Dat moeten we niet willen

Het gebruik van de uitdrukking “dat moeten we niet willen” heeft snel aan populariteit gewonnen. Ik erger mij aan die uitdrukking, maar er over denkend past de uitdrukking uitstekend bij onze tijd! Vandaag deze : Op Nu.nl zegt een onderzoeker van het SCP: “Als rijke ouders niet tevreden zijn over het onderwijs, kunnen zij hun kind naar een particuliere school laten gaan, terwijl armere ouders die mogelijkheid niet hebben We moeten ons afvragen of we dit moeten willen”

Maak de wereld lekker simpel
Wat zit er achter dat toegenomen gebruik? “Dat moet je niet willen” maakt de wereld gemakkelijk. Je hoeft niet te reageren op bepaalde wensen, die zijn nu eenmaal dom. Maar er zit ook iets van maakbaarheid in. Blijkbaar wilden we een bepaalde situatie en dat kunnen we oplossen door die niet meer te willen. Neem het voorbeeld van ongelijkheid doordat rijke ouders kunnen kiezen voor een particuliere school. Wilden we dan ooit dat armere ouders mogelijkheden ontberen die rijke ouders wel hebben? Is er soms beleid gemaakt in de Tweede Kamer om dit mogelijk te maken omdat we dat wilden??

Keuzen hebben gevolgen
De werkelijkheid zit ingewikkelder in elkaar. Meestal zien we resultaten als uitkomsten van beleid. Beleid dat we blijkbaar wilden. Neem de ruimte voor rijke ouders om een particuliere school te kiezen. Er is nooit beleid gemaakt om iedereen evenveel te laten verdienen. Sterker: onder grote meerderheid is er juist gekozen voor belastingverlaging zodat de verschillen tussen arm en rijk groter zijn geworden. Dat wilde ik niet, maar veel mensen wilden dat wel omdat het belangrijk was dat geld verdienen loont en dat een tarief van 70 procent eind jaren tachtig hoog was, hoger dan in andere landen. Rijken zouden vluchten naar het buitenland, waardoor de opbrengst van de belastingen juist omlaag zou gaan. Zoals ze toen hadden kunnen zeggen: ”dat moet je niet willen”.

Gewoon verbieden!
Je kunt problemen aanpakken met verboden. Want iets dat je niet wilt, moet toch gewoon niet gebeuren? Het probleem: altijd is er een reactie die logisch is, maar ongewenst kan zijn. Niet alleen die rijke ouders die bijscholing of duurdere scholen kiezen. 

Neem de hoge winsten van drugscriminaliteit. Dat moeten we natuurlijk niet willen. Die hoge winsten komen door de illegaliteit. Maar als we drugs legaliseren en vergelijkbaar verkrijgbaar maken zoals alcohol, zeggen veel mensen: dat moeten we natuurlijk niet willen, want dan wordt het verslavingsprobleem veel groter. Of je moet geen grote vangst doen van cocaïne in de Rotterdamse of Antwerpse haven, want als cocaïne minder goed verkrijgbaar is, gaat de prijs omhoog zolang de vraag niet daalt. Dus tja, hogere prijzen voor de drugsbaronnen die niet worden gepakt en dus nog rijker worden? Dat moeten we niet willen!

Of al die migranten uit Oost Europa die hier in de kassen komen werken in het Westland doen de woningnood groter worden. Dat moeten we dus niet willen. Alleen gaat het volgende probleem ontstaan, er komen meer illegalen of de tuinders gaan failliet. Waarschijnlijk moeten we dat ook niet willen.

Een munitiedepot in Nederland? Waar je ook komt, altijd ziet de gemeente risico's. Dus “dat moet je niet willen” Begrijpelijk natuurlijk. Totdat Defensie nergens in Nederland nog munitie kan stallen. Het lijkt mij duidelijk: dat moeten we niet willen.

Keuzen tussen kwaden
Steeds blijkt dat besluiten gevolgen hebben, die we mogelijk hadden kunnen voorzien. Of als we dat niet hadden voorzien, kunnen we bijsturen op feedback. 

