848 elke grondwetswijziging tegen die hem trachtte te beperken in zijn soevereine machtsuitoefening. In dat jaar waren er in de landen om hem heen revoluties. Hij was bang zelf het slachtoffer van een revolutie te worden. Op een dag verklaarde hij tegenover zijn ministers dat hij in één nacht van conservatief tot liberaal was geworden. Thorbecke maakte een grondwet. Door de invoering van de nieuwe grondwet kwamen er rechtstreekse verkiezingen en ministeriële verantwoordelijkheid, werden parlementaire rechten uitgebreid en werd de mogelijkheid van Kamerontbinding ingevoerd.

Maar dat gebeurde toch ook bij de Arabische lente? Dat waren toch ook revoluties die ervoor zorgden dat niet de elite, maar burgers de macht kregen? Die gingen zelfs verder want het duurde in Nederland nog jaren voor er algemeen kiesrecht kwam.

De wortels liggen bij de mensen zelf!
De wortels voor de liberale democratie liggen, anders dan sommige mensen denken, niet in verkiezingen en politieke partijen. Die zijn eerder het resultaat van de ontwikkeling naar democratie. Ideeën die gemeengoed zijn geworden, instituties die betrouwbaar zijn en ambtenaren die onomkoopbaar zijn. Ze liggen heel kleinschalig bij de mensen zelf. Het zijn mensen die elkaar bij de les houden. Die boos zijn als mensen zich ten onrechte een heel hoog salaris toe-eigenen. Die beroepstrots waarderen. Maar ook mensen die elkaar en elkaars tradities en cultuur accepteren om vervolgens te kijken wat getolereerd wordt en wat niet. Dat vraagt debatten met elkaar. Vroeger vroeg dat debatten tussen de politieke partijen of de vakbondsleiders enerzijds en de werkgevers anderzijds. Nu vraagt dat debatten onderling.

Wie de wortels van de liberale democratie wil verzorgen moet daar aan werken. De Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling noemt de democratische gezindheid een van de peilers van de democratie (naast instituties en wettelijk verankerde basisrechten en -vrijheden)

Initiatief is mooi, maar niet voldoende
Bij de  discussies over democratie (en de mensen-zelf) zie ik vooral pogingen om mensen hun eigen initiatief niet te ontnemen. Alle collegeakkoorden van gemeenten spreken over dat vertrouwen en ruimte voor burgers. Heel goed, maar de vraag is of dat genoeg is om de democratie te revitaliseren. Eigen initiatief is wel heel mooi. Denk aan de twee trambestuurders die in 1903 woningbouwvereniging Rochdale oprichtten. Fantastisch natuurlijk.

Nu even kijken naar de Arabische lente. In Egypte is geen Rochdale en als die er is, is het al snel de Moslimbroederschap die de organisatie in handen heeft. Ook IS organiseert zodra een plaats is ingenomen rust door rechtspraak in te voeren en ze organiseert ook liefdadigheid. Naast dat we de gruwelijkheden niet moeten accepteren en moeten bestrijden, moeten we oog houden voor hun aantrekkelijkheid. Ze brengen duidelijkheid en rust en een (naar onze ogen verdorven) rechtssysteem. Maar dat rechtssysteem is niet gebaseerd op een idee van een rechtsstaat met individuele rechten en waarborgen dat individuen niet ten ondergaan tegenover het collectief. Er is geen verantwoording en er is geen tegenmacht.

Democratische gezindheid, openbare verantwoording en afkeer van clientelisme
Ik zie wel aandacht voor democratie, voor stemmen, vooral voor het wegstemmen van politici. Ik zie ook aandacht om eigen initiatieven ruimte te geven. Dat heet dan de Doe-democratie. Maar dat is niet genoeg. Democratie gaat ook over democratische gezindheid, ervaringen met democratie, met debatteren en elkaar horen en met afkeer van cliëntelisme en zelfverrijking. De rechten van de ander erkennen. Die alledaagse democratie moeten we leren: op de werkvloer, op school, in de buurt.

En dat gaat ook over controleren en verantwoorden! Want kijk naar de zelfverrijking die we honderd jaar later moesten constateren bij woningcorporaties en dan zuur genoeg: juist bij Rochdale. Het bestuur en de toezichthouders in de raad van commissarissen waren helemaal losgezongen van de basis.

