Henri Beunders schreef onlangs een aardig artikel over participatie anno 2011. “Het huidige bestel biedt burgers weinig mogelijkheden om betrokkenheid te tonen. Ze moeten meer betrokken worden bij de problemen van wijk, buurt, stad en land. Want dan zullen ze zich graag aanmelden als bondgenoot van de overheid.” Als je het zo leest en de gemeentelijke praktijk kent zou je je in eerste instantie verbazen. Beunders is in zijn analyse beperkt, terwijl ik zijn boodschap deel. Het betrekken vraagt echter meer dan meedenken over vraagstukken! Het gaat ook over meedoen.
Gemeenten doen vaak hun stinkende best om burgers te betrekken. Het lastige is dat gemeenten op een andere manier redeneren en dat de verwachtingen die burgers van gemeenten hebben niet stroken met de verwachtingen die gemeenten van burgers hebben. Een groot deel van de burgers stelt zich op als klant van de overheid. “Ik heb last van rotjochies in de buurt, los dat op” is een vorm van klantdenken. De verwachting dat de gemeente dat kan oplossen strookt niet met de realiteit. Maar de gemeente (en met name de politiek) heeft het daar wel naar gemaakt. De politiek is slecht in het terugleggen van vraagstukken in de maatschappij. Waar de politiek dat wel doet, rekent ze op een niet meer bestaand middenveld.
Nu proberen steeds meer gemeenten de eigen kracht van de samenleving aan te spreken. Maar die samenleving is niet meer zo eenduidig als vroeger. Terecht wijst Beunders op het verschil tussen hoog- en laagopgeleiden. De gemeente weet veel beter te schakelen met hoog opgeleiden omdat de politiek en het ambtelijke apparaat daar ook uit bestaan. Verder is de gemeente ook bang om burgers vragen te stellen omdat ze niet weten wat ze moeten doen met de antwoorden. De ambtenaren verwachten dat de gemeente het moet oplossen en zijn er niet sterk in de buurt te vragen hoe bewoners het zelf kunnen oplossen en hoe de gemeente daarbij kan helpen, bovendien is daar bij de buurtbewoners geen ervaring in en wordt de bal weer teruggespeeld naar de gemeente.
Het is te gemakkelijk om de schuld te leggen bij de politiek. De hele samenleving heeft eigenlijk de democratische gezindheid als vanzelfsprekend genomen en laten verslonzen. Steeds meer mensen hebben helemaal geen ervaring met het zelf opzetten van een organisatie, zelf bemiddelen in de buurt of zelf buurtgenoten aanspreken op gedrag en merken dat de betrokkenheid bij de buurt leuk is en ertoe doet. Terwijl vroeger van de voorlieden van een zuil democratische gezindheid werd verwacht, wordt dat nu van iedereen verwacht. Dat negeert Beunders.
Democratische gezindheid is veel meer dan bedenken (accepteren) dat de meerderheid besluit. Democratische gezindheid heeft ook te maken met je eigen verantwoordelijkheid nemen. Agenderen van problemen, argumenteren over oplossingen, ruimte bieden aan andersdenkenden en zoeken naar oplossingen die aan verschillende belangen recht doen en kijken wie wat het beste kan doen bij de uitvoering. Pas als je dat doet heeft het volk de macht. Dat is veel moeilijker dan vroeger toen we nog onderlinge waarborgmaatschappijen opzetten en woningcorporaties oprichtten, want de maatschappelijke binding van de zuilen is verdwenen.
Ik ben ervan overtuigd dat mensen aangesproken kunnen worden op hun eigen verantwoordelijkheid. Hebben ze weinig tijd? Juist mensen die drukke banen hebben zijn vaak ook betrokken in vrijwilligerswerk. Mensen die zichzelf buiten sluiten hebben best tijd. Ze hebben echter weinig vertrouwen dat ze serieus worden genomen en kunnen hun tijd dan beter besteden. Ze worden ook niet op hun eigen verantwoordelijkheid aangesproken omdat de overheid het liever zelf oplost. Hoe vaak heb ik zelf niet bij mijn kinderen het gevoel dat ik tijd kan besparen door dingen zelf te doen? Zo werkt de gemeente ook. Alleen ik heb de vaste overtuiging dat mijn kinderen kunnen leren eigen verantwoordelijkheid te nemen en ik laat hen het toch doen, ook al is dat soms lastig en past dat soms niet in mijn schema.
Dat moet de politiek en de gemeente nog leren. Door mensen die zich buitensluiten niet meer serieus te nemen verzwakt de samenleving. Hen weer verantwoordelijkheid geven is nu lastig voor hen en voor de gemeente zelf. Maar op de lange termijn is het een zegen voor de samenleving.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten