Vergeving om de toekomst te veranderen

Ik moet bekennen dat ik helemaal niet goed ben in vergeven. Ook ik weet hoe het is om je te wentelen in woede over wat jou is aangedaan. En dat terwijl mij meestal niet zoveel aangedaan is: iemand die ten onrechte een beschuldiging uit, onbehoorlijk uit zijn slof schiet, lomp is en dan misschien die automobilist die me een kopstoot gaf omdat ik naar zijn idee niet snel genoeg uit de weg ging. Maar is vergeven niet voor mietjes? 

De huidige samenleving is goed in boosheid en slecht in vergeving. Vergeving is ook moeilijk te vangen in een tweet of een foto op instagram. Onderzoek naar tweets heeft aangetoond dat een boze tweet veel vaker wordt geretweet dan andere emoties als blijheid en droefenis. Boosheid is besmettelijk, vergeving absoluut niet.

De christelijke vergeving

Als je op vergeving zoekt kom je bij de EO-site, bij het Reformatorisch Dagblad en andere christelijke sites. Eerlijk gezegd verwacht ik dan vooral protestanten, want bij de katholieken denk ik eerder aan biechten en dan vergeven zijn. Dat komt waarschijnlijk omdat ik ze nooit heb vergeven dat ze niet met de protestanten meegingen, maar ook omdat ik daarna geen verandering zie.

Is het verdwijnen van het christendom een oorzaak voor het verdwijnen van vergeving? Een korte zoektocht toont niet een verbondenheid met christendom, wel met het denken over een samenleving en verbondenheid met elkaar. Want je vindt in heel veel culturen aandacht voor vergeving.

En terecht. Een samenleving kan geen samenleving blijven als er geen vergeving is.

Vergeving hoort bij weerbare samenlevingen

In China hoort het bij het Confucianisme. Tzu Kung vroeg: "Is er één woord waarmee gedurende een leven lang in overeenstemming kan worden geleefd?" Confucius zei: "Het is 'vergeving'. Wat u voor uzelf niet wenst, wens dat een ander niet." (Uit Gesprekken XV:23) Ik zie dit overigens vooral als het afwijzen van wraak.

Bij Ubuntu gaat het om onderlinge verbondenheid. Ook daar hoort vergeving bij. Niet de opdracht tot vergeving, maar het idee dat vergeving de mogelijkheid voor criminelen biedt hun menselijkheid terug te winnen. Het idee is dat een dader die zich door vergeving klaar voelt om zijn menselijkheid te herwinnen, ook voor ons de mogelijkheid opent om weer volledig mens te worden.

Ooit gehoord van ho’oponopono? Het is de oud- Hawaïaanse kunst van vergeven en genezen. Ook hier wordt vergeving gekoppeld aan herstel en een betere toekomst. 

Softe boel of harde pegels?

Klinkt het allemaal te soft? Econoom Marcel Canoy pleitte ook eens voor een economische blik. Vergeven kan lonen. "Onverbiddelijke sancties en straffen (‘betalen tot de laatste cent’) zijn vaak nadeliger dan ruimte maken naar de toekomst". In zijn column ging het over Griekenland. “Hiervoor is (…)  nodig dat de polariserende toon in het debat verdwijnt en communicatie gericht is op toekomstig wederzijds vertrouwen”.

Martha Nussbaum schreef een boek over Woede en vergeving, waarbij ze de ‘oog om oog, tand om tand’ –mentaliteit aanpakt, omdat deze wraak en woede juist in stand houdt. Maar ook vergeving vindt ze een probleem. Om vergeving smeken zonder het oog op de toekomst te richten heeft geen zin. Een beetje zoals ik het biechten van de katholieken beoordeelde.

Je zou kunnen zeggen: met alleen woede, wraak en boosheid blijf je hangen in het verleden, net zo goed als je dat doet als je alleen geen wraak neemt, maar niet los kan laten. De letterlijke betekenis van ‘vergeven’ (Grieks afièmi) is namelijk: wegsturen, laten weggaan, vrij laten. Al die boosheid en weinig vergeving op internet in tweets en facebook-posts is dan een teken dat we allemaal blijven hangen in het verleden en de toekomst uit de weg gaan.

Vergeving betekent niet dat je het verleden verandert, wel dat je de toekomst verandert.