Eerder gaf ik al aan dat mensen elkaar meer dan vroeger gemakkelijk uit de weg kunnen gaan (de i-samenleving). Dat mis ik in de doe-democratie, de participatiesamenleving, met de terecht toegenomen aandacht voor de hulp voor elkaar.

Samen agenderen, debatteren, beslissen en verantwoorden
Ik mis de aandacht voor alledaagse democratie, samen agenderen, debatteren, beslissen en tenslotte verantwoorden en controleren. De aandacht voor gelijkheid en broederschap die horen bij de aandacht voor (individuele) vrijheid. De aandacht voor initiatief hoort bij de aandacht voor wie wat besluit, hoe je debatteert en hoe je controle en verantwoording inricht. Daar liggen de wortels van onze democratie.

vrijdag 17 oktober 2014

Ultieme barbaren

Tolerantie is de vrijheid van meningsuiting van degenen met wie je het wezenlijk niet eens bent. Die tolerantie is niet vanzelfsprekend in de samenleving. Tolerantie is soms ook hard werken. Dat hebben we vroeger gedaan, gelukkig. Maar het blijft nodig om daar aan te werken.

Een liberale samenleving waar van alles mag. Nederland heeft een goede naam op dit punt. Nederland is het land waar nagedacht werd over liberaal drugsbeleid en gekeken werd welk beleid welk resultaat had. Stel je eens open voor andere suggesties en kijk wat je ermee bereikt. Ben je homosexueel, dan kun je gewoon trouwen. En als je een bijzonder geloof hebt en wil dat je kinderen met dat geloof opgroeien, dan mag je een eigen school oprichten. Daar kun je dan meisjes naar huis sturen als ze een spijkerbroek dragen of als hun rok te kort is."De leerlingen worden opgeleid voor de maatschappij van nu, tot christelijk burgerschap. Dat burgerschap heeft als uitgangspunt: leven tot eer van God en tot nut en welzijn van onze naaste".

Nederland is het land waar de SGP lang kon propageren dat vrouwen niet gekandideerd mochten worden voor de Tweede Kamer. Ach, als zo'n kleine groep dat denkt, waarom zouden ze dat niet ook hardop mogen zeggen? Je kunt het dubieus noemen, je kunt ook zeggen dat je in Nederland mag zeggen wat je denkt en daar een meerderheid voor mag verwerven. De stichting Heart Cry bedacht om een Christelijk dorp in Nederland te stichten “Opdat Gods Koninkrijk uitgebreid wordt en het Lichaam van Christus gebouwd en versterkt zal worden in ons land!” Ik heb geen demonstraties gezien en niemand trok naar een gereformeerde enclave als bijvoorbeeld Spakenburg om daar een demonstratie op te zetten.

Een tolerant land dus, een liberale samenleving, een democratie. Het land van grootheden als Baruch Spinoza en de gebroeders De Witt.

"Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan."

Dat is anders met de Islam. Een partij die met de hand op de Koran voorstelt om vrouwen hun actief en passief kiesrecht te ontnemen zou heel wat onrust veroorzaken. Ook al zouden ze netjes binnen de wet blijven en afstand nemen van Jihad-strijders die hoofden afhakken, ze zouden er niet mee weg komen.

Waarom?

Tolerantie is geen vaste waarde
Tolerantie is natuurlijk niet helemaal vanzelfsprekend en het is ook geen kwestie van aanhoren en negeren. Het is ook wat anders dan een artikel opnemen in de Grondwet. Ook al is de ruime meerderheid van de bevolking liberale principes toegedaan. Die liberale principes zijn vooral de economische gedachten over concurrentie. En vanuit economisch oogpunt is het slim de mannenbroeders te accepteren. De SGP-ers en hun gereformeerde mannenbroeders werken hard en er zijn in de Bible belt heel wat gerespecteerde mannen die intolerante gedachten hebben en toch een uitstekende en gewaardeerde rol hebben in de samenleving. Ze dragen bovendien materieel heel wat bij.
(Ik mag hier gewoon zeggen dat protestantse landen het economisch beter doen dan katholieke zonder dat mijn hoofd er af wordt gehakt.)

