vrijdag 26 november 2021

Boosheid en irrationele samenzweringstheorieën

Boosheid op de elite is natuurlijk van alle tijden. Niet altijd drong dit door: vertegenwoordigers schaafden aan de verhalen om een rationeel verhaal te kunnen houden. Zij vertaalden woede naar een rationeel programma. Boosheid werd zo voor rationele leiders vertaald. Dat leidde dan tot verandering. Nu de vertegenwoordiging halfdood is, lezen we de boosheid ongefilterd en schrikken we er van. Hij dringt door sociale media zelfs harder door, want woede wordt meer getoond dan vriendelijkheid en dankbaarheid. Van de theorieën zouden we niet moeten schrikken. Van de boosheid wel.

Steven Pinker gaat in de Volkskrant van 25 november in op de vreemde samenzweringstheorieën en pleit voor ratio, maar weet dat mensen die best rationeel na kunnen denken dat lang niet altijd doen. De vreemdste theorieën winnen deze tijd aan aanhang. Dat we worden geregeerd door reptielen en dat Bill Gates chips wil inspuiten in alle mensen. Een voorbeeld is het verhaal over de pizzeria waar kinderen misbruikt werden voor duivelse rituelen en dat Hillary daar haar pedofielennetwerk ruimte bood. Pinker zegt: “Het geloof dat Hillary Clinton een bende pedofielen runt, is een manier om te zeggen: boe, Hillary! Hillary is slecht. Of ze het nu wel of niet gedaan heeft, ze is zo slecht dat ze het zou kunnen doen.

Een vertegenwoordiger van de stem van het volk dat deze theorieën aanhangt zal met bewijzen moeten komen om de rest van de mensen te overtuigen. Toegegeven: er was een vertegenwoordiger die maling had aan bewijzen. Trump beweerde ook zonder bewijs dingen over corona en prees medicijnen aan die niet werkten en acuut tot de dood kunnen leiden. Toch is ook Trump het vleesgeworden voorbeeld van iemand die het vooral gaat om de woede. Zoals iemand ooit opmerkte: de republikeinen namen Trump niet letterlijk, maar wel serieus. De democraten namen Trump wel letterlijk en niet serieus. Daarna werd Trump president.

Misschien geldt dat wel voor alle QAnon aanhangers en virusontkenners. Je moet ze niet letterlijk nemen, maar wel serieus. Die virusontkenners zeggen dat er geen corona bestaat, maar gaan wel als ze ziek zijn naar het ziekenhuis in plaats van naar een Sjamaan, gebedsgenezer of naar Willem Engel.


NRC 26/11/21
En is er voor boosheid niet veel aanleiding? PVV en FvD stemmers hebben een afkeer van Haagse politiek en van de wereld. Maar misschien zijn zij ook wel de grootste verliezers van de globalisering (waarbij banen en zekerheden verdwenen) en de strijd voor klimaat (waarbij ze veel meer betalen voor hun energie en mobiliteit). Het zijn de mensen die zich geen koopwoning kunnen veroorloven, jaren op een huurwoning moeten wachten en die hun buurt zien veranderen. Het zijn ook de verliezers in de cultuurstrijd, want Zwarte Piet verdwijnt natuurlijk. Terecht, maar voor hen een verlies van hun mooie en niet racistisch bedoelde verhaal over Sint en Piet uit hun jeugd. Is het dan een wonder dat ze afkeer hebben van de Haagse politiek de de wereld? 

Hun manier van leven staat meer ter discussie dan die van de bakfietsende GroenLinkser, die goed is opgeleid en zich makkelijker aanpast op de arbeidsmarkt. 

Neem de boosheid serieus. Investeer in onderwijs, volkshuisvesting en investeer in zekerheden. Kom met antwoorden in plaats van de verhalen van PVV en FvD die geen antwoord geven maar woede onderkennen en voeden. Betrek de mensen bij onderzoeken en vind samen oplossingen.

En de irrationele samenzweringstheorieën? Leer de mensen kritisch na te denken. Accepteer dat paranormaal geloof – astrologie, geesten, de spirituele krachten van kristallen – waarschijnlijk niet uit te roeien is.




vrijdag 19 november 2021

Invloed op kunstmatige intelligentie en kunstmatige domheid

 

Pakweg 2012, dus jaren geleden was ik bij een verzekeraar die vertelde over risicobeheersing. Een van de mooie dingen die ik hoorde was dat er een groep slimme mensen keek naar de risico indicatoren van de verzekeraar. Wat ze wilden bekijken was: als we vertrouwen op onze risico-indicatoren, wat kan er dan allemaal mis gaan? Dat was een mooie vraag. Want de risicosystemen in de financiële wereld zijn fantastisch, maar de vondsten om te spelen met die systemen ook. Denk aan de rommelhypotheken die ooit aanleiding waren voor de kredietcrisis. Slechte kredieten verpakken met goede kredieten zodat het risico niet meer goed zichtbaar is.

Waren deze nerds maar eens bij de Belastingdienst wezen kijken! Want als we vertrouwen op vaste beoordelingssystemen weten we niet goed wat er allemaal aan onze ogen onttrokken wordt. En dan waren er in het geval van de Belastingdienst nog echte ogen die meekeken en mensen die konden waarschuwen dat het mis ging.

Dit is meteen één van de gevaren van Artificiele Intelligentie, volgens de WRR “systemen die intelligent gedrag vertonen door hun omgeving te analyseren en – met enige graad van autonomie – actie te ondernemen om specifieke doelen te bereiken.”. Het kan dus gaan om beoordelingen zoals bij de belastingen, het kan gaan om systemen als van Facebook om posts te tonen die “bij jouw interesses passen”, het kan zelfs gaan over systemen die automatisch publiceren. Immers in 2020 publiceerde The Guardian een essay dat geschreven is via Artificiele Intelligentie, een taalgenerator van Openai. In het artikel betoogt taalgenerator gpt-3 dat de mens zich niet bedreigd hoeft te voelen door AI. Wat gebeurt er als we beinvloed kunnen worden door door AI gegenereerde essays?

De ontwikkelingen gaan door, terwijl we er weinig van weten en pas laat, te laat er achter komen dat we er te weinig van weten, weinig aan kunnen doen en zwaar door beinvloed worden.

Daarom is het goed dat de WRR hier een rapport over schreef. Toch blijft het ook na het lezen van het rapport moeilijk om het te doorgronden.

Daar gaat meteen een van de aanbevelingen op in: “Willen de organisaties die de rechten en belangen van burgers behartigen, hun rol bij AI kunnen waarmaken, dan moeten zij ook over de capaciteiten daartoe kunnen beschikken. Specifieke kennis van deze organisaties is onmisbaar bij de inbedding van dit soort technologieën, en daarmee bij de inbedding van AI in de samenleving”. Toch ontbreekt hun stem momenteel in veel AI-discussies. De WRR rekent hier wel erg op vertegenwoordigende organisaties.

Maar dan? Dan kun je meepraten, maar heb je dan wel invloed? Via Zondag met Lubach (over de fabeltjesfuik) misschien. Maar de overheid kan vaak niet ingrijpen. De WRR beveelt aan dat de wetgever op korte termijn een actievere rol pakt, ontwikkelingen veel meer vanuit een integraal perspectief adresseert en tijdig via regulering stuurt op de bredere economische en maatschappelijke context waarbinnen ai tot wasdom komt.

En toch blijf ik dan twijfelen. Moet het wel beperkt blijven tot de overheid? Moeten we niet rechten van individuen vastleggen om als ze slachtoffer worden openheid en genoegdoening te kunnen eisen? Ik moest namelijk direct denken aan een discussie over de invoering van DIGID en de veiligheid. Ik vroeg toen in de commissie Burger@Overheid hoe een individu zou kunnen controleren of er misbruik gemaakt zou zijn van zijn gegevens. Het antwoord was tekenend: het is heel goed vastgelegd per dienst hoe de integriteit gewaarborgd is. Maar wat als iets fout is gegaan? Welk recht heeft dan een individu???

Ik had het volgende voorbeeld. Iemand krijgt van de Belasting zijn wegenbelasting terug omdat zijn auto is gestolen. Het is een voorbeeld van geautomatiseerde domheid. De man schrikt, want zijn auto is niet gestolen! Hij belt de Belastingdienst. Daar vraagt men: “Waar is uw auto gestolen?”. Maar die is niet gestolen! “Het staat hier wel zo aangegeven als mededeling van de politie”. Kunt u dat niet veranderen? “Nee, dat mag alleen de politie!” Dan maar de politie bellen. Die vroeg meteen: “Waar is uw auto dan gestolen?” Maar die was niet gestolen. “Als ik niet weet welke politieregio uw auto als gestolen heeft opgegeven kan ik niets doen.” De gegevens waren per regionale dienst beveiligd. Een schrijffoutje in Eindhoven bracht de eigenaar van de auto bijna tot een zenuwinzinking. Deze inzinking werd alleen voorkomen doordat er mensen waren die begrepen dat hier iets heel raars aan de hand was. Stel je voor dat daar geen mensen tussen zaten!

Bij elk AI systeem zou je een reverse brainstorm moeten houden: wat kan er mis gaan als dit algoritme vergaande invloed krijgt om zelfstandig te besluiten? Wanneer slaat de kunstmatige intelligentie om in kunstmatige domheid? Vervolgens kijken hoe er gehandeld kan worden als dat inderdaad gebeurt. Wat moet dan de overheid kunnen doen en wat het individu? Dat is nog een hele kluif!