Toont Zuid Korea de kracht van de democratie?

Of juist de zwakte? In Zuid Korea werd de noodtoestand uitgeroepen omdat de oppositie de plannen van de president steeds dwarsboomde. Gelukkig gingen betogers de straat op, sprak het parlement zich uit, ook de partij van de president. In Nederland zou zo'n uitroepen van de noodtoestand vrijwel onmogelijk zijn. Misschien is het goed te koesteren wat dit in Nederland in de weg zou zitten! Een nieuw veeg teken was het gooien van vuurwerk naar politici in Montferland.

Democratische gezindheid:bereidheid tot dialoog en verdraagzaamheid
Nederland heeft een krachtige democratische gezindheid.  Bij democratische gezindheid valt te denken aan bereidheid tot dialoog, respect voor meerderheidsbesluiten en verdraagzaamheid tegenover andersdenkenden en minderheden. Er is gelukkig een sterke behoefte om conflicten op te lossen via debat en juridische procedures, niet via militaire of gewelddadige middelen. Een poging om een oppositieleider zo uit te schakelen zou op grote weerstand stuiten in de samenleving en binnen de instituties.

Het blijft daarom belangrijk te werken aan de democratische gezindheid. Dus geen politici van de gemeenteraad van Montferland bekogelen met vuurwerk als je geen AZC wilt! Wat maar meteen aangeeft dat de democratische gezindheid in Nederland grenzen kent: in Montferland behaalde de PVV vorig jaar een monsterzege. Met 32,2 procent haalde de partij van Wilders hier bijna een derde van alle stemmen binnen. Bij de vorige Kamerverkiezingen was de VVD hier nog de grootste, met 27 procent van de stemmen. Geert Wilders heeft zich op X niet uitgelaten over het vuurwerk in Montferland. Hij vindt het belangrijker om zich te uiten over zwarte piet.

Onafhankelijkheid van justitie
In Nederland is het Openbaar Ministerie onafhankelijk van de regering. Als een politicus wordt beschuldigd van een strafbaar feit, doet het Openbaar Ministerie onderzoek, en alleen een rechter kan over een veroordeling beslissen. Politieke bemoeienis in dit proces wordt als onacceptabel beschouwd.

Het blijft dus nodig om die afstand te bewaren. In de VS werd politieke bemoeienis met het Openbaar Ministerie ook lange tijd als onacceptabel beschouwd. Onder Trump is dit aan het veranderen. Trump doet gewoon beloften waarbij hij uitgaat van het aansturen van het Openbaar Ministerie door de president (via de minister van Justitie).

Rol van het leger
Het Nederlandse leger heeft een strikt beperkte rol in binnenlandse aangelegenheden. De krijgsmacht mag niet zomaar ingezet worden tegen burgers of politieke figuren. Zelfs in een noodsituatie moet dit worden goedgekeurd door de regering èn het parlement, en er zijn strikte waarborgen om misbruik te voorkomen.

Ook hier is de cultuur binnen de institutie van belang. Het komt wat dat betreft toch ook aan op een democratische cultuur en trouw aan de grondwet. Ik heb wel vertrouwen, maar ook hier gaat het om de vraag of de mensen die een instituut bemannen ook trouw blijven aan de democratie.

Koester democratische gezindheid!
Mijn conclusie: onafhankelijkheid van de rechtspraak en de sterke positie van de democratische instellingen maken Nederland weerbaar tegen dergelijke extremen. Dat start met democratische gezindheid en die is niet vanzelfsprekend. De Raad voor maatschappelijke ontwikkeling RMO noemde in 2007 de democratische gezindheid een van de peilers van de democratie (naast instituties en wettelijk verankerde basisrechten en -vrijheden).

Oproep aan het kabinet
Juist in een samenleving die gekenmerkt wordt door individualisme zou je aandacht verwachten voor die democratische gezindheid. In haar Schoo-lezing wees Yesilgöz op het belang “We zien hoe die flanken vaak handig gebruik maken van de verstoorde relatie tussen overheid en mensen in dit land. We zien hoe ze langzaamaan alle instituties die onze democratische rechtstaat vormen en verdedigen, in twijfel trekken.” Waar blijft Yesilgöz? Waar blijft het kabinet???