Misschien belangrijker: we zijn allemaal helemaal niet zo met vrijzinnigheid en tolerantie bezig. Die SGP kennen we wel en accepteren we omdat we ze nu eenmaal al jaren accepteren. Als er een verandering zichtbaar is, dan is het de indruk dat de orthodoxe gedachten afnemen. Ik weet nog dat de SGP voor het eerst op de TV kwam: een sensatie, want de SGP voorman Bas van der Vlies wilde niet op TV komen. Mag ik er op wijzen dat hij pas in 2005 voor het eerst in een TV programma optrad? Ik geloof dat Meindert Leerling hem ooit voor de camera schoof in een interview in de wandelgangen van de Tweede Kamer? Daarvoor kwam er alleen een foto in beeld (Nog steeds is de TV voor veel gereformeerden van de duivel: hier))

Ik wil maar zeggen: de SGP is geaccepteerd omdat de mensen er niet bang voor zijn, niet omdat we een tolerant land zijn. 

Een tolerant land vraagt om juist in situaties waarin het moeilijk is, recht te doen aan wat voor de ander belangrijk is, ook al is de ander orthodox christen of orthodox moslim. Dat hoort bij burgerschap. Het vraagt actief ook te blijven nadenken waar de grenzen liggen. Oproepen tot het afhakken van hoofden van christenhonden is voorbij die grens, maar ik denk niet dat we allemaal individueel nadenken waar die grens dan wel ligt. Maar hoeveel orthodoxie willen we accepteren? Het is nu eerder een gemakzuchtig alles of niets. Vooral niets eigenlijk.

Tolerantie werd veroverd op het gepeupel
Vroeger hadden we een samenleving waarin leiders met gezag opriepen tot tolerantie en volgers die die oproep respecteerden. Tolerantie werd veroverd op de mensen die daar geen cent voor gaven en die de katholieke kerken liever plunderden dan ze als gegeven accepteren. Dat kunnen de leiders van nu niet meer. En die leiders van vroeger, ach, die gaven eerst ook niet veel voor vrijheid van godsdienst en levensovertuiging. Het vroeg veel debat, ergernis, en vooral: toch met elkaar in gesprek blijven en elkaar de hersens niet inslaan. Het is niet reëel te verwachten dat de leider van pakweg de PvdA of de VVD de achterban oproept om moskeeën te accepteren. Nou, ja, het is wel reëel, maar het is irreëel te verwachten dat de achterban zich daar iets van aan trekt. Ze maken zelf wel uit wat ze denken, vinden en willen: we leven in een vrij land...(en om dat zo te houden moeten we..)

Maar dat vraagt van al die individuen die nu zelf uitmaken hoe en met wie ze leven ook om na te denken over tolerantie. Geven we andersdenkenden echt de vrijheid van meningsuiting en religie die we in de grondwet hebben opgeschreven? Of sluipt er sneller dan vroeger een hang naar duidelijkheid en zekerheid in?

Baruch Spinoza als ideaal
Nederland mag trots zijn het land te zijn van Baruch Spinoza. Maar we moeten niet vergeten dat Nederland ook het land is waar Johan en Cornelis de Witt gelyncht werden. (Raadspensionaris Johan schreef Interest van Holland, een van de inspiratiebronnen voor Adam Smith's 'Wealth of Nations. Maar het was wel het rampjaar en hij was tegen de Oranjes) . Sterker: het was tegelijkertijd. Spinoza was dermate geschokt dat hij 's nachts een pamflet schreef met de titel Ultimi Barbarorum (de ergste barbaren) om het bij de Gevangenpoort op te hangen. Dat hij zelf niet gelyncht werd is te danken aan zijn huisbaas die hem tegenhield door de deur op slot te draaien.

Baruch schreef het Tractatus theologico-politicus (Theologisch-politiek traktaat) in Nederland. Hij schreef dat de Bijbel contradicties bevat en derhalve twijfelachtig is, dat de vrijheid van de filosofie noodzakelijk is voor het welzijn van burgers en staat, en dat democratie de beste staatsvorm is. Spinoza pleit hierin ook onder andere voor een onafhankelijke rechterlijke macht, bijna een eeuw eerder dan de Franse filosoof Charles Montesquieu dit deed. 

