Stem BBB om goed te maken wat de Hollanders 300 jaar terug deden?

 

Sterk stuk van Berendse en Brood in NRC over de arrogantie van Holland door de geschiedenis heen. Denk aan de onderdrukking van het katholicisme door de protestanten. Denk aan de Republiek der Zeven verenigde Nederlanden (Gelderland, Holland, Zeeland, Utrecht, Friesland, Overijssel en Groningen) en zie dat daarin Drenthe, Noord-Brabant en Limburg niet voorkomen. Leuk om even wat geschiedenis op te halen en inderdaad overheerst de Hollandse blik nog steeds. Toch maar BBB stemmen dan? Want de schrijvers voorspellen op basis van deze geschiedenis winst voor de BBB. Misschien toch even nadenken en uitzoomen.

Afstraffing voor alle fouten van de Hollanders|
Uiteindelijk geven de schrijvers dus aan dat we op 15 maart een afstraffing zien voor wat er in pakweg 1672 en daarna is gebeurd. Wat ik mis is de vraag waarom het nu opkomt, want ze zeggen niets nieuws en voorspellen toch grote winst voor BBB die inspeelt op dat gevoel van ongelijkheid tussen Holland en de rest.

Want het is goed te bekijken waar dit vandaan komt. Is er iets uniek aan de “buitengebieden”? Na wat uitzoomen zie je het misschien beter. Het verhaal van de regio’s die boos zijn over het centrale landsbestuur is niet uniek. Denk aan Catalonië, Baskenland, Schotland of dan weer Wallonië en dan weer Vlaanderen. Of de arrogantie van “Parijs”.

Waarom komt BBB dan juist nu op?
Er zijn verschillende redenen waarom regio's in de recente tijd meer behoefte hebben aan autonomie dan vroeger en dat is niet de stikstofcrisis: Er sluimert altijd wel iets en in Barcelona hebben ze geen stikstofcrisis maar wel die zelfde ophef over het arrogante landsbestuur. Ik pak er een paar: 

1.      Globalisering: De toenemende globalisering en de groei van technologie hebben geleid tot een grotere interconnectiviteit en een grotere blootstelling aan andere culturen en ideeën. Dit kan leiden tot een grotere waardering voor culturele diversiteit èn een grotere behoefte aan autonomie om deze culturele identiteit te behouden en te beschermen. De inwoners van Amsterdam hebben meer gemeen met de Parijzenaren dan met de mensen uit Doetinchem. Daardoor krijgen mensen behoefte aan meer eigen herkenbaarheid.

2.       Veranderend politieke landschap: De afgelopen decennia hebben er wereldwijd veranderingen plaatsgevonden in de politieke landschap, waaronder decentralisatie, democratisering en het toenemend aantal onafhankelijke staten. Dit kan regio's meer geïnspireerd hebben om naar autonomie of zelfstandigheid te streven. Want na de decentralisatie blijkt nog altijd het landelijk bestuur een stevige vinger in de pap te hebben.

3.       Socio-economische ongelijkheid: Er zijn grote verschillen in welvaart tussen regio's en binnen landen ontstaan, waardoor sommige regio's zich achtergesteld of onderdrukt voelen en streven naar meer autonomie om hun economische situatie te verbeteren. Met de toenemende ongelijkheid worden de verschillen meer zichtbaar en pijnlijker.

4.     Nationale onrust: Soms kan het gevoel van onrust in een land leiden tot grotere autonomie-eisen van regio's die zich niet meer vertegenwoordigd voelen door de nationale regering. De coronacrisis heeft het gevoel van onrust versterkt en de oplopende inflatie door de oorlog in Oekraïne en de heropening van de economieën na corona heeft dat verder aangewakkerd. Voeg daar dan de stikstof aan toe.

5.      En natuurlijk media en technologie: De toegang tot informatie en de mogelijkheid om zich uit te drukken op sociale media en internet heeft geleid tot een grotere bewustwording en organisatie van groepen die streven naar autonomie of zelfstandigheid.

Het stuk geeft aan dat er culturele, historische, taalkundige en economische verschillen zijn tussen regio's en de rest van het land waarmee ze worden verenigd. BBB gaat natuurlijk niets veranderen aan deze zaken. De globalisering wordt er niet minder door, de arrogantie van de Amsterdammers ook niet, de inkomensongelijkheid niet en de inflatie niet.