Misschien is dat wel het ultieme probleem: mensen moeten betrokken worden in moeilijke keuzen waarbij voor de verschillende opties altijd wel wat te zeggen is. Heel vaak maken we keuzen tussen kwaden in de hoop dat de uitkomst misschien niet perfect, maar wel optimaal is. Daarvoor moet je luisteren naar argumenten van mensen met een andere mening en daarin de wijsheid en de zorgen ontdekken. In de hoop dat je een betere oplossing vindt die recht doet aan de zorgen van mensen die iets anders willen dan jij of die gevolgen laten zien die jij niet verwachtte, maar die wel belangrijk zijn. 

“Dat moet je niet willen” is een veel te simpele reactie die past bij de tijd dat mensen niet meer met elkaar in gesprek gaan en alleen hun beperkte wereld zien.

De PvdA faalde en de PVV haalde de arbeiders binnen!

Is de PVV de nieuwe arbeiderspartij die eens de PvdA was? Ik hoor nogal eens dat de linkse partijen de arbeiders uit het oog hebben verloren en dat de winst van de PVV te danken is aan het falen van links en met name de Partij van de Arbeid. Is dat wel zo? Deze gedachte is gebaseerd op twee misvattingen. En waar is dat redelijk centrum heen verdwenen?

misvatting 1. De kiezers van de PVV komen van de PvdA. Dat is onzin. Wat je ziet in Nederland is het verdwijnen van grote partijen. Traditioneel stemmen is uit, zwevende kiezers zijn in. De meeste PVV stemmers komen van rechts. Sterker: PvdA-GroenLinks is de tweede partij. En kijk naar de enorme klap voor de PvdA in 2017: De PvdA werd in 2017 gedecimeerd, van 25% naar 6% van de stemmen, maar verloor die kiezers vooral aan groene, radicaal-links en sociaal-liberale partijen. Je ziet een neergang van grote partijen en een opkomst van populistische partijen die bovendien erg beweeglijk is. Zo ben je groot (BBB of FVD), zo ben je weer klein. 

misvatting 2. Arbeiders stemden PvdA en nu PVV. Ook onzin. Het is waar dat veel praktisch opgeleiden nu PVV stemmen. Maar komen die van de PvdA? Nee! De KVP bijvoorbeeld had in Noord-Brabant, Limburg en delen van Gelderland en Twente heel veel aanhang, ook onder de arbeiders. De PVV is nu groot in Limburg, delen van Noordbrabant en  Oost- Drenthe en Oost – Groningen. 

Culturele elite krijgt de schuld
Ik heb wel het idee dat de culturele elite (die vooral links-liberaal is) succesvol de schuld krijgt van wat de economische elite (die vooral rechts-liberaal is) heeft gedaan en dat de culturele elite wat is losgeraakt van "gewone mensen", als ze dat niet altijd al was. 

It's the economy!
Zoals bekend is migratie gewoon gerelateerd aan de economie. Zodra er behoefte is aan extra arbeiders, zeker voor banen die slecht betaald worden, dan worden de arbeidsmigranten erbij gehaald. Ook zijn banen minder zeker geworden door liberaal beleid dat wel aandacht had voor economische groei maar niet voor verdelen van de voordelen van die groei en voor de onzekerheid die de flexibiliteit met zich meebracht. 

Zondebok
Populisten zijn inderdaad momenteel rechts, maar vooral tegen de elite en die elite wordt maar al te veel geassocieerd met de culturele elite, terwijl het beleid gemaakt wordt door de economische elite. Zou je bijvoorbeeld tijdelijke contracten tegengaan, het minimumloon verhogen en internationale kennismigranten eerlijker belasten, dan moet je eens zien wat er geroepen wordt vanuit de economische elite (die gaat protesteren) en wat er gebeurt rond migratie (die daalt). De PVV en de andere populistische partijen weten gewoon succes te behalen met zondebok-politiek.

Verdwijnen van het redelijk centrum
Wat wel verdwenen is en ruimte heeft gemaakt voor de PVV (en andere populistische partijen) is het centrum dat beheerd werd door het CDA (en eerder de KVP in de Rooms-rode kabinetten). 