Maar het werd wel verboden in het land van de Ultieme Barbaren.

donderdag 18 september 2014

De olifant in de porceleinkast halen in Megchelen

Als we de democratie niet willen overlaten aan politici moeten we meer zelf doen. Zelf stemmen, dat lijkt nog wel te gaan, maar wat daarvoor gebeurt is moeilijker. Zelf debatteren, elkaar serieus nemen en zoeken naar de beste oplossing die aan de diverse belangen tegemoet komt is een stuk moeilijker. Het is mooi, maar we hebben nog wel wat te leren....


In de Tweede Kamer zie je soms rare taferelen. Staan ze elkaar eerst achter de microfoon voor rotte vis uit te maken, zie je ze daarna vriendelijk keuvelen. Of ze zijn fel in debat, maar spreken niet met elkaar maar met de voorzitter van de vergadering. Een nieuw agendapunt kan ook niet zomaar op de agenda komen, daar moet eerst apart over besloten worden.

Dat doe je op de buurtvergadering natuurlijk anders.

Zwaar beledigen, ruziën en afdwalen
Ik heb nogal wat vergaderd en kom geregeld tegen dat lang over de notulen van de vorige keer wordt gesproken, dat mensen elkaar (onbedoeld) zwaar beledigen, dat plotseling een onderwerp ter discussie staat dat niet geagendeerd en dus niet voorbereid was. Of de discussie begint bij het reserveren van geld voor onderhoud en zwaait via de sloten op nummer 11 naar de lekkage bij nummer 3 en dat dat niet goed gerepareerd is. Of meneer A stelt iets voor en als door een wesp gestoken reageert mevrouw B dodelijk negatief (en later hoor ik dat A een keer ruzie heeft gehad met B). En misschien is meneer C wel bij elk onderwerp als een olifant door de porseleinkast door alles persoonlijk te maken en de mensen die iets niet willen lui, dom of bang te noemen.

Vroeger was de eerste afspraak voor de vergadering om je wapens in te leveren zodat de deelnemers elkaar de hersens niet in konden slaan.

Werken aan goede relatie
Het is niet zo gek om via de voorzitter te spreken en elkaar na de vergadering even vriendelijk te spreken. Je moet immers nog meer met elkaar bespreken, dus zorg dat je een goede relatie met elkaar houdt. Zo zal een slimme voorzitter vooraf even praten met C om te zorgen dat er niet op de persoon wordt gespeeld. En hij stelt voor dat A en B hun ruzie na de vergadering bespreken en op de vergadering teruggrijpen op wat ze zelf vinden en niet op wat de ander doet.

We zijn het niet gewend om professioneel te vergaderen. Daardoor is het een onderbelicht thema in de participatiesamenleving. Maar ik sprak laatst iemand die na 2008 de bewonersvergadering niet meer wil bijwonen omdat hij zich nog steeds onheus behandeld voelt. Vooral dat er iemand zei dat hij het voorstel moest accepteren “omdat die mensen er zoveel tijd in hebben gestopt” zit hem nog steeds dwars. Blijkbaar heb je meer recht van spreken als je er meer tijd in hebt gestoken?

Leren van Megchelen
In Megchelen is een actieve bewonersvereniging die met succes veel werk zelf aanpakt dat traditioneel de gemeente deed. Hun werk zorgt voor betere kwaliteit van de openbare ruimte en vooral een enorme betrokkenheid van de bewoners bij elkaar. Hun geheim? Simpele gouden regels:
1. Bevorder een houding van samenwerking, vriendelijk blijven (het spel kunnen spelen), focus op wat kan en wat te bereiken is. 
2. Zorg voor een gemêleerd gezelschap, tegengestelde meningen in de organisatie omarmen 
3. Durf elkaar aan te spreken 
4. Accepteer mensen met meerdere petten, wees daar wel open over.
5. Zorg dat je mensen echt kent 
6. Voer vaak overleg.
7. Werk met het principe “Wat je begint maak je af” 
8. Geef elkaar ruimte 
9. Houd elkaar goed op de hoogte

Zij houden de olifant in de porseleinkast, sterker: ze halen die binnen, maar zorgen dat hij zich wel netjes gedraagt. Hoeveel mensen zouden die olifant niet liever buitensluiten en met "ons soort mensen" verder vergaderen?