Beter is te kijken hoe we het gevoel van verbondenheid weer kunnen terugkrijgen, als dat gevoel er wel altijd is geweest. Waarschijnlijk is het een balans: altijd was er een behoefte aan eigen soevereiniteit, maar ook een behoefte aan welvaart die gepaard gaat met grotere eenheden en globalisering. 

Reken maar dat die boeren met hun stikstofproblemen baat hadden bij globalisering en de EU. Nu er niet meer over de Nexit wordt gesproken komt iets nieuws op. Totdat blijkt dat we echt iets moeten doen met stikstof en andere lastige kwesties. 

Daarna komt een nieuw item op, een nieuwe partij en kunnen Berendse en Brood hun verhaal opnieuw schrijven.  

 

 

Onderhandelingen tussen Rusland en Oekraine?

De oorlog in Oekraïne na de inval van Rusland is een moeilijk geval. Zo moeilijk dat mensen die pleiten vóór onderhandelingen of tégen het sturen van zware wapens de wind van voren krijgen. Zij worden weggezet naast Forum voor Democratie en heten Kremlin-bewonderaar, eigenlijk een gemakzuchtige reactie. Let wel, tussen de pleiters bevinden zich ook mensen die hun sporen verdiend hebben in het denken over internationale relaties. Dat is niet eerlijk tegenover de mensen die onderhandelingen bepleiten. Zij beargumenteren dat er enorm leed is en dat we moeten zorgen dat het doden stopt. Hebben zij een punt?

Rationele achtergrond
Oorlogen hebben vaak een rationele achtergrond: in dit geval het veiligstellen van de Krim, de strook daarboven en de oostzijde van Oekraïne. Ik vermoed dat Poetin dacht dat met de inname van de Krim en de provincies Donetsk en Loegansk, met bijvoorbeeld ook de belangrijke havenstad Marioepol in het zuiden niet erg veel zou kosten, terwijl de winst hoog was. Ook denk ik dat hij inschatte dat hij in Rusland veel krediet zou krijgen: de NAVO een toontje lager laten zingen en in het eigen land de grandeur van het oude Rusland zou herstellen.

Rationeel bekeken zijn de kosten veel hoger dan Poetin vooraf verwachtte. En het zijn “sunk costs”. Dat betekent dat het niet mogelijk is om reeds gemaakte kosten op een later moment ongedaan te maken. Rusland heeft geïnvesteerd en terugtrekken betekent niet alleen groot gezichtsverlies, maar ook hoge kosten zonder opbrengsten.

Rusland zal dus niet snel stoppen, pas als de kosten echt te hoog worden. Rusland weet ook dat het stoppen van de oorlog geen einde brengt van de sancties (misschien valt dat nog mee) en belangrijker: dat inkomsten uit de verkoop van olie en gas aan Europa een gepasseerd station is. Daar is ook geen winst te behalen. Er is geen draagvlak om weer Russisch gas te gaan kopen. Bovendien wil de VS Rusland zoveel mogelijk terugdringen en profiteren van deze stomme Russische zet. Allemaal redenen voor Rusland om door te gaan.

Maar dat Rusland niet zal stoppen is dan ook meteen het argument van de mensen die wel willen onderhandelen: hoeveel doden gaat dit nog kosten? Denk aan de moorden, verkrachtingen en martelingen in Bachmoet. Denk aan de Eerste Wereldoorlog met zijn loopgraven!

Onderhandelen dus?
Zelf heb ik normaal gesproken de neiging om te gaan onderhandelen, maar in dit geval? Ik ben geen pacifist, maar oorlogen zijn verschrikkelijk, vragen enorme aantallen doden en doffe ellende, anders dan je uit oorlogsfilms zou kunnen overhouden als beeld. Tot mijn afgrijzen levert de oorlog de wapenindustrie veel geld op. En hoeveel verdienen de Amerikanen niet doordat zij nu LNG mogen leveren aan Europa in plaats van het Russische gas. Ik word er naar van.

