Individuele zorg of maatschappelijke aanpak?

 

Een van de beste zetten in het werken aan betere volksgezondheid was de aanleg van riolering en denk bij verkeersveiligheid aan rotondes. Hoe zit dat met de mentale volksgezondheid? Ik maak mij namelijk zorgen over onze neiging om individuele problemen steeds op te lossen met een individuele aanpak.

Individuele zorg of maatschappelijke aanpak?
Ik vraagt mij dus al enige tijd af: is individuele professionele zorg wel een oplossing voor de vragen van de jeugd en misschien breder, de mentale gezondheid in de samenleving? Ik schreef erover in deze blog succes en falen van de jeugdzorg. Ik signaleerde toen dat 13,4% van de jeugd tot 18 jaar jeugdzorg krijgt.

In Zeist deed ik onderzoek naar de stijging van de vraag naar jeugdzorg. Best een frustrerend terrein. De trend was een stijgende vraag naar jeugdzorg, terwijl het de vraag bleef of die zorg eigenlijk wel hielp. Sinds korte tijd lijkt het in Zeist iets beter te gaan. De consulenten verwijzen wat meer naar sociale basis en sturen nadrukkelijker op evaluatie van de hulp. Dus: probeer het in eigen omgeving aan te pakken en vraag je af of de geboden professionele hulp wel het effect heeft dat je wilt.

Greep op je leven
Het zou interessant zijn de vraag naar de mentale volksgezondheid te combineren met de vraag in hoeverre mensen greep hebben op hun eigen omgeving. De WRR zei daarover “Maatschappelijke onzekerheid vermindert niet door alles te garanderen, maar door mensen instrumenten te geven om met onzekerheid om te gaan én structurele risico’s collectief aan te pakken”. (in Grip) Het probleem dat Grip aangaf was dat mensen te vaak geen invloed kunnen hebben op door hen gewenste uitkomsten, zoals een prettige baan, voldoende inkomen of een aangename leefomgeving. Dan kun je proberen een baan te verzorgen voor iedereen of het inkomen verhogen, maar daarmee mis je net de essentie: mensen in staat stellen invloed te krijgen op hun leven.

Hulp bij de mentale volksgezondheid
Zou het niet mogelijk zijn een combinatie te maken van het aanpakken van stressfactoren als wonen (dat is het missen van een woning, de betaalbaarheid van de woning, maar ook de onzekerheid over de sociale samenhang in je buurt) met het bieden van meer kracht om om te gaan met onzekerheden (educatie, meer aandacht voor arbeidsonzekerheid en financiele weerbaarheid)?

Sociaal contact
In Zeist bleek de aandacht voor de sociale basis te helpen om de vraag naar ambulante jeugdzorg te verminderen. Uit onderzoek blijkt dat een sterke sociale basis depressies vermindert. Sterke netwerken, waarin mensen elkaar steunen, bieden veerkracht en vitaliteit om mogelijke problemen voor te zijn en uitdagingen aan te kunnen. Toename van sociaal contact leidt bewezen tot minder GGZ-aanmeldingen in omliggende straten.

Groene omgeving
Meer natuur helpt: een groene omgeving verbetert de mentale gezondheid. Een groene en schone leefomgeving draagt bij aan schonere lucht. Dat zorgt natuurlijk voor minder longaandoeningen en minder klachten aan de luchtwegen. Maar er zijn ook aanwijzingen dat meer groen op zich de mentale gezondheid verbetert, vooral als mensen zelf in het groen aan de slag gaan. In onze wijk zijn de tuinwerkdagen een manier om gemakkelijk met elkaar in contact te komen, nieuwtjes uit te wisselen en verbinding te houden met elkaar.

Zekerheid over kans op werk
Meer zekerheid dat je zelf aan een baan komt. In Denemarken weten ze flexibiliteit op de arbeidsmarkt te combineren met zekerheid door een combinatie van flexibele in- en ontslagregels voor werkgevers, en een ruime uitkering voor werknemers die werkloos zijn. Er is veel aandacht voor het zorgen dat je als werknemer blijvend de moeite waard bent voor de arbeidsmarkt. Er zijn veel programma's voor scholing en heropleiding, waardoor werknemers hun vaardigheden kunnen bijspijkeren en zo beter aan een nieuwe baan kunnen komen.

Financiele weerbaarheid
Schulden zijn een grote bron van stress en hebben daarmee uiteindelijk grote invloed op de mentale gezondheid. Gisteren op 1Vandaag nog: Veel jongeren hebben te maken met schulden. Vaak gaat het om kleinere bedragen, maar die kunnen wel leiden tot grotere problemen. Daar kun je schuldhulpverlening op zetten. Maar dan worden ze weer afhankelijk van de hulp van een professional. Ook hier zou preventie de problemen voorkomen èn mensen meer grip geven op hun leven.

Bewoners als oplossers
Misschien is het aardig om eens te kijken naar de aanpak van de wijk Vollenhove in Zeist. Vollenhove laat zien dat een wijkgerichte, preventieve aanpak werkt door: sociale infrastructuur te bouwen (cirkels, leefplekken), drempels weg te nemen (integraal team) en belangrijk: bewoners als oplossers in te zetten. Dat neemt niet weg dat er landelijk nogal wat moet gebeuren rond zekerheid op de arbeidsmarkt, onderwijs (leerrechten) en wonen. Maar meer aandacht voor grip en minder individuele hulp zou goed kunnen helpen.

Zo pleit ik ervoor niet steeds te zoeken naar een oplossing voor individuele problemen, maar af en toe afstand te nemen en te kijken naar de systemen die leiden tot die problemen.