Ze kennen de mensen en halen de verschillen op tijd naar binnen. Ik geloof niet dat ze altijd via de voorzitter spreken, maar ze zorgen wel dat ze elkaar echt kennen, de gevoeligheden kennen en elkaar durven aanspreken. Megchelen, een klein dorp tegen de grens met Duitsland. De Achterhoek. Kunnen we veel van leren.

vrijdag 12 september 2014

De standaardbrief voor niet-standaardgevallen

We hebben in Nederland soms heel grote instellingen die wel duizenden verzoeken, e-mails en brieven per dag krijgen. Ik begrijp wel dat je dan standaardantwoorden gaat maken. Je krijgt namelijk heel veel brieven en e-mails met allemaal dezelfde vraag. Een medewerker krijgt een paar seconden per brief om te besluiten welke standaardbrief er verzonden moet worden. Die brieven zijn gescreend op duidelijke taal en kansen voor verkoop van nieuwe diensten. Dat gaat ook bijna altijd goed, want er zijn nu eenmaal heel veel standaardvragen. Alleen glipt er wel eens iets tussendoor. Dan gebeuren soms rare dingen.

Ik ben bewindvoerder van een 90-plusser uit Amsterdam. Ik kwam er achter dat ze een rekening heeft bij de ABNAMRO en schreef de bank met het verzoek om in de toekomst mijn adres aan te houden. Kopie erbij van de beschikking van de rechtbank, appeltje eitje. Kortom: de ABNAMRO wordt er op gewezen dat de vrouw niet meer zelfstandig kan beslissen en ze kan dit controleren door het bewindvoerdersregister te raadplegen of een bevestiging te vragen van de rechtbank.

Standaardverzoek zou je zeggen. Mensen worden steeds ouder en bij rekeninghouders ouder dan 90 kun je zelfs verwachten dat het moment er aan gaat komen. Bij alle instellingen die ik aanschreef is dat ook goed opgepakt. Maar niet bij de ABNAMRO. Die stuurde een heel andere brief.

Dementerende: kom langs voor een financieel advies!
Men stuurt geen brief aan de bewindvoerder, nee, de ABNAMRO stuurt een brief aan de dementerende rekeninghouder. De bank wil het adres niet wijzigen omdat daarvoor de rekeninghouder of wettelijke vertegenwoordiger moet tekenen. In de brief geeft ze vervolgens aan dat als ze behoefte heeft aan financieel advies, ze dat vrijblijvend kan bespreken. Wil ze liever op een koopavond of zaterdag langskomen? Dan kan dat ook. Dat is nogal wat. Direct nadat je er op gewezen wordt dat iemand dement is, de kans grijpen om een financieel advies te geven buiten de bewindvoerder om. Een creditcard kan je dan mooi slijten. Het lijkt mij de natte droom van iedere financieel adviseur. Het mag natuurlijk niet, maar de ABNAMRO grijpt wel die kans. Tenminste, het kan - als je de brief serieus neemt - niet anders gelezen worden. Wisten ze niet dat deze vrouw niet zelf mag beslissen? Dat kan niet: de uitspraak van de kantonrechter was bijgevoegd.

Natuurlijk was het gewoon een verkeerde brief. Maar bij iedere instelling met enig gevoel gaat zo'n brief er niet uit. De uitdaging voor grote instellingen is: standaard waar kan, persoonlijk waar moet. In dit gevoel had het niet eens heel persoonlijk gehoeven. Ik denk dat dit vrij onschuldig is. Maar ik maak het vaker mee. Wat als 5% van die standaardbrieven verkeerd gaat? Dat valt misschien weg tegen die 95% die goed gaat, maar het geeft veel onrust bij die 5%.

Standaard waar kan, daar zijn grote instellingen goed in, persoonlijk waar moet: dat kunnen ze niet. Duidelijk is wel dat de ABNAMRO in zijn hemd staat.

Aristoteles: De ergste vorm van ongelijkheid is proberen ongelijke dingen gelijk te maken.

zondag 24 augustus 2014

Terrorisme wint door onderbuikreacties uit te lokken

Wat is het verschil tussen een terrorist die mensen vermoordt en mensen die de terrorist willen ombrengen? Natuurlijk hebben de mensen die reageren een duidelijke aanleiding en een diep gevoel dat vergelding nodig is. Maar belangrijker is: De terrorist heeft zijn daad gepland, overdacht en heeft de reacties van ons als publiek voorzien. Onze reacties zijn een deel van zijn plan.