Maar nu? Voor onderhandelingen is vertrouwen nodig. Dat dat vertrouwen bij de Oekrainers ver weg is is logisch, maar als buitenstaander heb ik ook weinig vertrouwen. Denk aan het opgeven van de kernwapens door Oekraine. Onder druk van Amerika en Rusland gaf Oekraïne in 1994 zijn nucleaire arsenaal op, in ruil voor ‘veiligheidsgaranties’ van de supermachten. 

Die veiligheidsgaranties van de Russen in 1994 bleken niets waard. Dat is heel wezenlijk voor je pleidooi voor onderhandelingen. 

Oekraïne heeft veel troeven, Rusland weinig winst maar veel capaciteit
Oekraïne heeft sinds Rusland de invasie in Oekraïne startte in 2022 veel troeven in handen. 1. Een overheid die haar eigen territorium verdedigt in een interstatelijk conflict maakt bijvoorbeeld doorgaans lagere kosten dan haar opponent, die een oorlog in het buitenland voert. 2. Bovendien is de bevolking en het leger zeer gemotiveerd. De belangen zijn niet gelijk aan die van Rusland. Het behoud van het eigen territorium heeft voor Oekraïne een hogere waarde dan de verovering van aanvullend grondgebied Rusland brengt. En 3. Oekraïne heeft feitelijke steun van het westen (die was er niet toen De Krim werd geannexeerd, alleen mondeling). Daar staat een enorme hoeveelheid manschappen en tanks van Rusland tegenover en Rusland heeft een stevige oorlogsindustrie opgezet. Vergis je niet in de kracht van Rusland om vol te houden.

De Krim is strategisch voor Rusland te belangrijk. Wint Rusland en lijft het Oekraïne in, dan heeft het wel de graanschuur van Europa in handen èn de Krim. Moet er vrede gesloten worden dan (zo was de gedachte van Poetin) is de Krim plus het aansluitend stuk van Oekraïne via een vredesverdrag van Rusland. Eigenlijk altijd grote winst.

Minimaal zou hij De Krim, Donetsk en Loegansk binnenhalen bij een vredesverdrag, maximaal zou hij heel Oekraïne weer inlijven. Dan zou de oorlog (eigenlijk gestart in 2014) 8 jaar hebben geduurd. Had de VS vooraf duidelijk gemaakt hoeveel steun zij Oekraïne zouden geven, dan was Rusland nooit Oekraïne binnengevallen: Rusland had de Krim al en de Donbas-regio was afgescheiden van Oekraïne. Dat opgeven is dan voor Poetin een groot verlies.

Met de inzet van de VS is het een oorlog geworden tegen hoge kosten voor Rusland (en het Westen). Maar zoals ik zei: de kosten zijn sunk costs: je verdient niets van de gemaakte kosten terug met een vredesverdrag. Poetin zal dus niet wijken. Dan zijn er twee opties: escaleren of onderhandelen. Gewoon doorgaan zal voor Rusland lastig zijn, dan wordt het erger dan het Vietnam van de VS, maar wel makkelijker dan de VS omdat Rusland als dictatuur zoveel greep heeft op de media. 

Ik vrees daarom dat het voor Poetin rationeel is te escaleren. Opgeven heeft anders alleen geld gekost en met een vredesverdrag kan hij er nog wat uit peuren als hij sterke posities heeft. De enige zet is dan nog duidelijk maken dat het nut van de oorlog voor Rusland tot nul is gedaald. De theorie zegt: “Alleen wanneer voor beide partijen het ‘nut’ van de oorlog laag is, zullen ze ook allebei lage eisen hebben. Dit geeft ruimte voor het vinden van een overeenkomst die acceptabel is voor beide partijen.”

Dat is ook de reden dat ik accepteer dat dat zwaardere wapens van het westen vraagt. 

Escaleert Rusland niet (onder andere omdat het Westen Oekraïne blijft steunen), dan is er ook geen uitzicht voor Rusland, want Oekraïne geeft niet op en de steun van de VS en Europa lijkt nog stevig genoeg.

Moment voor onderhandelen
Pas dan ontstaat een moment om wel onderhandelingen te gaan voeren. Dan zal Oekraïne ook na moeten denken over de Krim: ruimte voor Rusland of niet? En tegen welke kosten? De Krim was duidelijk van Oekraïne, Rusland had tot 2042 recht op een basis daar, mag dat langer? Voor de andere gebieden lijkt mij dat helemaal buiten de orde. Voor ons in het Westen moet het denken dan ook verder gaan. Want hoe gaan we om met de sancties en komt er ooit weer olie en gas uit Rusland?