Het was bij de christendemocraten van het CDA een meebewegen met redelijk links en redelijk rechts. Zo onderzocht Joke Swiebel hoe er ruimte was gekomen voor het homohuwelijk. In 2001 trouwden de eerste stellen van hetzelfde geslacht met elkaar. Het was een vervolg op het geregistreerd partnerschap. Juist het CDA, ontdekte Swiebel tijdens haar onderzoek, bleek daarbij een doorslaggevende invloed te hebben gehad. Dit haalde Stephan Sanders vandaag nog aan in de NRC.  

Ook in de vormgeving van de verzorgingsstaat zie je de hand van het CDA terug. In Nederland, maar ook in Europa zie je een dergelijke aandacht van christendemocraten voor niet alleen de economie, maar ook het welzijn in Europa. Ook daar stond het CDA met een been in de buurt van de VVD en met een been in de buurt van de PvdA. 

Met terugwerkende kracht ga je de manier van besturen van het CDA meer waarderen. 

Westland bang voor de eigen kiezers?

De gemeente Westland is niet blij onderdeel te zijn van de Nederlandse eenheidsstaat. De regels voor de stichting van scholen (Islamitische scholen zijn er niet welkom, ook niet als de gemeente volgens de wet wel moet), maar ook de opvang van asielzoekers en arbeidsmigranten. Vooral dat van de arbeidsmigranten is verrassend, want er werken nogal wat arbeidsmigranten in de kassen van het Westland. En nu weigert de meerderheid van de gemeenteraad bij voorbaat om de spreidingswet uit te voeren. klinkt stoer, maar het is gewoon angst. Let maar op.

Uitlokking
De gemeente hoopt omzichtig te worden behandeld. Zo vermoed ik dat Westland uitlokt dat de gemeente geen asielzoekers hoeft op te vangen. Dat doet ze nu dus al bijna 15 jaar niet. Maar als de andere gemeenten dat net zo makkelijk doen? Als veel gemeenten zich niet willen houden aan de wet lokken ze een van bovenaf sturende overheid uit. Er zijn nu 111 gemeenten die dat niet doen. Juist om die reden is er een spreidingswet gekomen!  Hadden ze solidair hun taak opgepakt, dan was er geen wet nodig geweest.

Wat gaat er gebeuren als gemeenten de opgelegde taak niet uitvoeren? Gemeenten worden in een dergelijke situatie taakverwaarlozing verweten. Het rijk kan dan besluiten schorsen of zelfs de uitvoering op zich nemen en alle kosten bij de gemeente leggen. Westland wordt dan vergelijkbaar met Sint Eustatius (sinds 2018) of (lang geleden: Finsterwolde (1951- 1953) onder de communisten). 

Wat bezielt hen? 
Wat bezielt de gemeenteraad om dit toch te willen doen? Burgerlijk verzet? Tja, als er een rijkswet is die rechtstreeks tegen verdragen ingaat zou je als gemeente kunnen weigeren. Ook als de regels vaag zijn kun je als gemeente gaten in de wet zoeken. Maar nadat een wet is vastgesteld al vooraf zeggen dat je die niet gaat uitvoeren? Uitlokken dat besluiten geschorst worden en het rijk gaat uitvoeren zodat je de zeggenschap over je eigen gemeente kwijtraakt? 

In Finsterwolde werden rijke boeren uit hun boerderij gezet om er arme arbeiders te laten wonen. Maar toen de regeringscommissaris ingreep en de gemeenteraad niets meer te zeggen had, bleek het toch wel erg vervelend om niets te zeggen te hebben. De communisten hebben daarna hun ruimte weer gepakt om zelfstandig te kunnen besluiten, maar het werd binnen de wet gehouden. Het lijkt even leuk, maar alle macht naar een regeringscommissaris laten gaan? Dat kan toch niet de bedoeling zijn: dat je vertegenwoordigers de zeggenschap weggeven? 

Het lijkt mij eenvoudig: de partijen beseffen niet waar ze mee bezig zijn of ze durven niet aan hun kiezers uit te leggen dat de wet uitgevoerd moet worden. Ik vermoed stellig het laatste. 

Op de lange duur is dat desastreus voor het vertrouwen in de politiek

Armoede? Bestaanszekerheid!