De onthoofding van een journalist. Wat wilden de terroristen daarmee? Ze wilden dat de beelden de hele wereld over zouden gaan. Ze wilden dat we woest zouden worden, met afgrijzen zouden kijken. Nou, dat is dus gebeurd. Terrorisme expert Alex Schmid stelt "Terrorisme wint niet door wat het zelf doet maar door de reacties". Eerste punt is binnen voor de Jihadisten.

De democratie beschouwen de Jihadisten als een zwakke achterlijke bestuursvorm, decadent, zo je wilt. Die kan dus wel een graadje minder. Daar zijn we ook mee bezig: grenzen stellen aan de democratie, een noodzakelijk kwaad denk ik, maar wel een kwaad. Dat moeten we ons goed realiseren. Verder moeten we kijken naar effectiviteit en niet alleen naar wraak.

Niets doen is ook geen optie
Als de doelen zijn het creëren van angst en destabiliseren van het westen, betekent dat immers niet dat we niets moeten doen. Het aanpakken van extremistische websites en het stimuleren van de ontwikkeling van tegengeluiden lijkt me prima. Moslims die aangeven dat hun geloof strijdig is met de werkwijze van de Jihadisten? Uitstekend.
Maar ook inlichtingen. Zoals Ibrahim Wijbenga die aangaf dat er in de Schilderswijk 6 Jihadisten wonen die hij allemaal kent, daar hebben we wat aan. Want die verhalen dat de hele Schilderswijk vol zit, blijken stuk voor stuk niet te kloppen. Of het verhaal van de Deense ex-Jihadist Morton Storm die de CIA informeerde over Al Qaeda, die voor  geld zo weer van werkgever switcht. Zijn informatie heeft de CIA geholpen. Zo krijgen we een beeld.

Het meest effectieve middel van de Israëli's is altijd de uitstekende inlichtingendienst geweest. Alle deskundigen onderschrijven het belang van goede informatie.

Communicatie: Het inperken van de verspreiding van video's die terroristisch geweld verheerlijken kan en is denk ik nodig, maar waar de grenzen liggen moeten we wel in de gaten houden, net zoals de vraag hoe lang die maatregelen mogen. Maak dat soort ingrepen tijdelijk. Gegeven het feit dat terroristen alles doen om informatie te versturen, te kleuren en in hapklare brokken aan het westen te geven, kunnen we het belang van communicatie en tegengeluiden niet negeren.

Vervolgens? Oppakken, isoleren, indammen, geld afpakken

Nieuwe terroristen
Vreemd genoeg is nooit bewezen dat het aanpakken van een zogenaamde voedingsbodem voor terrorisme werkt. Waarschijnlijk blijven we teveel steken in het aanpakken van armoe en discriminatie, terwijl de terroristen niet per se arm zijn of gediscrimineerd worden: denk aan Bin Laden. Terroristen verschuilen zich achter een hele bevolking, alle Moslims bijvoorbeeld, maar het gaat om heel bijzondere individuen, niet om alle Moslims. Gematigde Moslims moet je dus juist ruimte geven, niet boos aankijken op de daden van de terroristen.

Wel is voorkomen van onnodige slachtoffers natuurlijk belangrijk. Want dat is wel een mogelijke voedingsbodem. Dat is tevens de zwakke kant van Israël. Al in 1948, (de Arabisch-Israëlische oorlog) werd de basis gelegd voor de Palestijnse zaak door de Palestijnen uit Israël te verdrijven, hoe begrijpelijk het ook was dat de Israëliërs geen Palestijnen meer als buurman wilden. En hoezeer ik ook begrijp dat de Israëliërs die tunnels van Hamas kapot willen maken en de Hamas menselijke schilden gebruiken, de raketten van Israel maken niet alleen nieuwe slachtoffers, maar ook nieuwe terroristen. Want bekijk het van de kant van de slachtoffers en je ziet hun reden om raketten af te vuren op Israël.

Geld
Geld is ook belangrijk. Vroeger was het simpeler, het was vooral staatssteun, waardoor het ook mogelijk was om specifieke staten aan te pakken. Tegenwoordig is het onduidelijker: financiële constructies, rijke Saoediers, maar ook georganiseerde misdaad hoort erbij. Dat maakt het moeilijker om je op staten (Khadaffi, Iran) of groepen te concentreren. 