Oekraïne heeft nu geen enkele reden nu naar vredesonderhandelingen te streven. Pleiten toch te gaan onderhandelen zou Oekraïne verzwakken. Poetin gaat dan voor de Krim, de Donbas en de strook boven de Krim. Escalatie houdt hij dan nog even achter de hand, dat maakt hem sterker in de onderhandelingen. En aan het eerdere verdrag met veiligheidsgaranties hield hij zich ook niet. 

Er is dus meer kracht nodig. Helaas, want mensen beseffen weer hoe verschrikkelijk oorlog is.

Kiesdrempel? Of toch iets heel anders

 Oud-minister Jo Ritzen is een petitie voor invoering van een kiesdrempel van 3 zetels gestart. Een op het eerste gezicht aansprekende gedachte: kijk hoe moeilijk het is om daadkrachtig te regeren! En wat moeten we met al die splinterpartijen? Toch is het invoeren van een kiesdrempel dom en geen antwoord op het probleem. Wat dan wel?

Wat is het probleem?
De Kamer telt op het moment 20 verschillende partijen. Dat leidt blijkbaar tot onbestuurbaarheid en slechte discussie in het parlement. Ritzen cs willen een einde maken aan de versplintering in de Tweede Kamer omdat die coalitievorming ernstig bemoeilijkt. 

Het is niet raar: in Duitsland is de kiesdrempel 5%, in Zweden, Italië, Oostenrijk en Finland 4% en in Nederland 0,67%. Voordeel van kleine partijen is dat ongenoegen gemakkelijk doordringt. Zoals met de eenpersoonsfracties: 50Plus (nu fractie Den Haan), de Boer Burgerbeweging en Bij1. Twee anderen twee splitsten zich af en vormen fractie Omtzigt, fractie Gündoğan. Nadeel is dus die 20 partijen. (Feitelijk haalden 18 partijen de kiesdrempel). 

De bestuurbaarheid wordt echter niet beter zonder de splinters. Geen van de kleine partijen speelde een rol bij de vorming van een kabinet. En de versnippering komt niet door een toename van het aantal splinterpartijen – die waren er altijd al – maar doordat er geen dominerende grote partijen zijn. Een grote PvdA of CDA maakte de vorming van een regering gemakkelijker. Met twee partijen een regering vormen is makkelijker dan met 4 of 5. Zouden we een kiesdrempel hebben gehad, dan waren er nog steeds meerdere middenpartijen. En we zouden BBB en BIJeen missen. Dat zou ik jammer vinden want de eenpersoonsvertegenwoordiger geeft de mogelijkheid voor kiezers zich vertegenwoordigd te zien in het parlement. 

Ophef en agressie
Wel zijn de discussies in het parlement daardoor lastiger. Veel partijen die het woord willen en om in de schijnwerpers te komen werken met ophef, agressie en chaos. Tijd voor het bestuderen van de wetten hebben ze niet. Daarom zoeken ze het in ophef en extreem taalgebruik. Dat leidt tot slechte discussie. Een oude wet van Albeda zegt: slechte discussie verdrijft goede discussie. Niet reageren op agressieve wartaal laat deze onweersproken, wel reageren geeft meer ophef. Gevolg is dat de verstoorders de discussie hoe dan ook domineren. Ondertussen valt de inhoudelijke kwaliteit helemaal weg. Let wel: niet alle kleine partijen werken zo.

Toch maar naar minder partijen?
In de VS is het uiterste te zien. Het meerderheidskiesstelsel (ook bekend als het "first past the post"-systeem) is het meest voorkomende kiesstelsel in de Verenigde Staten. In dit stelsel wordt de kandidaat met de meeste stemmen verkozen, ongeacht of deze meerderheid heeft of niet. Dit stelsel leidt tot twee dominante politieke partijen en kan ervoor zorgen dat kleinere partijen weinig invloed hebben. Helaas kan je in een aantal staten daardoor stemmen wat je wilt, maar de vertegenwoordiger is (vrijwel altijd) van dezelfde partij omdat de staat nu eenmaal conservatief of progressief is. Maakt dat de bestuurbaarheid beter? Ik dacht het niet. Op het moment heeft het Huis van Afgevaardigden niet eens een voorzitter kunnen kiezen. Maar ook zonder deze klucht zie je dat de president moeite heeft om wetten aangenomen te krijgen omdat de twee overblijvende partijen elkaar vooral dwars zitten.