Gaat bestaanszekerheid wel gaat over geld? In 2011 waren er 481.800 huishoudens of 928.700 personen arm volgens de definitie van het CBS. In 2021 waren er 515.200 huishoudens of 891.100 personen volgens die definitie arm. Meer huishoudens, maar minder personen. Dat zal met de inflatie van 2022 en 2023 wat hoger zijn geworden, maar vergeleken met 2011 is er eigenlijk geen sprake van schrikbarende stijging van de armoede. Wat is er wel veranderd waardoor we nu vaker spreken over armoede en bestaanszekerheid?

Onzekerheid
Dat het anders voelt komt door onzekerheid, bijvoorbeeld over je huis. Je wilt een gezin starten en hebt nog geen woonruimte. Of je bent onzeker over de baan omdat je tijdelijke contracten hebt. Of je krijgt een toeslag maar het blijkt dat je eigenlijk minder had moeten krijgen en je moet een enorm bedrag terugbetalen. Gemiddeld kun je meer te besteden hebben met toeslagen, maar als je duizenden guldens moet terugbetalen waar je niet op gerekend had ben je pas echt de klos.

Natuurlijk kunnen sommige mensen niet goed omgaan met geld. Sterker: dat komt letterlijk in de beste families voor. Maar de mensen met genoeg geld hoeven nooit te checken of ze genoeg geld hebben voor die week of na te denken of ze volgende maand werk hebben. Bovendien blijkt uit onderzoek dat de onzekerheid en financiële stress leidt tot minder doordachte beslissingen en minder ruimte om vooruit te plannen. Dat wil dus niet zeggen dat financiële slimheid niet belangrijk is in de strijd tegen armoede, maar dat kan nooit het enige zijn.

Op meer gebieden tegelijk werken
Een mooi project kwam ik tegen bij woningbouwvereniging Domesta. Op verschillende manieren pakt de corporatie de armoedeproblemen aan. Als eerste de voorzieningenwijzer: Bij intake van nieuwe huurders en bij huurders met schuldproblemen In een persoonlijk gesprek laten ze de huurder zien hoe zij kunnen besparen en waar ze recht op hebben. Daarvoor gaan ze bij de huurder thuis op bezoek. Gemiddeld besparen huurders € 500 per jaar! Als tweede kijken ze naar energiearmoede. Tot op bouwblokniveau weet Domesta waar energiearmoede het hardst zal toeslaan. Zo wordt duidelijk in welke complexen en straten de verduurzaming prioriteit moet hebben. 

Fundamenteler is het project wat met de Alliantie van Kracht is opgezet in Drenthe. Nieuwe generaties uit arme families hebben een grotere kans om zelf ook arm te worden. Om te voorkomen dat armoede wordt doorgegeven van generatie op generatie kijken de partijen die deelnemen naar maatregelen op het niveau van de familie, werk en inkomen, onderwijs, initiatieven vanuit de burger zelf en de ruimtelijke omgeving. Dat is dus niet iets wat één partij alleen kan, maar door samen te werken en activiteiten op elkaar af te stemmen kom je daarin verder. hier meer over "intergenerationele armoede".

Het lastigst is de zelfwerkzaamheid te vergroten. De voorzieningenwijzer en persoonlijke maatwerkaanpak is de start, maar hoe gaat het dan verder? Want anders word je permanent afhankelijk. Feitelijk is het een driestappenmodel. Eerst stabiliteit dan economische vooruitgang en vervolgens zelfredzaamheid. Dat wordt onderzocht en gaat over hulpmiddelen op al die verschillende terreinen. Domesta pleit er dan ook voor om terughoudend te zijn: ‘We kunnen als organisaties heel veel aanbieden, maar dat kan ook overweldigend zijn. We moeten goed luisteren en kijken, en gepaste afstand houden. Je altijd afvragen: waar help je iemand nou écht mee?” Daar gaat het dus echt om bij bestaanszekerheid en armoede.

De visitatiecommissie (waar ik onderdeel van uitmaakte) was daarom lovend over Domesta. Ik heb door het visiteren van een woningcorporatie weer veel geleerd!

Ook een aanbeveling: de sterktste schakel in Waalwijk. Ook daar aandacht voor meer dan alleen de eerste financiële nood om armoede van generatie op generatie te doorbreken..