Niet alle terrorisme is uit te bannen. Het is verbonden met een open economie en open geglobaliseerde wereld. Gemakkelijker dan in het verleden kunnen medestanders worden gevonden en bereikt. De terughoudendheid van het westen om onschuldige burgers slachtoffer te maken buiten mensen die op dit punt geen geweten hebben uit. Een individu kan dan heel veel schade veroorzaken, met een zelfmoordaanslag, veel meer dan vroeger.
Tegelijk moeten we constateren dat er meer slachtoffers vallen in het verkeer terwijl mensen daar minder bang voor zijn. Geen hond die zal voorstellen alle mobiliteit in te perken, terwijl de vrijheid van meningsuiting ineens erg ver teruggedrongen kan worden. Met steun vanuit de politiek, ook de liberale politici die zeggen te staan voor de vrijheid. Continue angst is precies wat de terroristen willen. Inperking van vrijheden en een grote muur zetten om Europa vinden ze prima.

Blijf dus nadenken. Wie zijn ze? Wat willen ze bereiken, wat is onze reactie en wat is daarvan het effect? Oppakken, isoleren, indammen, geld afpakken, lijkt mij de strategie.

Maar gaat het alleen om op de Westerse wereld gerichte terreur?
Terreur is echter ook gebruikt om een nieuw regime te vestigen en de macht te handhaven. Dat vraagt 5 voorwaarden om te slagen. ( Eugene V. Walter. "terror and resistance" haalde deze voorwaarden uit door hem bestudeerde regimes in Afrika die ondanks dat de machthebbers niet bedreigd werden toch terreur uitoefenden)

1. Gedeelde normen en waarden / ideologie die de terreur rechtvaardigen
2. De slachtoffers zijn onbelangrijk voor het voortbestaan van het maatschappelijk systeem.
3. Slachtoffers en beulen moeten losstaan van het normale sociale leven
4. Terreur moet leiden tot een stimulans om samen te werken met het regime
5. Samenwerkende instituties moeten in stand gehouden worden.

We zien dat de terreur van de IS internationaal gezien de kenmerken heeft van terrorisme vergelijkbaar met internationaal opererende organisaties, maar plaatselijk een manier van regeren die helaas niet ongekend is in de geschiedenis en die niet vanzelfsprekend leidt tot de val van het nieuwe regime. Aan alle vijf voorwaarden lijkt voldaan. Overigens is de strijd daar ook nog niet gewonnen door de IS. Maar de reactie daar lokaal is uiteraard vluchten of conformeren.

De Taliban hadden zonder ingrijpen van buitenaf ook in het zadel kunnen blijven met gebruik van terreur als "normaal" instrument, zoals we het hier nu alleen nog kennen van The game of thrones. Ook in Nederland stonden vroeger mensen graag te kijken naar een executie. Er is dus een heel reële kans dat met geld van extreem Islamitische organisaties een regime gevestigd kan worden dat overleeft. Dat is een heel anders dan het internationale werk van het terroristische Al Qaeda. Maar ook Al Qaeda heeft als officieel doel het vestigen van een kalifaat.  Boko Haram heeft nu ook een kalifaat uitgeroepen.

Terreur om aan de macht te blijven is anders dan de terreurdreiging hier in Nederland of van cellen elders in de Westerse wereld. De IS heeft geen reden om in de westerse wereld aanslagen te plegen, Boko Haram ook niet. De Jihadisten steunen de IS en gebruiken de beelden voor hun eigen campagne om haat te zaaien, het westen te ondermijnen en medestanders te inspireren. Terrorisme meets a new regime, een explosieve combinatie. In elk geval is een ding duidelijk. Er is sprake van rationeel handelen en het uitlokken van reacties bij ons. Èn van internationaal opererende terroristen, èn van lokaal opererende terreur zaaiende machthebbers. 

Laten we verder kijken dan wraak nemen door een vermeende sympathisant af te ranselen. En ook niet de vrijheid van meningsuiting afschaffen en de Islam demoniseren in reactie op deze terroristische video. Inlichtingen winnen, oppakken, indammen, isoleren, geld afnemen: lijkt me beter. 

Niet overlaten aan terrorisme-experts
Hm, ik merk het, net als de lezers, ik ben geen terrorisme-expert. Ik wil er voor mezelf wel meer greep op krijgen. Want terrorisme is te belangrijk om aan experts over te laten.