Alleen de grote partijen groter maken dan?
Is het probleem de middenpartijen die elkaar gevangen houden? In Italië (kiesdrempel 4%) hebben ze een interessante optie om de bestuurbaarheid te vergroten. De grootste partijen krijgen relatief meer zetels. De "premierbonus" in het Italiaanse kiesstelsel is een mechanisme dat ervoor zorgt dat de partij die de meeste zetels behaalt in het Italiaanse parlement een extra aantal zetels krijgt om ervoor te zorgen dat ze een stabiele meerderheid heeft. Dit mechanisme is bedoeld om te helpen bij het vormen van een stabiel kabinet, omdat het makkelijker is voor een partij om een kabinet te vormen als ze een duidelijke meerderheid in het parlement heeft. De "premierbonus" wordt berekend op basis van het aantal zetels dat een partij behaalt in verhouding tot het totale aantal zetels in het parlement. Als een partij bijvoorbeeld 40% van de zetels behaalt, krijgt ze ongeveer 55% van de "premierbonus"-zetels. Een erg interessante optie zou ik zeggen.

Toch lost het het probleem niet met zekerheid op. Zo staat Italië bepaald niet bekend om de stabiele bestuurbaarheid. Wel is het een manier om proportioneel stemmen te behouden (ook de kleinere signalen dringen door tot het parlement) en de grote partijen groter te laten zijn. 

Er is meer mogelijk!
Misschien moeten we dus zoeken naar alternatieven. Simon Otjes, Universitair docent Nederlandse Politiek bij de Universiteit Leiden, gaf onlangs op stuk rood vlees  wat mogelijke alternatieven aan. 

- een groter parlement,
- meer ondersteuning,
- hogere drempels voor parlementaire debatten,
maar het meest interessante zijn wel
- de minimale fractiegrootte en
- herinvoering van de lijstverbinding. 

De minimale fractiegrootte en herinvoering van de lijstverbinding zijn vooral interessant omdat het de onderlinge afstemming en samenwerking stimuleert.  

Minimale fractiegrootte
In Nederland heb je eenpersoonsfracties. Elk lid is dus meteen een fractie. Otjes wijst er op dat je in andere parlementen aan een aantal minimumeisen moet voldoen om een fractie te zijn. Dit is het geval voor het Europees, Franse, Duitse en Zwitserse Parlement. In ieder van die parlementen moet een fractie een bepaald aantal zetels hebben. Bijvoorbeeld in Nederland minimaal 3 of 4. Bepaalde rechten, zoals spreektijd, moties en vragenrecht, commissiezetels, worden vervolgens alleen aan fracties toebedeeld. Een fractie zonder fractiediscipline zou inhoudelijk werk kunnen afstemmen, woordvoerders in commissies kunnen benoemen en één vertegenwoordiger naar Kamerdebatten kunnen sturen. Bijkomend voordeel: maak je je belachelijk in het parlement, dan kun je uit de fractie gezet worden en veel mogelijkheden verliezen.

Lijstverbinding
De mogelijkheid van de lijstverbinding is verdwenen. Die had als voordeel dat partijen die met elkaar samenwerken meer kans hebben op het binnenhalen van een restzetel. Ook hier zie je dat het de samenwerking bevordert zonder dat je de mogelijkheid beperkt om als kleine partij met een bijzondere inbreng een zetel te krijgen. BBB en BIJ1 zouden gewoon in de Kamer komen. Ik heb op geen van beide gestemd, maar beide vertegenwoordigen een uniek geluid. 

In het parlement is het goed als partijen die samenwerken extra mogelijkheden krijgen. 

We hebben in Nederland geen behoefte aan het doen verstommen van minderheidsgeluiden. Waar we wel behoefte aan hebben is het samenwerken en samen zoeken naar manieren om belangen te overstijgen en verder te komen.